رييس‌جمهور افراطي برزيل رسما كار خود را آغاز كرد
آزادي از چپ؛ در بند راست
شهاب شهسواري
خاير بولسونارو، رييس‌جمهور جديد برزيل در اولين سخنراني خود بعد از تحليف اعلام كرد، آماده است كشورش را از بند «چپ‌گرايي و سوسياليسم، ارزش‌هاي وارونه، دولت بزرگ و نزاكت سياسي» برهاند. رييس‌جمهور راست‌گراي افراطي برزيل با شعارهاي عوام‌گرايانه خود، دو ماه پيش در رقابت با فرناندو حداد، نامزد چپ‌گرا پيروز شد. برخي رسانه‌ها بولسونارو را با اصطلاح «ترامپ امريكاي لاتين» توصيف مي‌كنند. اين توصيف بيراه نيست، چرا كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا هم از به قدرت رسيدن بولسونارو در برزيل راضي به نظر مي‌رسد و درست دقايقي بعد از پايان سخنراني سه‌شنبه شب رييس‌جمهور جديد برزيل دونالد ترامپ با انتشار پيامي در حساب كاربري شبكه اجتماعي توييتر خود خطاب به رييس‌جمهور جديد برزيل نوشت: «سخنراني تحليف بسيار عالي بود ... ايالات متحده امريكا پشتيبان شماست.» بلافاصله اين خاير بولسونارو بود كه در شبكه اجتماعي مورد علاقه ترامپ او را خطاب قرار داد و نوشت: «من از اظهارات حمايتي شما كمال تشكر را دارم. با هم و تحت حمايت خدا، مي‌توانيم رونق و پيشرفت را براي مردم‌مان به ارمغان بياوريم.»
اول برزيل
بولسونارو كارزار انتخاباتي خود را با شعار «برزيل پيش از هر چيز و خدا پيش از هر كس» به ثمر رساند، شعاري كه بسياري از ناظران آن را با شعار «نخست امريكا»ي دونالد ترامپ در انتخابات ايالات متحده امريكا مقايسه مي‌كردند. شعارهاي او مانند آزادي حمل سلاح براي شهروندان، كوچك كردن دولت و گسترش خصوصي‌سازي و مخالفت با نزاكت سياسي باعث شده است كه بسياري او را نمونه‌اي مشابه ترامپ براي برزيل توصيف كنند. اما مهم‌ترين محور سياست‌هاي خاير بولسونارو كه در سخنراني تحليف خود نيز بدون تعارف مجددا مورد تاكيد قرار داد، نجات دادن برزيل از دست چپ‌گرايي است. هرچند 45 درصد از مردم برزيل در دور دوم انتخابات ماه اكتبر به نامزد چپ‌گراي راي داده بودند، اما بولسونارو تمامي مشكلات جاري كشور را گردن چپ‌گرايي و سوسياليسم مي‌اندازد. حزب چپ‌گراي كارگران برزيل به مدت 13 سال از سال 2003 تا 2016 قدرت را در برزيل در اختيار داشت، اما نهايتا، ديلما روسف، رييس‌جمهور منتخب اين حزب به اتهام فساد و رشوه از كار بركنار شد و لولا داسيلوا سياستمدار محبوب اين حزب و رييس‌جمهور اسبق، در آستانه انتخابات توسط دستگاه قضايي برزيل به حبس محكوم شد و از شركت در انتخابات باز ماند. هر چند بخش عمده‌اي از رشد اقتصادي كم سابقه برزيل در دوران حاكميت حزب كارگران رخ داد و اين كشور بزرگ امريكاي لاتين از يك كشور جهان سوم به يكي از اقتصادهاي نوظهور جهان تبديل شد، اما در سال‌هاي اخير ركود گسترده اقتصادي و جنجال‌هاي فساد در ميان مقام‌هاي بلندپايه حزب حاكم، سياست برزيل را تحت تاثير قرار داده است. حالا خاير بولسونارو، با شعار پاكسازي چپ از قدرت سياسي برزيل به قدرت رسيده است، رييس‌جمهور جديد ابايي ندارد كه در سخنراني تحليف خود از «بريدن پاي سوسياليسم» از كشور سخن بگويد و يكسره تمام مشكلات جاري كشور را به گردن رقباي چپ‌گراي خود بيندازد.
