جنب‌و جوش براي نمايشگاه كتاب شروع شد
ارديبهشت؛ فصل خوب كتاب
زينب كاظم‌خواه/ نمايشگاه كتاب به بيست و هشتمين گام خود رسيده است و به سنت هر ساله بعد از تعطيلات نوروز اسب خود را زين ميكند تا ارديبهشت كه بيايد ديگر فصل خوب كتاب شروع شود. امسال هم به روال هميشه از روزهاي قبل، جنب‌و جوش برگزاري نمايشگاه بيشتر شده است. بيست و هشت سال پيش، پنجم شهريور 1365 روزي است كه وزارت فرهنگ و ارشاد براي شروع به كار نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران اقدام عملي انجام داد. عده‌اي از مسوولان ارشاد وقت، تصميم به برپايي نمايشگاه گرفتند، هنوز جنگ بود و بخش اعظم بودجه كشور صرف اين موضوع مي‌شد، اما وزارت ارشاد توانست با دفاع از طرح برگزاري نمايشگاه كتاب در مجلس بودجه 10ميليون‌دلاري بگيرد.
كتاب‌هاي خارجي كه به تهران آمدند
يكي از بخش‌هايي كه هر سال به نمايشگاه رونق مي‌دهد كتاب‌هاي بخش بين‌الملل است كه ناشران خارجي تازه‌هاي نشرشان را به تهران مي‌آورند. اين بخش از همان نخستين دوره حضور داشت و سال 65، 196 ناشر از 32 كشور جهان به نمايشگاه كتاب تهران آمدند و 26هزار عنوان كتاب خارجي در اين دوره عرضه شد. امسال هم تاكنون هفت محموله كتاب خارجي از كشورهاي عربي و اروپايي به گمرك اين نمايشگاه رسيده است كه تعداد آن در روزهايي كه به نمايشگاه نزديك‌تر شويم اعلام مي‌شود. حسين صفري كه مدير كميته اجرايي بيست و هشتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران امسال است در اين باره گفته است تا 21 فروردين، شش محموله از كتاب‌هاي خارجي كه قرار است در نمايشگاه كتاب تهران عرضه شود، وارد مصلا شده و تشريفات مربوط به ترخيص اين‌بارها در محل گمرك نمايشگاه انجام شده است. پيش از اين هم، يك محموله كتاب خارجي از لبنان وارد مصلا شده بود، محموله‌هاي اخير از كشورهاي مصر، سوريه، لبنان، عمان و انگلستان به نمايشگاه كتاب تهران ارسال شده است كه دسته اول شامل كتاب‌هاي عربي و محموله ارسالي از انگلستان هم كتاب‌هاي كشورهاي اروپايي و به زبان لاتين را شامل مي‌شوند. به گفته صفري، گمرك تعرفه ويژه‌اي براي محموله‌هاي خارجي كتاب تعيين كرده و ايران اير هم بارهاي نمايشگاه كتاب تهران را با ۷۰ درصد تخفيف به مقصد تهران حمل ميكند كه اين اتفاقات براي نخستين بار است رخ مي‌دهد.
خريد 120 ميلياردي دانشگاه آزاد
و وزارت بهداشت
وزارت ارشاد هر ساله بودجه مشخصي را براي خريد كتاب اختصاص مي‌دهد اما اين بودجه به دليل حذف يارانه كتاب‌هاي خارجي در نمايشگاه و نوسانات قيمت ارز كافي نيست شايد به همين دليل در سال‌هاي گذشته، شاهد كاهش خريد كتاب خارجي از نمايشگاه كتاب بوده‌ايم. امسال براي نخستين بار سازمان‌ها و نهادها در خريد كتاب مشاركت داشته‌اند و با دانشگاه آزاد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي خريد كتاب‌هاي خارجي با اعتباري بالغ بر 120 ميليارد ريال از نمايشگاه كتاب تهران توافقي صورت گرفته است.
دانشگاه آزاد اسلامي علاوه بر تخصيص بودجه خريد كتاب براي كتابخانه‌هاي آن دانشگاه، اعتباري ويژه بالغ بر 100 ميليارد ريال جهت خريد كتاب‌هاي خارجي از نمايشگاه كتاب تهران اختصاص خواهد داد. همچنين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نيز با مشاركت در اين توافق اعتباري ويژه بالغ بر 20 ميليارد ريال جهت خريد كتاب خارجي براي واحدهاي آموزشي تابعه آن مركز هزينه خواهد كرد. به گفته معاون اجرايي نمايشگاه كتاب براساس توافق صورت گرفته مبلغ 50 درصد قيمت پشت جلد كتاب‌ها از سوي دانشگاه آزاد اسلامي و وزارت بهداشت پرداخت مي‌شود و 50 درصد باقي مانده نيز از محل تخفيف ناشر و حمايت‌هاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تامين خواهد شد.
بر اين اساس، تمامي كتاب‌هاي منتشر شده از سال 2011 به اين سو مشمول اين توافق هستند تا منابع دست اول و به روز دنيا براي كتابخانه‌ها و مراكز علمي خريداري شود. به گفته قائم مقام بيست‌وهشتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، وزارت علوم با وجود پيگيري‌هاي مكرر تاكنون مشاركتي در اين طرح نداشته و پاسخ روشني به مكاتبات انجام شده نداده است.
