واقعيت‌هاي موجود در رابطه ايران و عراق
سيد علي موسوي خلخالي
عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق به زودي سفري دو روزه به تهران خواهد داشت؛ سفري كه به فاصله كمتر از يك ماه از سفر حسن روحاني، رييس‌جمهوري و دو ماه از سفر محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به عراق انجام مي‌شود كه همين فاصله زماني كم از روابط بسيار نزديك و گرم تهران و بغداد حكايت دارد. سفر عبدالمهدي در حالي انجام مي‌شود كه ايالات متحده همه تلاش خود را به كار گرفته تا فشارهاي اقتصادي بر ايران را به حداكثر برساند؛ چيزي كه خود امريكايي‌ها از آن از فشار حداكثري ياد مي‌كنند. در همين راستاست كه شاهد گسترش بيش از پيش روابط كشورهاي عربي به ويژه عربستان سعودي با عراق هستيم. منابع مختلف مي‌گويند كه از اوايل سال 2018 دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده فشارهايي را به رياض وارد كرد تا روابطش را با عراق گسترش دهد و ضمن تامين نيازهاي آن و اعطاي كمك‌هاي اقتصادي به عراق، بغداد را بر آن دارد تا از غلتيدن در دامن ايران باز بماند. عملا هم شاهديم كه عربستاني‌ها تلاش‌هاي اقتصادي و سياسي بسياري را براي نزديك شدن به بغداد آغاز كرده‌اند. تازه‌ترين مورد آن سفر هيات عالي اقتصادي عربستاني به عراق، چند روز قبل از سفر عادل عبدالمهدي به تهران است. در جريان اين سفر كه با استقبال و مهمان‌نوازي گرم عراقي‌ها همراه شد، عربستان كنسولگري خود را براي صدور رواديد به اتباع عراقي در بغداد داير كرد. همچنين عربستاني‌ها قراردادهاي اقتصادي مهمي از جمله احداث شهرك ورزشي در هر نقطه‌اي كه دولت عراق بخواهد، به عنوان هديه‌اي از سوي پادشاه عربستان به عراق و همچنين تامين برق مورد نياز عراق امضا كردند. عراق بزرگ‌ترين واردكننده برق از ايران است و عقد اين قرارداد با اين هدف انجام شده است كه...
واردات برق عراق از ايران به حداقل برسد؛ چيزي كه امريكايي‌ها به دنبال آن هستند. از سوي ديگر اين روزها خبرهايي از تمديد معافيت 5 كشور از تحريم‌هاي ايران منتشر شده است كه شامل هند، چين، ژاپن، كره جنوبي و تركيه مي‌شود. در اين جمع خبري از عراق نيست. در حالي كه محمد الحلبوسي، رييس پارلمان عراق يك هفته پيش در راس يك هيات عاليرتبه پارلماني به واشنگتن سفر و در نشست‌هاي متعددش با مقامات مختلف امريكايي و نمايندگان كنگره و سنا تاكيد كرده بود كه قطع همكاري‌ها با ايران امكان‌پذير نيست و در مورد واردات برق از ايران، عراق دست‌كم سه سال زمان نياز دارد تا بتواند خود را از برق ايران بي‌نياز كند. اما برايان هوك، مسوول كارگروه ايران در وزارت امور خارجه امريكا گفت كه دولت اين كشور قصد تمديد معافيت‌ها از تحريم‌هاي ايران را ندارد و حالا روز جمعه، يعني يك روز قبل از سفر عبدالمهدي به ايران، منابع خبري گزارش دادند كه عراق با عربستان سعودي يادداشت تفاهم اوليه‌اي براي اتصال شبكه‌هاي برق دو كشور امضا كرد تا شركت‌هاي سعودي فعال در حوزه برق به همكاري با طرف عراقي در راستاي تأمين نيازهاي اين كشور تشويق شوند. اين در حالي است كه ايران انتظار دارد حجم مبادلات تجاري‌اش با عراق كه در حال حاضر حدود 12 ميليارد دلار است را بتواند در كوتاه‌ترين زمان ممكن به 20 ميليارد دلار در سال برساند. عبدالمهدي در راس هياتي اقتصادي به ايران سفر خواهد كرد و در سفر دو روزه خود در تهران، در نشست اقتصادي مشترك ايران و عراق كه در آن تجار دو طرف شركت دارند نيز حضور خواهد داشت، انتظار هم مي‌رود تفاهمنامه تازه‌اي ميان دو طرف امضا شود تا حجم مبادلات دو كشور را بيش از گذشته كند. طرف عراقي تمايل كامل دارد تا مناسباتش را در تمامي سطوح با طرف ايراني گسترش دهد. سفر موفق روحاني به عراق كه به صفر رسيدن هزينه رواديد ميان دو كشور و صدور تفاهمنامه‌اي در رابطه با توافق 1975 الجزاير مهم‌ترين دستاوردهاي آن بود، ثابت مي‌كند كه طرف عراقي به طور جدي به دنبال گسترش روابط با تهران است. اما نمي‌توان واقعيت‌ها را ناديده گرفت. فشار امريكايي‌ها همانطور كه روي تمامي كشورهاي طرف تجارت با ايران بالاست، روي طرف عراقي نيز بالاست. عراقي‌ها اگرچه اراده كافي براي رد تقاضاهاي امريكا براي همراهي با تحريم‌هاي ايران را دارند و به صراحت در مناسبت‌هاي مختلف و از زبان مقامات‌شان گفته‌اند كه نمي‌خواهند با تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران همراه شوند و حتي رهبران فراكسيون‌هاي بزرگ مجلس عراق، يعني سيد عمار حكيم، رهبر ائتلاف اصلاح و سازندگي و هادي عامر، رهبر فراكسيون الاعمار، بارها تحريم‌هاي امريكا عليه ايران را خطرناك و تهديدي براي منطقه توصيف كرده‌اند، اما واقعيت اين است كه به دنبال دردسر و تنش جديد براي خود نيز نمي‌گردند. آنها تا جايي مي‌توانند با ايران همراهي كنند كه آسيب عملي متوجه خودشان نشود. مثلا در تعاملات مالي عراقي‌ها مجبورند با طرف ايراني با ارزي غير دلار كار كنند. اين فشار زماني بيشتر ملموس مي‌شود كه مي‌بينيم حساب‌هاي ارزي فروش نفت عراق در بانك‌هاي امريكايي است و امريكايي‌ها روي اين حساب‌ها نظارت كامل دارند. لازم به يادآوري است كه دست كم 90 درصد بودجه عراق وابسته به نفت است. از سوي ديگر، دولت عراق به واسطه گذراندن دست كم 15 سال تنش‌هاي سياسي و تهديد تروريسم كه بخش‌هاي مهمي از عراق را به ويرانه تبديل كرد،براي همين مقامات عراقي به صراحت اعلام كرده‌اند كه مي‌خواهند روابطي متوازن با همه كشورها به ويژه كشورهاي همسايه داشته باشند و ديگر دنبال تنش با هيچ كشوري نيستند. شايد به همين دليل باشد كه قبل از آمدن عبدالمهدي به تهران، هياتي از عربستان به بغداد رفت، همانطور كه بعد از سفر روحاني به بغداد، هياتي از عربستان به عراق رفت و خود عبدالمهدي نيز بعد از سفر به تهران راهي رياض خواهد شد.