گروه ديپلماسي|از آغاز به كار دولت تدبير و اميد، اميدها براي بهبود و گسترش روابط با كشورهاي مختلف دنيا بيش از پيش شده است و در اين ميان، روزنه‌ها براي عادي شدن روابط تهران و رياض نيز از هر كشور ديگري اهميت بسياري به خود گرفته است. از شخص رييس‌جمهور و وزير امور خارجه كشورمان تا رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام براي احياي روابط ايران و عربستان اعلام آمادگي كرده‌اند اما هر بار كه اميدها براي بهبود روابط بيش از هر زمان ديگري شده است، ابرهاي سايه حوادث مختلف بر روابط دو كشورسايه انداخته‌اند. در شرايط كنوني نيز دو مساله، حمله نظامي عربستان به يمن و حادثه فرودگاه جده ترديدها براي عادي شدن روابط ايران و عربستان را بيشتر كرده است. در همين رابطه گفت‌وگويي با محمدعلي مهتدي، تحليل‌گر مسائل سياست خارجي داشتيم كه در ادامه مي‌آيد:
از زمان روي كار آمدن دولت يازدهم شاهد بوديم كه مسوولان كشورمان برتعامل سازنده با دنيا و به خصوص بهبود روابط با عربستان تاكيد خاصي داشته‌اند اما بر خلاف اين مساله شاهد دور شدن تهران و رياض بوده‌ايم. دليل اين مساله چيست؟
دولت آقاي روحاني از روز اول، بر تعامل سازنده و گفت‌وگوي سازنده با كشورهاي دنيا به خصوص با همسايگان خود تاكيد داشته است. در اين ميان، دو كشور تركيه و عربستان در محوريت اين گفت‌وگوها بوده‌اند. حتي در زماني كه آقاي صالحي مسووليت وزارت امور خارجه را در زمان آقاي احمدي نژاد پذيرفتند، بر احيا وبهبود روابط با اين دو كشور تاكيد به خصوصي داشتند. با اين حال، با وجود تلاش جمهوري اسلامي ايران براي همكاري و بهبود روابط، طرف مقابل تمايلي براي همكاري نداشته است و دست دراز شده ايران را پس زده است. حتي تا اين مقطع، شاهد بوديم كه دو كشور براي انجام گفت‌وگوهاي صريح و جدي نزديك شده‌اند اما هر بار ديده‌ايم كه سعود الفصيل، وزير امور خارجه عربستان است كه با اظهارتي تند و منفي شرايط را به نقطه صفر بازگردانده است. هم اينك نيز با تجاوز نظامي سعودي به يمن و بمباران اين ملت فقير به بهانه مقابله با نفوذ ايران زيرساخت‌هاي اين كشور را هدف گرفته و آن را نابوده كرده است و با توجه به حادثه رخ داده در فرودگاه جده فكر مي‌كنم كه بازگشت به دوران عادي شدن روابط نيازمند يك سلسله اقدامات جدي و زمانبر است و تا سعودي‌ها از اين غرور كاذب خارج نشوند و واقعيت‌هاي منطقه را نپذيرند، شرايط براي عادي شدن فراهم نمي‌شود.
دليل اينكه عربستان هر بار خواست ايران را رد كرده است، چيست؟
سياست جمهوري اسلامي ايران در منطقه بسيار واضح و روشن است و آن، حمايت از ملت‌هاي جنبش‌هاي مردمي و گروه‌هاي مقاومت است. اين، فقط يك سياست نيست بلكه به يك عقيده تبديل شده است و قابل داد و ستد نيست. از سوي ديگر، در طرف مقابل مشاهده مي‌كنيم كه عربستان با وقوع انقلابات سال 2011 يعني بيداري اسلامي از خيزش‌هاي مردمي به‌شدت واهمه دارد و منجر به اين شده است كه با همه قوا در مقابل آنها بايستد. همان‌طور كه مشاهده مي‌كنيد اين دو سياست با يكديگر تباين و مغايرت دارد. البته ايران نه با عربستان و كشورهاي ديگر بر سر رقابت براي نفوذ برنيامده است چرا كه اصلا به دنبال نفوذ نيست و اگر ايران از نفوذي در منطقه برخوردار است به دليل سياست‌هايي است كه به دور از منافع كوتاه‌مدت اتخاذ كرده‌ايم و در حالي است كه عربستان همواره فكر كرده است كه در حال گسترش نفوذ است و با گسترش نفوذ ايران، حوزه نفوذش كاسته مي‌شود كه انديشه غلطي است. در عراق، سوريه، لبنان، بحرين، يمن و… عربستان به بهانه مقابله با نفوذ ايران وارد عمل شده و در همه صحنه‌ها نيز شكست خورده است كه البته اثر انگشت اسراييل و امريكا در اين‌باره قابل مشاهده است چرا كه آنها تلاش مي‌كنند تا محور منازعه را از اسراييلي – عربي به عربي – ايراني مبدل سازند چراكه واگرايي منطقه‌اي موجب تامين امنيت بيشتر آنها خواهد شد.
