بازار پررونق قرن بيستمي‌ها

نيم‌نگاهي به توليد خودرو در سال 96 خبر از پيشتازي توليد خودروهايي مي‌دهد كه پلت‌فرم توليدي آنها همچنان مهر قرن بيستم را دارد و به‌روز نشده‌اند. البته اين در حالي است كه در سال‌هاي گذشته عزم و اراده‌اي جدي براي نوسازي پلت‌فرم‌هاي خودرويي انجام شد اما نتيجه آنها فقط قراردادهايي بود كه اگر به توليد رسيدند اما نتوانستند سهم توليد قرن بيستمي‌ها را كاهش دهند و همچنان رانت توليد در اختيار ي قرن 20 است. آمار توليد رسمي از يك ميليون و پانصد و سي‌هزار خودروي توليد سال 96 در حالي رشد 14.8‌درصدي را داشته است كه دقيقا اين رقم معادل دو برابر كل توليد خودرو در سال 92 يعني آغاز دولت يازدهم است. تقاضاي رو به تزايد بازار خودرو در ايران كماكان اقبال بيشتري به خودروهاي سواري دارد؛ به نحوي كه 93 درصد از كل توليد خودرو در ايران مختص خودروهاي سواري است و 85 درصد از حجم توليد را سواري‌هاي زير 50 ميليون تومان قبضه كرده‌اند كه اگر بخواهيم برنامه استانداردسازي و استانداردهاي 85‌گانه را براي اين دسته پياده‌سازي كنيم بايد تقريبا با 80 درصد از اين گروه خداحافظي كنيم و مابقي اين گروه هم روي لبه تيغ ماندن يا حذف خط توليد قرار مي‌گيرند.

40‌هزار ميليارد تومان گردش مالي قرن‌20

نگاهي به اين آمار نشان مي‌دهد كه مجموع هزينه‌اي كه در سال گذشته براي خريد خودرو‌هاي كمتر از 50 ميليون تومان از سوي مردم انجام شده است، عددي حدود 40 هزار ميليارد تومان است. در اين دسته خودروهاي همچون خانواده بزرگ پرايد با 12 درصد سهم فروش بازار، پژو 206 با 18 درصد سهم بازار، سمند با 11 درصد سهم بازار، پژو 405 با 11 درصد سهم بازار، تيبا با 13 درصد سهم بازار، پارس با 12 درصد سهم بازار، دنا با 5 درصد سهم بازار، ساندرو با 7 درصد سهم بازار، اچ‌سي كراس با 3 درصد سهم بازار و رانا با يك درصد كل سهم صددرصدي بازار زير 50‌ ميليون توماني را كه بيشترين تقاضاي فروش و توليد را در اختيار دارند حال اينكه اكثر اين گروه كه در دسته‌بندي قرن بيستمي هستند و پلت‌فرم اصلي آنها در قرن بيستم طراحي و به توليد رسيده است بايد با خطوط توليد در سال 97 خداحافظي كنند و جاي خود را به پلت‌فرم‌هايي بدهند كه حداقل در اوايل قرن 21 طراحي و به خطوط توليد آمده‌اند.

تغيير نگاه به با‌كيفيت‌ها

در همين حال اگرچه آمارها از افزايش توليد خبر مي‌دهند و بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه از مجموع يك ميليون و 534 هزار و 799 خودروي توليد‌شده يك ميليون و 303 هزار و 137 خودرو در بازه قيمتي كمتر از 50 ميليون تومان بوده اما تنها 8 درصد رشد توليد به اين بخش خلاصه مي‌شود و با‌كيفيت‌هاي خطوط توليد در حال ثبت رشدهاي توليدي هستند كه نويد‌دهنده ثبت روزگار خوش‌تري در سال 97 براي اين دسته است.

بدين‌ترتيب مي‌توان گفت خودرو‌هاي بالاتر از پنجاه ميليون تومان كه داراي امكانات بيشتر و سطح كيفي بالاتري هستند با رشد تقاضاي بيشتري نسبت به خودروهاي اقتصادي مواجه بوده‌اند. البته پيشتازي‌هاي توليد در سه‌ماهه پاياني سال رنگ‌و‌روي زمستاني به خود مي‌گيرند و شاهد افت 3 درصدي در توليد تنها در يك فصل هستيم. ناگفته پيداست كه اين كاهش توليد نتيجه مستقيم بحران نرخ ارز و تاثير آن در توليد خودروهاي سواري است. بحراني كه در سال جاري و پيش از تعيين‌تكليف افزايش قيمت خودرو، توليد را تحت‌تاثير بيشتري قرار خواهد داد.

