گفت‌وگوي گاردين با ملاله يوسف‌زي
فراموش كردن رنج ديگران آسان است
بهار سرلك
«مردم داستان من را شنيده‌اند.» اين جمله را ملاله يوسف‌زي، جوان‌ترين برنده جايزه صلح نوبل مي‌گويد. او در كتاب «من ملاله هستم» (2013) ظهور و سقوط جنبش طالبان پاكستان در شهرستان سوات و تلاش‌هاي اين گروه شبه‌نظامي براي ترورش را شرح مي‌دهد. حالا يوسف‌زي در مصاحبه با روزنامه گاردين از انگيزه نوشتن تازه‌ترين كتابش گفته است: «فكر كردم حالا وقتش است مردم شنونده داستان دختران ديگري باشند.» كتاب «ما آواره‌ايم» مجموعه‌اي از روايت‌هاي وحشت‌بار، اندوه‌آور و تاثرانگيز دختراني است كه يوسف‌زي آنها را در اردوگاه‌هاي مهاجران در جاي جاي دنيا ملاقات كرده است. او مي‌گويد: «اخبار مهاجران را در روزنامه‌ها مي‌خوانيم و در تلويزيون مي‌بينيم. اين اخبار تمامي ندارد و معمولا نگاهي منفي به مهاجران دارند. اما از خود اين آدم‌ها - مخصوصا زنان و دختران جوان - چيزي نمي‌شنويم. بنابراين تصميم گرفتم كتاب «ما آواره‌ايم» را بنويسم.»
زماني كه يوسف‌زي 15 سال داشت براي صحبت‌هاي صريحش درباره حق تحصيل دختران در پيشاور مورد حمله طالبان قرار گرفت. «من ملاله هستم» يكي از مشهورترين كتاب‌هاي جهان شناخته مي‌شود كه در جدول پرفروش‌‌ترين آثار بين‌المللي حضور دارد. ملاله اين كتاب را با همكاري كريستين لمب، روزنامه‌نگار نوشت.
بدون شك بحران پناهندگي اخبار داغ اين روزهاست. اما همان طور كه يوسف‌زي مي‌گويد فراموش كردن رنج ديگران آسان است؛ پس از فراگير شدن تصوير آيلان كردي در سال 2015 در ساحل تركيه، مردم به چشم برهم زدني او را به دست فراموشي سپردند. با وجود اين آمار پناهندگي در حال رشد است و مقامات دولتي انگلستان و امريكا همچنان به لفاظي‌هاي زننده‌شان ادامه مي‌دهند. يوسف‌زي مي‌گويد كشورهاي در حال توسعه ميزبان 90 درصد پناهندگان هستند: «بنابراين بايد به دنبال راهي باشيم تا ببينيم اين‌بار بر دوش چه كسي است. «ماه آواره‌ايم» را با اين هدف نوشتم كه به دنيا تذكري داده باشم.»
او اين كتاب را با همكاري ليز ولچ، روزنامه‌نگار نشريه نيويورك‌تايمز به پايان رساند. يوسف‌زي نوشتن كتاب را پنج سال پيش با بازديد از اردوگاه پناهندگان سوري در اردن آغاز كرد؛ اين بازديد بخشي از طرح «سرمايه‌گذاري ملاله» براي تحصيل دختران صورت گرفت. او فرصت نداشت تمام زنان، مثل مادري جوان از روهينگيا را شخصا ملاقات كند اما احساس مي‌كرد شرح بحراني كه در ميانمار روي مي‌دهد، مهم است. با بلاياي انساني كه بر سر مردم سوريه و عراق آمد، آشنا هستيم و يوسف‌زي با نوشتن اين كتاب توجه‌ها را به اين حقيقت كه «اين بلايا در گوشه گوشه دنيا روي رخ مي‌دهند» جلب كرد.
يوسف‌زي مُصر است روي تمايز ميان آواره- كسي كه مجبور به مهاجرت از كشور خودش شده- و پناهنده شدن تاكيد كند: «عنوان كتاب را «ما آواره‌ايم» انتخاب كرده‌ام چون اكثريت شخصيت‌هاي كتاب مجبور شدند از كشورشان مهاجرت كنند تا اينكه پناهنده شوند. در مجموع 68 ميليون آواره و 24 ميليون پناهنده داريم. خود من به علاوه دو ميليون انسان ديگر مجبور شديم پاكستان را ترك كنيم.»