پاپ فرانسيس
در دومين روز سفرش به عراق
مهمان خانه مرجع شيعيان عراق شد
گفت و گوي ساده و صميمانه
شهاب شهسواري
پاپ فرانسيس در دومين روز سفر خود به عراق، نخستين سفر يك رهبر كاتوليك‌هاي جهان به بين‌النهرين مهد تمدن بشري، برنامه‌هاي فشرده‌اي را پشت سر گذاشت. پاپ فرانسيس صبح ابتدا به نجف اشرف رفت تا در جوار حرم اميرالمومنين علي (عليه‌السلام) ساعتي مهمان خانه قديمي و كوچك مرجع بزرگ شيعيان عراق، آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني باشد. پاپ كه روز جمعه با مقام‌هاي سياسي عراق، از جمله نخست‌وزير و رييس‌جمهوري ديدار كرده بود، بعد از ملاقات با يكي از بلندپايه‌ترين روحانيان شيعه، به جنوب عراق و استان ذي‌قار سفر كرد تا با حضور نمايندگان مذاهب مختلف عراق، در زادگاه ابراهيم خليل (ع) مراسم دعاي بين اديان برگزار كند. بعدازظهر شنبه، پاپ از ذي‌قار به بغداد بازگشت تا مراسم عشاي رباني را در كليساي جامع قديس يوسف اين شهر برگزار كند.
پاپ؛ مهمان خانه مرجعيت
در دومين روز سفر پاپ فرانسيس به عراق، اين رهبر مذهبي كاتوليك‌هاي جهان، در نجف اشرف به ديدار آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني، مرجع عاليقدر شيعيان عراق رفت. شهر نجف براي تامين امنيت سفر تاريخي پاپ و ديدار بي‌سابقه او با يك روحاني ارشد شيعه، تحت كنترل نيروهاي امنيتي پليس و حشدالشعبي بود، اما بر خلاف فضاي شلوغ و امنيتي در خيابان‌هاي نجف، ديدار ميان آيت‌الله سيستاني و پاپ فرانسيس، به عادت همه ديدارهاي كم‌شمار مهمانان اين مرجع بلندپايه شيعه، درون خانه آيت‌الله و بدون مراسم و تشريفاتي خاص برگزار شد. به محض ورود كاروان همراهان پاپ به كوچه‌اي كه به محل اقامت آيت‌الله سيستاني منتهي مي‌شد، تعدادي كبوتر سفيدرنگ به عنوان نماد صلح در آسمان رها شدند. به گفته سخنگوي دفتر آيت‌الله سيستاني، ديدار خصوصي ميان پاپ و آيت‌الله سيستاني نزديك به يك ساعت در فضايي صميمانه و بدون حضور هيچ فرد ديگري جز مترجمان انجام شده است. به نوشته رسانه‌ها تعدادي از مقام‌هاي سياسي عراق اصرار داشتند كه در اين ديدار حضور داشته باشند، اما آيت‌الله سيستاني، اجازه حضور فرد ديگري را در منزل خود براي انجام اين ديدار نداده بودند.
آيت‌الله سيستاني، سال‌هاست كه در خانه‌اي كوچك در محله‌هاي قديمي شهر نجف، در ضلع جنوبي حرم اميرالمومنين علي (عليه‌السلام) زندگي مي‌كند و كمتر از خانه خود خارج مي‌شود. در طول دو دهه‌اي كه از اشغال عراق توسط امريكا و بريتانيا مي‌گذارد،
او چندان تمايلي به ميزباني از شخصيت‌هاي سياسي نشان نداده است و جز كم‌شمار ديدارهايي با مقام‌هاي بين‌المللي و عراقي، كمتر كسي را به حضور پذيرفته‌اند. پاپ هم كه معمولا در واتيكان پذيراي مهمانان سياسي خود است و در سفرهايش به كشورهاي مختلف هم در مكان‌هاي رسمي با مقام‌هاي سياسي و مذهبي ديدار مي‌كند، اين‌بار نظر به اهميت ديدار با مرجع عاليقدر شيعيان عراق، تصميم گرفت كه پذيرايي ساده و خصوصي آيت‌الله سيستاني را براي رسيدن به محضر ايشان بپذيرد و در خانه كوچك و قديمي آيت‌الله سيستاني براي ساعتي مهمان باشد.