چگونه به تخلفات ناشران
رسيدگي مي‌شود
يكي از حاشيه‌هاي نمايشگاه هر ساله، تخلفات ناشران است كه با آنكه گفته مي‌شود بر اساس دستورالعمل‌هاي وزارت ارشاد به اين تخلفات رسيدگي مي‌شود اما هميشه در اين ميان ناشراني هستند كه صداي‌شان در مي‌آيد. رييس هيات رسيدگي به تخلفات ناشران در بيست و هشتمين نمايشگاه كتاب همايون اميرزاده است كه در مورد آيين‌نامه‌اي كه بر اساس آن به تخلف ناشران رسيدگي مي‌شود گفته است آيين‌نامه مربوط به رسيدگي به تخلفات ناشران در نمايشگاه كتاب تهران در روزهاي پاياني سال گذشته مورد رسيدگي و تصويب قرار گرفت.
اين آيين‌نامه تقريبا همان دستورالعمل مربوط به نمايشگاه بيست و هفتم است كه به گفته اميرزاده با رفع برخي اشكالات و اِعمال اندكي تغييرات در آيين‌نامه قبلي بر اساس آن عمل خواهد شد. بر اساس اين آيين‌نامه با توجه به نوع تخلفاتي كه احيانا از برخي ناشران ممكن است سر بزند، طبق مباني حقوقي با آنها برخورد مي‌شود اما اميرزاده مشخص شدن جزييات اين قوانين را در جريان فعاليت كميته موكول كرده است. يكي از بخش‌هاي نمايشگاه دعوت از مهمان خارجي به اين رويداد است. به گفته مسوولان نمايشگاه علاوه بر حضور نويسندگان خارجي، روبرتا كينني، رييس نمايشگاه كتاب بلونيا قول داده كه در نمايشگاه كتاب امسال حضور يابد.
يك خبر بد
در بحبوحه روزهاي برگزاري نمايشگاه كتاب، خبري هم از تعطيلي يك كتابفروشي با سابقه منتشر شد تا زنجيره تعطيلي كتابفروشي‌ها به خاطر مشكلات مالي ادامه يابد. مدير انتشارات و كتابفروشي «طهوري» كه از فروشگاه‌هاي باسابقه خيابان انقلاب است از تصميمش براي فروش كتابفروشي قديمي و بزرگ خود در خيابان انقلاب اسلامي براي پرداخت بدهي‌هاي انتشاراتش خبر داده است. به گفته مدير اين انتشارات وضعيت فعلي نشر و فروش كتاب به او اجازه نمي‌دهد كه بتواند از پس مخارج فروشگاه بر بيايد.
انجمن‌هاي صنفي عهده‌دار مسووليت سراي اهل قلم كودك شدند
يكي از اتفاقات نمايشگاه برگزاري نشست‌هاي تخصصي با حضور اهالي نشر و نويسندگان و مسوولان دولتي است. سراي اهل قلم جايي است كه اين نشست‌ها برگزار مي‌شود. امسال مسووليت سراهاي اهل قلم به اتحاديه ناشران و كتابفروشان و مسووليت «سراي اهل قلم كودك و نوجوان» به انجمن‌هاي صنفي مرتبط با اين گروه سني واگذار شد. به گفته سيدعلي كاشفي خوانساري، نويسنده و پژوهشگر ادبيات كودك و نوجوان، يحيي دهقاني، مدير انتشارات مبتكران، به نمايندگي از اتحاديه ناشران و كتابفروشان، رياست سراي اهل قلم را برعهده گرفته و مديريت سراي اهل قلم كودك را به انجمن فرهنگي ناشران كودك، انجمن ناشران بين‌الملل، ناشران كتب آموزشي و كتاب‌هاي دانشگاهي سپرده است.
نمايشگاه خانه‌دار نشد
يكي از بحث‌هاي تكراري سال‌هاي گذشته در آستانه برگزاري نمايشگاه، بحث جابه‌جايي محل آن بود، اما چند سالي است كه اين بحث ديگر كمتر شده است. داستان انتقال نمايشگاه كتاب از محل موسسه نمايشگاه‌هاي بين‌المللي هشت سال پيش در زمان محسن پرويز مطرح شد. البته بحث انتقال نمايشگاه به محلي ثابت، بحثي هميشگي بوده كه تا امروز هم به سرانجام نرسيده است. اما بالاخره معاون فرهنگي دولت نهم جرات به خرج داد و دل را به دريا زد و نمايشگاه را از محل قبلي به مصلا آورد؛ جايي كه قرار بود خانه‌اي موقت براي نمايشگاه باشد، اما اين موقت بودن تا امروز طول كشيده است. اين بحث‌ها در دولت دهم آخرين باري بود كه مطرح شد و همان زمان كلنگ احداث نمايشگاه هم در مجتمع امام‌خميني(ره) زده شد. قرار بود كه اين مكان در دوران وزارت سيد محمد حسيني ساخته شود و رييس‌جمهور وقت هم قول مساعدت مالي در اين زمينه داد اما قضيه مسكوت ماند تا نمايشگاه كتاب همچنان در مصلا برگزار شود.
با اين حساب امسال هم مصلا مهمان نمايشگاه است. مسوولان از روزهاي آغازين فروردين در حال آماده‌سازي نمايشگاه بوده‌اند، در اين روزها كار ساخت سازه‌هاي بيروني نمايشگاه كه در فضاي باز مصلا برگزار مي‌شود، به پايان رسيده است. همچنين كار غرفه‌بندي سالن‌هاي بيروني از 22 فروردين ماه آغاز خواهد شد و قرار است پس از برگزاري جلسه تشكل‌هاي نشر و بررسي تاييد صلاحيت ناشران، نقشه غرفه‌بندي فضاي دروني شبستان به پيمانكاران ارايه شود.
نمايشگاه كتاب تهران در سال‌هاي گذشته ارديبهشت ماه برگزار شده است امسال هم به سنت هر سال از 16 تا 26 دومين ماه بهار فصل كتاب خواهد بود.