نگراني از بازگشت جونتا
مراسم تحليف رييس‌جمهور برزيل با حضور بيش از 115 هزار نفر از طرفدارانش در فضايي بسيار پرانرژي و پرنشاط برگزار شد. ده‌ها هزار نفر از هواداران او از گوشه‌گوشه برزيل به پايتخت آمده بودند تا تحليف رييس‌جمهور‌شان را در ميان آتش‌بازي و سرود و شعار جشن بگيرند. يكي از شعارهاي بولسونارو، بازگشت به دوران خوش گذشته است كه به نوشته گاردين به قول يكي از هوادارانش «بازگشت از ماركسيسم به راست» ارزيابي مي‌شود، درست مانند ترامپ كه وعده «احياي عظمت امريكا» را داده است. عقايد افراطي بولسونارو و سوابق نظامي او و معاون منتخبش، بر خلاف جذابيتي كه براي جوانان ايجاد كرده، گروهي از ميانسالان و كهنسالان برزيل را نگران كرده است كه موج راست‌گرايي و نظامي‌گري افراطي بار ديگر در برزيل حاكم شود، كشوري كه از 1964 تا 1985 زير چكمه‌هاي حكومت خشن نظاميان و حكومت مشهور به جونتا زندگي مي‌كرد. با اين حال بولسونارو، روز اول رياست‌جمهوري خود را با انرژي و استقبال گسترده مردم آغاز كرده است. در يك نظرسنجي كه روز سه‌شنبه منتشر شد، 65 درصد از پاسخ‌دهندگان برزيل آينده دولت جديد را «خوب يا عالي» پيش‌بيني كرده بودند. گاردين در گزارشي از آغاز به‌كار بولسونارو مي‌نويسد: «جمعيت براي مراسم تحليف شادي كردند، پرچم تكان دادند و جشن گرفتند، اما برزيل، كشوري كه از آن با عنوان «كشور آينده» ياد مي‌شود، ممكن است بعد از اين جشن آينده خود را در بازگشت به گذشته تاريك جست‌وجو كند.»
سلاح عقيدتي
جمعيت كشورهاي امريكاي لاتين، عمدتا از مسيحيان كاتوليك معتقد هستند و حكومت‌ها در اين منطقه جهان معمولا به مذهب احترام مي‌گذارند، اما خاير بولسونارو، مذهب را به يكي از شعارهاي انتخاباتي خود بدل كرده است. بولسونارو حتي قبل از آنكه وارد كاخ رياست‌جمهوري شود، بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل را به برزيل دعوت كرد تا با او ديدار كند، ديداري كه از جمله نتايج آن مي‌تواند انتقال احتمالي سفارت برزيل در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين از تل‌آويو به قدس باشد. بولسونارو تاكيد كرده است كه «تكيه بر ريشه‌هاي يهودي-مسيحي» مردم كشورش، يكي از اصلي‌ترين برنامه‌هاي دولت اوست. اين عقايد مذهبي مبناي بخشي از شعارهاي انتخاباتي او از جمله مخالفت با سقط جنين، مخالفت با ازدواج همجنس‌گرايان و مخالفت با قانوني‌سازي مواد مخدر است.
اولين اقدام جنجالي
صبح چهارشنبه، ساعاتي بعد از آغاز اولين روز رياست‌جمهوري بولسونارو، اولين فرمان جنجالي او براي اصلاحات ارضي در برزيل صادر شد. اقدامي كه از همان ابتدا صداي حاميان محيط زيست و طرفداران حفاظت از فرهنگ‌هاي بومي را در آورد . بولسونارو كه از حمايت قشر قدرتمند كشاورزان برزيلي برخوردار است، تصميم گرفته است تا مديريت زمين‌هاي حفاظت شده بوميان برزيل را به وزارت كشاورزي واگذار كند. او در دوران كارزار انتخاباتي‌اش وعده داده بود كه اين زمين‌هاي حفاظت شده را براي فعاليت‌هاي تجاري آزاد كند. منتقدان بولسونارو مي‌گويند؛ چنين اقدامي باعث مي‌شود زبان‌ها و فرهنگ‌هاي بومي برزيل با حل شدن در جامعه مدرن اين كشور از ميان برود. حاميان محيط زيست هم معتقدند كه قبايل بومي برزيل آخرين نگهبانان وسيع‌ترين جنگل حاره‌اي جهان در برزيل، يعني آمازون هستند و وارد كردن زمين‌هاي بوميان در فعاليت‌هاي تجاري و كشاورزي صنعتي باعث تسريع روند نابودي جنگل‌هاي حاره‌اي مي‌شود.