خداحافظي با قرن بيستمي‌ها

با اين شرايط اما به نظر مي‌رسد با توجه به برنامه‌هاي استانداردسازي سازمان استاندارد براي خطوط توليد خودروسازان، هر‌چند پلت‌فرم‌هاي قديمي در خطوط توليد به يكه‌تازي خود طي چند دهه گذشته ادامه داده‌اند اما بايد در سال جاري اين قديمي‌ها جاي خود را به خودروهايي پسابرجامي بدهند كه خودروسازان وعده آن را داده‌اند و به جاي تداوم توليد نسل خانواده پرايد، پژو 206 و 405، پژو‌پارس و حتي سمند خودروهاي تازه نفس قرن بيست و يكمي توليد شود. اين امر نيز با توجه به كم‌و‌كاستي‌هايي كه در بحث توليدات جديد مطرح است به نظر مي‌رسد با خروج قديمي‌هاي خطوط توليد ورودتازه نفس‌ها با تاخير انجام شده و در نهايت در پايان سال 97 طبق پيش‌بيني برخي كارشناسان به جاي افزايش يا حداقل تداوم توليد 1.5 ميليون خودرويي شاهد كاهش رشد توليد باشيم. البته از زماني كه سازمان استاندارد در دي ماه 96 به يكباره ليست سياه توقف توليد خودروهاي ساخت داخل را اعلام كرد و نشان داد كه قصد ندارد از برنامه توقف توليد خودروهاي غير استاندارد كوتاه بيايد مديران خودروساز هم از توقف توليد برخي خودروهاي قيد شده در ليست سازمان استاندارد صحبت كردند و هم اعلام كردند كه خودروهاي‌شان استانداردهاي اجباري مورد نظر را در زمان مقرر پاس خواهد كرد و اگر اين اتفاق روي نداد قطعا با خطوط توليد خداحافظي خواهند كرد. اين موضوع در شرايطي است كه اگر قرار باشد استانداردهاي جديد در خودروسازان رعايت شود بايد شاهد افزايش كيفيت خودروهاي داخلي باشيم اما از آنجايي كه معيار ارزيابي كيفي خودروهاي ساخت داخل كه مورد تاييد خودروسازان و جامعه صنعت كشور است، گزارش ارزشيابي ملي شركت بازرسي كيفيت و استاندارد ايران است طبق نمودار زير، ميانگين وضعيت كيفي خودروهاي ساخت داخل در دوازده ارزشيابي انجام شده در سال 1396 به عنوان شاخص در نظر گرفته شده است. اگر حداقل وضعيت قابل قبول كيفيت را سه ستاره در نظر بگيريم، تنها حدود 30 درصد از مجموع خودرو‌هاي توليد شده كمتر از پنجاه ميليون تومان توانسته‌اند از اين خوان عبور كنند و سه ستاره بگيرند و مابقي همچنان در دو يا تك‌ستاره باقي مانده‌اند. روالي كه خروج از خطوط توليد را براي اين بي‌ستاره‌ها جدي‌تر كرده است. البته مديريت عامل نارنجي پوشان پيش از اين اعلام كرده است كه با پرايد كه بيش از دو دهه در خطوط توليد اين گروه جا خوش كرده بود خداحافظي خواهد كرد و نخستين خروجي قرن بيستمي را رقم مي‌زند و بعد از آن بايد نگاه‌ها به آبي‌‌پوشان باشد تا ببينيم طبق وعده هاشم يكه‌زارع، مديرعامل ايران‌خودرو مبني بر اينكه بعد از خروج يك «پ» از مجموعه ساپيا، يك «پ» از مجموعه ايران‌خودروهايي‌ها نيز از رده خارج خواهد شد؟ آيا 405 از خطوط توليد ايران‌خودرو خداحافظي خواهد كرد؟ موضوعي كه مي‌توان سبد توليدي محصولات دو خودروساز را تغيير داده و كمي به‌روزتر از قبل كند. اگر اين اتفاق روي دهد سايپايي‌ها طبق توافقات جديدشان با رنويي‌ها چند خودروي جديد را به خطوط توليد مي‌آورند كه اگرچه آنها نيز از لحاظ پلت‌فرم زياد جديد نيستند اما حداقل قرن 21 هستند و سبد نارنجي‌پوشان را كه چندسالي است بدون تغيير باقي مانده كمي متنوع مي‌كند. اين امر براي ايران‌خودرويي‌ها كمي متفاوت است و آنها كه هم‌اكنون نيز سبد متنوعي دارند در قراردادهاي جديدشان بيشتر باكيفيت‌هاي گران را مورد توجه قرار داده‌اند و نمي‌توان گزينه جديدي از سوي آنها را به سبد خودرويي زير 50 ميليون تومان اضافه كرد؛ گو اينكه با روال تغييرات قيمتي ارز بعيد نيست كه برخي خودروهاي لب مرز 50 ميليون توماني دو خودروساز نيز وارد سبد بالاتر شده و 50 ميليوني‌ها در كمترين ميزان تنوع سال 97 را پشت‌سر بگذارند.