ناتو و ابرهاي تيره اختلاف
محمود فاضلي
اجلاس دو روزه سران سازمان پيمان آتلانتيك شمالي ناتو (12 و 13 آذر ماه) در حالي از امروز در لندن آغاز مي‌شود كه اين سازمان با موضوعات و مشكلات متنوعي روبه‌رو است و ابرهاي تيره اختلافات كنوني حاكم بر مناسبات ميان اعضا به ويژه در روزها و هفته‌هاي اخير، نشست لندن را احتمالا به يكي از نشست‌هاي حساس تبديل كرده است. پس از اظهارات رييس‌جمهور فرانسه مبني بر اينكه ناتو دچار مرگ مغزي شده چون ديگر هيچ هماهنگي استراتژيكي وجود ندارد، بسياري از سياستمداران در آلمان در اعلام وفاداري با اين پيمان از يكديگر پيشي مي‌گيرند. آنها بي‌پرده به عدم توانايي دفاعي خود اعتراف مي‌كنند و نسبت به جدا شدن اروپا و امريكا هشدار مي‌دهند. شواهد نشان مي‌دهد، مكرون اصلا به اين مساله فكر نمي‌كند كه در تشخيص خود تجديد نظر كند يا از شدت تجزيه و تحليل خود بكاهد. آمادگي آلمان براي بر عهده گرفتن سهم بيشتري از هزينه‌هاي جمعي، تلاشي شفاف براي كاستن از شدت انتقاد امريكا از بودجه دفاعي آلمان تلقي مي‌شود كه كماكان ناكافي به نظر مي‌رسد. گرچه آلمان دايما اين هزينه‌ها را افزايش داده اما فاصله زيادي با هدف 2 درصد ناتو دارد.
بودجه دفاعي
اختلافات جدي مربوط به بودجه دفاعي و سهم هر يك از اعضا براي تامين اين بودجه، اين سازمان را با چالش‌هايي مواجه كرده است. دونالد ترامپ ديدگاه‌هاي خاصي نسبت به تامين بودجه ناتو ديده كه از نگاه ديگر اعضاي اين سازمان مي‌تواند يك كابوس باشد. ترامپ به دنبال آن است كه بخشي از سهم دولت واشنگتن براي تامين بودجه ناتو را به ديگر كشورهاي عضو تحميل كند و آنها موظف خواهند شد، سهم خود براي تامين هزينه‌هاي گزاف اين ائتلاف نظامي را افزايش دهند. ناتو، بزرگ‌ترين ائتلاف نظامي جهان است با بالاترين هزينه به نحوي كه سالانه دست‌كم 2 درصد از توليد ناخالص داخلي كشورهاي عضو را به بودجه دفاعي آن كشور اختصاص مي‌دهد. پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد، آلمان در آينده به اندازه امريكا در هزينه‌هاي جمعي ناتو سهم خواهد داشت. 29 كشور عضو اين پيمان نظامي كمي قبل از نشست خود در لندن در اين مورد توافق كردند كه فرمول تقسيم هزينه‌ها را تغيير دهند. بر اين اساس، سهم امريكا در هزينه‌هاي جمعي از سال 2021 از 1/22 درصد به 35/16 درصد كاهش و سهم آلمان از 8/14 درصد به 35/16 درصد افزايش خواهد يافت.
با پول صندوق جمعي، هزينه مركز اين پيمان در بروكسل و مقر اصلي نظامي آن تامين مي‌شود. بخشي از اين پول نيز براي سرمايه‌گذاري در ساختارهاي زيربنايي قابل استفاده براي همه هم‌پيمانان در نظر گرفته شده است. اينكه يك كشور چقدر پول بايد به هزينه‌هاي جمعي اختصاص دهد اصولا بر اساس توليد ناخالص داخلي آن تعيين مي‌شود. البته براي امريكا سقفي تعيين شده چون در غير اين صورت اين كشور بايد نيمي از هزينه‌هاي جمعي را متقبل شود. طبق طرح جديد براي آلمان در هزينه‌هاي دايمي به معناي 33 ميليون يورو هزينه بيشتر در سال خواهد بود. امريكا مي‌تواند بيش از 120 ميليون يورو صرفه‌جويي كند. سال جاري امريكا 470 ميليون يورو از هزينه‌هاي جمعي معادل 12/2 ميليارد يورو را پرداخت مي‌كند در حالي كه آلمان فقط 313 ميليون يورو واريز مي‌كند. در مركز ناتو اين اميدواري وجود دارد كه توافق در مورد اين الگوي مالي جديد بتواند از شدت تنش درباره هزينه‌هاي بسيار مهم‌تر دفاعي نيز تا حدي بكاهد.
آنگلا مركل، صدراعظم آلمان در پارلمان و بدون اينكه از ماكرون نام ببرد با چنين ديدگاهي مخالفت كرد. به باور او اروپا در حال حاضر نمي‌تواند به تنهايي از خود دفاع كند. «ما به اين پيمان فراآتلانتيكي وابسته‌ايم. از اين رو كار كردن براي اين پيمان و بر عهده‌گرفتن مسووليت بيشتر اقدام درستي است.» مركل به روشني بر اعتقاد خود به اينكه هزينه‌هاي دفاعي بايد از 42/1 درصد توليد ناخالص داخلي در سال آينده تا اوايل 2030 به 2 درصد افزايش يابد، تاكيد كرد. او گفت:«مي‌توان روي اين مساله حساب كرد. ناتو اهميت خود را براي آلمان از دست نداده و بيشتر از دوران جنگ سرد، حفظ ناتو امروز در راستاي منافع خود قرار دارد.»
تركيه
مواضع تند تركيه در رابطه با ناتو و مواضع فرانسه همچنان ادامه دارد. پس از اينكه ماكرون رييس‌جمهوري فرانسه در نشست خبري مشترك با ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو اعلام داشت «تركيه نمي‌تواند از يك سو در سوريه همه را در برابر عمل انجام شده، قرار داده و عمليات نظامي انجام دهد و از سوي ديگر نيز منتظر همبستگي ناتو با او باشد» اردوغان در سخنان تندي اعلام كرده، ماكرون رييس‌جمهوري فرانسه مي‌گويد، ناتو دچار مرگ مغزي شده است. آقاي مكرون من از تركيه خطاب به تو مي‌گويم ابتدا بده كنترل كنند، ببينند آيا مغز تو مرده است يا نه؟ زيرا اين بيانات فقط برازنده كساني مثل تو كه دچار مرگ مغزي شده‌اند، است.
كشورهاي ناتو در نظر دارند به منظور دفاع از لهستان و كشورهاي بالتيك در برابر حمله احتمالي روسيه، يك برنامه نظامي به اجرا بگذارند. تركيه برنامه دفاعي ناتو در مورد كشورهاي بالتيك و لهستان را تا زماني كه اين پيمان حمايت سياسي بيشتري از مبارزه تركيه با پ.ك.ك و ي.پ.گ در سوريه نكرده است، رد كرد. برنامه دفاعي تركيه شامل تروريستي اعلام كردن ي.پ.گ به عنوان تهديدي براي تركيه است اما امريكا به دليل اينكه به خاطر حمايت از شبه‌نظاميان كرد از نظر قانوني محكوم مي‌شد از اين طرح حمايت نكرد و چند كشور ديگر نيز از آن تبعيت كردند. به اعتقاد وزير خارجه تركيه «ناتو بايد به نحوي عمل كند كه نگراني‌هاي تمام متحدانش را رفع كند. چيزي كه براي بالتيك خواسته شده بايد براي ما نيز در نظر گرفته شود.