به سوي بيت‌المقدس
مرتضي ميرحسيني
سال 636 ميلادي در چنين روزهايي، مسلمانان در جنگي سخت و خونين بر سپاه روم شرقي غلبه كردند و تاريخ آسياي غربي را به مسير ديگري انداختند. اين جنگ در مرز ميان سوريه و اردن، حوالي منطقه‌اي موسوم به يرموك نزديك نهري به همين نام درگرفت و بعد از پنج روز كشمكش و زدوخورد با شكست قطعي و هزيمت رومي‌ها به پايان رسيد. اين ضربه سخت، دست امپراتوري روم شرقي را براي هميشه از شام كوتاه كرد و مسير پيشروي مسلمانان به سوي درياي مديترانه و سرزمين فلسطين و شهر بيت‌المقدس -كه آن را قبله نخست خود مي‌خواندند- هموار ساخت. بيشتر مورخان، جنگ يرموك را با نبرد قادسيه كه در آن اعراب بر شاهنشاهي ساساني پيروز شدند مقايسه مي‌كنند، زيرا در پايان اين دو جنگ، دولت‌هاي كهنسالي كه سراسر آسياي غربي را ميان خود تقسيم كرده بودند، از قدرت نوظهور اعراب شكست خوردند و بخش وسيعي از قلمرو خود را از دست دادند. بعد از يرموك و قادسيه، برتري سياسي در آسياي غربي از آن مسلمانان فاتح شد و مرزهاي سنتي منطقه به نفع دولت جديد و تازه‌نفس اعراب تغيير كرد. اين فتوحات سريع و خيره‌كننده كه خود مسلمانان را هم شگفت‌زده كرده بود نزد آنها به تقدير الهي يا معجزه اسلامي تعبير شد. مسلمانان تا سال 17 هجري، لبنان و فلسطين را هم گرفتند و سرانجام فاتحانه از دروازه‌هاي بيت‌المقدس گذشتند. گفته‌اند كه حاكمان جديد اين سرزمين، ماليات اهالي را به نصف آنچه آنان در گذشته به رومي‌ها مي‌پرداختند، كاهش دادند و اديان الهي ديگر را كه «اهل كتاب» محسوب مي‌كردند در اجراي مناسك خود آزاد گذاشتند. مرحوم زرين‌كوب در «كارنامه اسلام» مي‌نويسد؛ وقتي شام و فلسطين به دست مسلمانان افتاد، امپراتور شكست‌خورده بيزانس نيز مجبور به ترك آن نواحي شد، اما پيش از ترك سوريه گفت: سرزمين خوبي بودي، اما براي دشمن.