محتواي ديدار پاپ فرانسيس با آيت‌الله سيستاني
ديدار ميان اين دو رهبر ديني، بدون حضور خبرنگاران برگزار شد، اما دفاتر ايشان، بيانيه‌هايي در خصوص محورهاي گفت‌وگو ميان آيت‌الله سيستاني و پاپ فرانسيس منتشر كرده‌اند. بر اساس بيانيه‌اي كه دفتر آيت‌الله سيستاني در خصوص ديدار روز شنبه ميان ايشان و پاپ فرانسيس صادر كرده است در اين ديدار درباره چالش‌هاي بزرگي كه بشريت در اين دوران با آن روبه‌روست و نقش ايمان به خداوند سبحانه و تعالي و رسالت‌هايش و پايبندي به ارزش‌هاي والاي اخلاقي براي غلبه بر آنها گفت‌وگو و تبادل نظر شد. در اين بيانيه آمده است: «حضرت آيت‌الله سيستاني در ادامه درباره ظلم، ستم، فقر، سركوب ديني و فكري، سركوب آزادي‌هاي اساسي و نبود عدالت اجتماعي كه كشورهاي مختلف از آن رنج مي‌برند و همچنين در خصوص جنگ‌ها، اعمال خشونت‌بار، محاصره اقتصادي و آوارگي و ديگر مواردي كه ملت‌هاي منطقه ما به ويژه ملت فلسطين در سرزمين‌هاي اشغالي از آن رنج مي‌برند، صحبت كردند.» در ادامه بيانيه نوشته شده است: «معظم له به نقشي كه رهبران بزرگ ديني و معنوي در پايان دادن به اين فجايع وآنچه از آنها در مورد ترغيب طرف‌هاي مربوطه- به ويژه قدرت‌هاي بزرگ- نسبت به غلبه دادن جانب خرد، درايت، كنار گذاشتن زبان جنگ، عدم گسترش منافع خود به ضرر حقوق ملت‌ها در امر زندگي آزادانه و كريمانه اشاره و بر اهميت دوچندان كردن تلاش‌ها براي تقويت ارزش‌هاي انس و الفت، همزيستي مسالمت‌آميز و همبستگي انساني در همه جوامع بر پايه رعايت حقوق و احترام متبادل بين پيروان اديان و گرايش‌هاي فكري مختلف تاكيد كردند.» در بيانيه دفتر آيت‌الله سيستاني آمده است: «معظم له در ادامه به جايگاه عراق و تاريخ باشكوه آن و خصلت‌هاي نيكوي طيف‌هاي مختلف مردم بزرگوار آن اشاره، و ابراز اميدواري كردند كه به زودي رنج كنوني خود را پشت سر بگذارند و بر اهتمام و توجه خود به اينكه شهروندان مسيحي مانند ساير عراقي‌ها در امنيت، صلح و با حقوق كامل خود بر اساس قانون اساسي زندگي كنند، تاكيد كردند و به بخشي از نقشي كه مرجعيت ديني در امر محافظت از آنها و ساير كساني اشاره كردند كه در سال‌هاي اخير و به ويژه در مدت سيطره تروريست‌ها بر مناطق وسيعي از چند استان عراق و اقدامات جنايتكارانه شرم‌آور آنها متحمل شدند.» در پايان اين بيانيه مي‌خوانيم: «معظم له در پايان براي پاپ و پيروان كليساي كاتوليك و همه بشريت دعاي خير و سعادت كردند و از پاپ به خاطر تحمل رنج سفر به نجف اشرف براي انجام اين سفر قدرداني كردند.» واتيكان هم بيانيه‌اي در خصوص محتواي اين ديدار صادر كرده كه در آن آمده است: «در اين ديدار صميمي كه حدود پنجاه و چهار دقيقه به طول انجاميد، پدر مقدس بر اهميت همكاري و دوستي بين فرقه‌هاي ديني تاكيد كردند تا از طريق توسعه احترام متبادل و گفت‌وگو بتوانيم در خير عراق و منطقه و همه بشريت سهيم باشيم.» در اين بيانيه آمده است: «اين ديدار فرصتي براي قدرداني پاپ از حضرت آيت‌الله العظمي سيستاني به دليل مبارزه او به همراه طايفه شيعيان با خشونت و مشكلات بزرگ سال‌هاي اخير در دفاع از ضعيف‌ترين‌ها و مظلوم‌ترين‌ها و تاكيد بر قداست زندگي انسان و اهميت وحدت مردم عراق بود. پاپ در حضور حضرت آيت‌الله سيستاني دعاهاي خود را براي آينده‌اي با حاكميت صلح و برادري براي سرزمين محبوب عراق، خاورميانه و سراسر جهان تكرار كرد.»