به نظر شما چه اقدامات عملي جدي نياز است تا روابط دو كشور به سمت عادي شدن حركت كند؟
در وهله اول ضروري است كه عربستان دست از تجاوز جنايت‌كارانه‌اش بردارد و آن را ادامه ندهد. هر روز 160 جنگنده سعودي به يمن حمله مي‌كنند و زيرساخت‌هاي يمن را بمباران مي‌كنند و با اينكه كشتار و تخريب بسياري انجام داده، اما بازنده است ولي تا زماني كه يك گوشمالي نشود دست از اين سياست‌ها برنخواهد داشت.
حادثه جده درروابط دو كشور مي‌تواند اثرگذار باشد؟
حادثه جده يك حادثه معمولي نيست بلكه بحث اهانت به يك ملت است و به نظر مي‌رسد كه پشت سر خود فقط اميال شيطاني را ندارد و در واقع، طرف مقابل اهانت كند، نبايد بي‌پاسخ گذاشت و صرف اعتراض به كاردار و برنامه‌ريزي به كاهش روابط دوجانبه كافي نيست.
به مساله يمن اشاره كرديد. سياست جمهوري اسلامي ايران در قبال يمن چگونه بوده است؟
ايران آنجا حضور نظامي و فيزيكي ندارد ولي طرف مقابل ادعا دارد كه براي مقابله با نفوذ ايران حمله كرده است. حمايتي را هم كه ايران از يمن مي‌كند، يك حمايت معنوي و عاطفي است هرچند كه در روزهاي اخير دو ناو ايراني به سمت تنگه باب المندب حركت كرده است. ولي با وجود اين مسائل، مشاهده مي‌كنيم كه پاكستان، اردن، تركيه و… عربستان را براي اين تجاوز تنها گذاشته‌اند و حاضر نيستند تا آبرو و اعتبار خود را براي هوسراني‌هاي حكام سعودي خرج كنند.
در روزهاي اخير شاهد رايزني‌هاي وزير امور خارجه با مقامات كشورهاي موثر منطقه مانند پاكستان، عمان و تركيه بوده‌ايم. اين رايزني براي جلوگيري از بيشتر شدن دامنه‌هاي جنگ و بحران يمن چقدر موثر بوده است؟
جمهوري اسلامي ايران پس از سفر اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به تهران و سفر آقاي ظريف به عمان و پاكستان با هدف پايان دادن به حملات نظامي آغاز كرده است. از جمله محورهاي ايران براي پايان بحران، آتش‌بس و متوقف ساختن حملات، آغاز كمك‌هاي انسان‌دوستانه به ملت يمن، گفت‌وگوهاي يمني- يمني و گروه‌هاي مختلف اين كشور است. اينكه اين گفت‌وگوها كجا باشد، به نظر مي‌رسد كه عمان باشد. اين برنامه‌اي است كه ظريف ريخته است و به نظر مي‌رسد تركيه و پاكستان نيز با آن همراهي مي‌كنند ولي اينكه چقدر اجرايي شود، معلوم نيست. اينكه عربستان پس از اين همه حملات، جناياتش را كي بخواهد پايان دهد، معلوم نيست. اينكه ملت يمن پس از اين همه تخريب‌ها و كشتارها بخواهد بپذيرد بدون انتقام از ماجرا عبور كند، معلوم نيست اما هرگاه جلوي اين بحران و آتش گرفته شود، غنيمتي بسيار براي منطقه خواهد بود.