امسال بارش‌هاي پي در پي در كشور اين انتظار را ايجاد كرده بود كه شهروندان تعداد روزهاي پاك بيشتري را تجربه كنند. با اين وجود برخي اظهارنظرها مبني بر آن است كه با وجود اين همه بارش و اجراي طرح‌هايي مانند طرح «كاهش»، شهروندان همچنان روزهاي قابل‌توجهي از سال با آلودگي هوا دست و پنجه نرم مي‌كنند. با اين وجود «احد وظيفه» كه تا چندي قبل معاونت پيش‌بيني سازمان هواشناسي را بر عهده داشته و هم اكنون نيز در سمت رياست مركز ملي خشكسالي و مديريت بحران به كار خود ادامه مي‌دهد معتقد است كه بارش‌ها آلودگي هوا را تا حدودي كاهش داده است. البته او معتقد است كه در ماه‌هاي آينده بايد منتظر افزايش آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ و به خصوص تهران باشيم. وظيفه البته معتقد است تا زماني كه سياستگذاران كشور در صدد استفاده از دستاوردهاي ساير كشورها در مورد كاهش آلودگي هوا نباشند بايد منتظر روزهاي بدتري در اين زمينه باشيم. گفت‌وگويي كه بيشتر از آنكه ديدگاه‌هاي مديريتي در آن لحاظ شده باشد، ديدگاه يكي از كارشناسان با سابقه سازمان هواشناسي است.
تا جايي‌كه مي‌دانم سازمان هواشناسي علاوه بر پيش‌بيني هوا مسوول پيش‌بيني آلودگي هوا نيز هست. با اين حساب بايد بتوانيد در مورد اطلاعات روزهاي ناسالم امسال و مقايسه آنها با سال گذشته توضيحاتي را ارايه دهيد. درست است؟
اصولا ما هر روز پيش‌بيني آلودگي هوا را براي 96 ساعت آينده هواي تهران انجام مي‌دهيم و بعدا اين پيش‌بيني را براساس رنج‌هاي بين 0 تا 50، 50 تا 100، 100 تا 150 و 150 به بالا گزارش مي‌كنيم. درست مطابق استانداردهاي بين‌المللي. ضمن آنكه اين پيش‌بيني را در وبسايت سازمان هواشناسي هم قرار مي‌دهيم. اين هم برمي‌گردد به وظيفه‌اي كه قانون هواي پاك براي ما مشخص كرده كه برمبناي آن، سازمان هواشناسي موظف شده تا براي شهرهاي آلوده كشور سطح آلاينده‌هاي موجود را اعلام كند. البته در حال حاضر فقط براي تهران و اصفهان اين گزارش به صورت مرتب تهيه و اعلام مي‌شود و براي ساير شهرها، فقط در روزهاي آلوده، اطلاعيه صادر مي‌كنيم.
خب پس بايد اطلاعات موثقي در مورد تعداد روزهاي آلوده و ناسالم امسال در تهران داشته باشيد.
بله. البته اندازه‌گيري اين آلاينده‌ها را سازمان محيط زيست شهرداري تهران انجام مي‌دهد ولي در كل اگر اشتباه نكرده باشم، در سال 98-97 چيزي حدود 50 روز سالم داشته‌ايم يعني بقيه روزها، سطح آلاينده‌ها بيشتر از حد معمول بوده است. البته اين آمار نسبت به سال 97-96 بيشتر بوده است.
با تمام اين تفاصيل پيش‌بيني‌تان در مورد روزهاي باقيمانده سال چيست؟ آيا تهراني‌ها در اغلب روزها هوايي پاك را تجربه مي‌كنند يا بايد منتظر روزهاي آلوده باشيم؟
اين تا حدودي به رفتار خود ما شهروندان برمي‌گردد؛ به خصوص پاسخ به اين سوال بيش از هر چيز به ترافيك و نحوه مديريت آن برمي‌گردد و اينكه آيا مسوولان بتوانند ترافيك را به خوبي مديريت كنند يا خير؟ اما به‌طور نسبي ما در شرايط كنوني و با توجه به اينكه داده‌هاي ما حكايت از آن دارد كه بارش‌ها در دي ماه و آذرماه امسال كمتر از بقيه ماه‌ها خواهد بود، طبعا انتظار داريم كه ميزان آلاينده‌ها نيز در اين دو ماه بيشتر از بقيه روزهاي سال باشد.
الان اين آلاينده‌هايي كه در تهران وجود دارد بيشتر از چه جنس و چه نوعي هستند؟
بيشتر از جنس ذرات آلاينده كوچك‌تر از 5/2 ميكرون هستند. اين ذرات بيشتر ناشي از تردد خودروهاي بنزيني و ديزلي در سطح شهر هستند. چه خودروهاي ديزلي كه تركيبات سولفوري يا همان (ساكس)ها را آزاد مي‌كنند و چه تركيبات ناشي از خودروهاي بنزيني كه آنها نيز ناكس‌ها، يا تركيبات اكسيد نيترو‍ژن و مشتقات آن را توليد و منتشر مي‌كنند. اين ذرات بعد از تركيب با آب موجود در هوا تركيبات مختلف شيميايي خطرناكي را توليد مي‌كنند كه باعث آلودگي هوا مي‌شود.