دعاي مشترك اديان در شهر اور
يكي از اصلي‌ترين ايستگاه‌هاي سفر پاپ به عراق، ديدار از شهر اور بود، شهري باستاني در استان ذي‌قار و در نزديكي مركز اين استان، ناصريه كه در كتاب عهد عتيق از آن با عنوان زادگاه ابراهيم خليل (ع) ياد شده است. اور، يكي از كهن‌ترين شهرهاي جهان محسوب مي‌شود و برآورد مي‌شود كه تاريخي 4500 ساله داشته باشد. در مراسمي كه با عنوان مراسم «دعاي مشترك اديان» برگزار شد، پاپ فرانسيس با همراهي رهبران و نمايندگان اديان و مذاهب ديگر عراق، از جمله رهبران معنوي اقليت‌هاي ايزدي و منداييان (صابئين)، مسيحيان و نمايندگان مسلمانان شيعه و سني عراقي در مراسمي حضور پيدا كردند كه به هدف گفت‌وگوي بين ديني برگزار شده بود. اين مراسم با قرائت آياتي از قرآن مجيد و بخش‌هايي از انجيل در مورد ابراهيم(ع) و شهر اور آغاز شد و پس از آن نمايندگان اديان مختلف حاضر در نشست، ادعيه‌اي را قرائت كردند. پاپ فرانسيس در اين مراسم گفت: «مادامي كه اتحاد ما عليه ديگران است، هيچ صلحي وجود نخواهد داشت.» او با اشاره به حضور در زادگاه ابراهيم (ع) كه پدر اديان توحيدي امروز شناخته مي‌شود، گفت: «از اين مكان، جايي كه ايمان متولد شد، از سرزمين پدرمان ابراهيم، بگذاريد تاكيد كنيم كه خداوند بخشاينده است و بزرگ‌ترين ارتداد، كفر به خدا از طريق نفرت از برادران و خواهران‌مان است. خصومت، افراطي‌گري و خشونت از يك دل متقي بروز نمي‌كند، اين چيزها خيانت به مذهب هستند.» پاپ با تحسين همكاري مسلمانان و مسيحيان در موصل كه با كمك يكديگر در حال بازسازي كليساها و مساجد، بعد از پايان سلطه داعش هستند، گفت: «بر عهده ما، بشريت امروز، و به ويژه معتقدان به اديان است كه ابزارهاي نفرت را به ابزارهاي صلح بدل كنيم. بر عهده ماست كه از رهبران كشورهاي بخواهيم تا به جاي ذخيره روزافزون سلاح، به كمك توزيع غذا براي همه بيايند. بر عهده ماست كه اتهام‌زني‌هاي متقابل را متوقف كنيم تا بتوانيم صداي مستضعفين و آنان را كه در جهان ما به حاشيه رانده شده‌اند، بشنويم.»
سخنراني در كليساي طاهره
امروز قرار است پاپ فرانسيس در سومين روز سفرش به عراق، در بزرگ‌ترين كليساي اين كشور براي مسيحيان شهر قره‌قوش سخنراني كند و مراسم مذهبي اجرا كند. كليسايي با سقف و گنبد قرمز رنگ، به نام كليساي طاهره يا كنيسه طاهره قلعه كه يكي از نمادهاي عمده مسيحيان در عراق محسوب مي‌شود. كليساي طاهره، در قره‌قوش يا بغديدا، عبادتگاهي متعلق به نيمه قرن نوزدهم است كه بيش از 150 سال پس از ساختش، در دوران سلطه داعش تخريب شد. اين كليسا دهه‌ها بزرگ‌ترين كليساي عراق بود و شهر قره‌قوش در شرق موصل در استان نينوا، پرجمعيت‌ترين شهر مسيحي‌نشين عراق. داعش پس از تصرف قره‌قوش و تخريب كليساي طاهره در زمستان سال 2015، از زمين‌هاي اين محل به عنوان ميدان اعدام و ميدان مشق تروريست‌ها استفاده مي‌كرد. محلي‌ها مي‌گويند كه بعد از حمله داعش، تقريبا هيچ كس در اين شهر كوچك باقي نماند و همه مسيحيان از آن فرار كردند و داعشي‌ها تقريبا هر بلايي كه مي‌خواستند سر شهر و خانه و كاشانه ساكنان آن آوردند. بعد از فروپاشي خلافت خودخوانده اين گروه تروريستي و آزادي سرزمين‌هاي تحت سلطه داعش، قره‌قوش كه روزگاري محل زندگي 65 هزار مسيحي كلداني عراق بود، بار ديگر در حال بازسازي است. به نوشته رسانه‌هاي عراقي اين روزها تقريبا 35 هزار نفر از ساكنان پيشين قره‌قوش به شهر بازگشته‌اند و كليساي طاهره هم در پروژه‌اي مشترك ميان يونسكو و امارات متحده عربي بازسازي شده است.