شما جز تهيه گزارش آلايندگي‌ها، كار ديگري هم در اين حوزه انجام مي‌دهيد؟
تنها وظيفه ما، تعيين سطح شدت آلايندگي‌هاست. البته اين برآورد، ميانگين است. چون به هر حال اعدادي كه ايستگاه‌هاي مختلف نشان مي‌دهند باهم تفاوت دارد. ولي در كل ايستگاه‌هاي مركز شهر اعداد درشتي را در مورد آلاينده‌ها نشان مي‌دهند. مي‌توان اين موضوع را اين‌گونه تعبير كرد كه شهرونداني كه وسط شهر هستند بيشتر در معرض آلاينده‌هاي هوا هستند. به خصوص در شب كه جريان هوا، آلاينده‌ها را به سمت جنوب شهر بيشتر سوق مي‌دهد.
يك سوال ديگر. از زماني‌كه قانون هواي پاك ابلاغ شده، همكاري سازمان‌ها و ارگان‌هاي مرتبط با اين موضوع چگونه بوده است؟
تا جايي‌كه خودم با مساله درگير بودم مي‌توانم بگويم ارتباط بين سازمان‌ها خيلي خوب و تنگاتنگ است. هم با سازمان محيط زيست شهرداري و هم با كميته مواقع اضطراري كه مسوولان سازمان‌هاي مرتبط دور هم جمع مي‌شوند و در مورد چگونگي مديريت بحران‌هاي روزهاي آلوده تهران صحبت مي‌كنند. بد نيست بدانيد سازمان محيط زيست شهرداري هم طرحي را در دست دارند كه قرار است با همكاري چند دانشگاه «سياهه انتشار» آلاينده‌هاي چند شهر را استخراج كرده و آنها را در اختيار سازمان هواشناسي قرار دهد. اين گزارش‌ها شامل اطلاعاتي مانند ميزان انتشار (هم به صورت نقطه‌اي و هم به صورت زماني)، اينكه كجا و چه زماني بيشتر هستند و... از اين اطلاعات سازمان هواشناسي استفاده مي‌كند تا بتواند وضعيت آلاينده‌ها و آلودگي هوا در شهرهاي مختلف كشورو به خصوص در تهران را بررسي و اعلام كند.
خب اگر اقدامات اين كميته و تصميم‌هايي كه مثلا در مورد تعطيلي مدارس و افزايش روزهاي زوج و فرد مثمر ثمر باشد، بايد نمود آنها در گزارش شما ديده شود؛ همين‌طور است؟
بله. بعضي از اين اقدامات قطعا در كاهش آلاينده‌ها موثر هستند. مثل تعطيلي مدارس. چرا؟ چون به هر حال تردد خودروها در اين روزها به‌شدت كاهش پيدا مي‌كند و ترافيك هم كمتر مي‌شود. كلا هر طرحي كه به كاهش تردد خودروها در سطح شهر كمك كند، مي‌تواند در كاهش ملموس آلودگي هوا موثر باشد.
من از صحبت‌هاي شما اين برداشت را مي‌كنم كه اقداماتي كه توسط سازمان‌هاي مرتبط در مورد كاهش آلودگي هوا انجام مي‌شود، چندان موثر نبوده و نيست؛ درست است؟
نمي‌شود اين‌گونه حكم داد و قضاوت كرد. اصولا ما در شهرهاي بزرگ‌مان، به خصوص با حجم زيادي از مشكلاتي مواجهيم كه سال‌هاست روي هم تلنبار شده‌اند. مثل توليد خودروها و موتوسيكلت‌هاي بي‌كيفيت. خب شما در مواجهه با اين شرايط نمي‌توانيد معجزه كنيد. ولي در عين حال قبول دارم كه بايد تلاش بيشتري كرد. راه‌حل نيز تقريبا مشخص است. كافي است مطابق روش‌هايي كه كشورهاي ديگر براي كاهش آلودگي هوا انجام داده‌اند، عمل كنيم و در همان مسيرها گام برداريم. چند روز قبل خبري را مي‌خواندم كه براساس آن در يكي از شهرهاي هند بيش از نيم ميليون ماسك به خاطر آلودگي هوا توزيع شده بود. مسلم بدانيد كه اگر چاره‌اي براي آلودگي هواي تهران نشود، قطعا ما نيز در آينده با چنين شرايط بحراني مواجه خواهيم شد.
چند روز قبل خبري را مي‌خواندم كه براساس آن در يكي از شهرهاي هند بيش از نيم ميليون ماسك به خاطر آلودگي هوا توزيع شده بود. مسلم بدانيد كه اگر چاره‌اي براي آلودگي هواي تهران نشود، قطعا ما نيز در آينده با چنين شرايط بحراني مواجه خواهيم شد.
در كل ايستگاه‌هاي مركز شهر اعداد درشتي را در مورد آلاينده‌ها نشان مي‌دهند. مي‌توان اين موضوع را اين‌گونه تعبير كرد كه شهرونداني كه وسط شهر هستند بيشتر در معرض آلاينده‌هاي هوا هستند. به خصوص در شب كه جريان هوا، آلاينده‌ها را به سمت جنوب شهر بيشتر سوق مي‌دهد.