ظرفيت بزرگ فرهنگ‌سازي در شبكه‌هاي اجتماعي
فاطمه راكعي
در اين سال‌ها تحولات بزرگي در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات در حال رخ دادن است كه مي‌توان آن را معجزه قرن ناميد. بسياري از كارشناسان حوزه ارتباطات و جامعه‌شناسان از تبعات منفي گسترش اين شبكه‌هاي ارتباطي در كشور سخن گفته‌اند، اما ناديده گرفتن اثرات مثبت اين پديده در زندگي اجتماعي و فرهنگي مردم هم ساده انگارانه است و نمي‌توان به سادگي از كنار چنين ظرفيت بزرگ و مهمي براي فرهنگ‌سازي و پيشبرد اهداف فرهنگي گذشت. به بيان ديگر با توجه به اقبال مردم نسبت به شبكه‌هاي اجتماعي، با برنامه‌ريزي درست و نگاه واقع‌بينانه به اين پديده مي‌توان از كمك آن براي احقاق اهداف فرهنگي و فرهنگ‌سازي استفاده كرد. در اين مسير خود مردم و استفاده‌كنندگان از شبكه اجتماعي هم قدم در مسير فرهنگ‌سازي مي‌گذارند. ما شاهد هستيم كه برخي انجمن‌هاي علمي و فرهنگي يا نهادهاي غيردولتي با زمينه‌هاي فكري و فرهنگي متفاوت، بسياري از فعاليت‌هاي رسانه‌اي خود را به اين شبكه‌ها منتقل كرده‌اند و از طريق آنها تلاش مي‌كنند از يك سو درمورد برنامه‌هاي‌شان اطلاع‌رساني كنند و از سوي ديگر توجه مردم را براي شركت در چنين برنامه‌هايي جلب كنند. اين شرايط در واقع فرصتي براي فرهنگ‌سازي شمرده مي‌شود كه نبايد آن را ناديده گرفت. اقبال گسترده مردم براي حضور در شبكه‌هاي اجتماعي باعث مي‌شود تا نهادها و انجمن‌هاي مختلف هم براي ارتباط‌گيري با مخاطب‌شان به اين شبكه‌ها بپيوندند و در همين مسير يكديگر را پيدا كنند. اين عامل مي‌تواند به انسجام نهادهاي مدني كمك كند. افراد و گروه‌هايي كه وارد دنياي مجازي مي‌شوند بسته به علايق و حوزه فعاليت‌شان، راه‌هاي گوناگوني را انتخاب مي‌كنند كه به شكوفايي فرهنگ مشترك ايراني در دنيا كمك مي‌كند. اما نقش دوم متعلق به مسوولان و سياست‌گذاران عرصه فرهنگ است. در هر صورت در چنين فضاهايي رخداد برخي اتفاقات و پديده‌هاي نامطلوب اجتناب‌ناپذير است و نمي‌توان به راحتي از كنار آنها گذشت و حضور جدي مسوولان را مي‌طلبد. بايد كميته‌هاي تخصصي و كميسيون‌هاي فرهنگي در سطح ملي تشكيل شود تا بررسي كنند كه چگونه از اين فرصت خوب براي رشد و تعالي فرهنگي مردم استفاده شود و در عين حال مانع نفوذ برخي ناهنجاري‌ها در رفتارهاي فرهنگي مردم شد. مي‌توان اين شبكه‌هاي اجتماعي را مرجعي براي تقويت اشتراكات فرهنگي ايرانيان كه از ديرباز ريشه در جامعه داشته، دانست. موضوعاتي همچون معنويت و توحيد كه ريشه‌اش به ساليان قبل از اسلام بازمي‌گردد. مي‌توان با استفاده از ابزارهاي جديد و با زباني جديد فرهنگ جامعه را در مسير درست خود قرار داد. فراموش نكنيم بيشترين مخاطبان شبكه‌هاي اجتماعي نسل جوان هستند و به نوعي دنياي مجازي دنياي آنهاست، از طريق همين ابزارهاي نوين مي‌توان وارد دنياي جوانان شد و با آنها ارتباط برقرار كرد و فرهنگي مبتني بر ريشه‌هاي اعتقادي را به جوانان منتقل و تقويت كرد. بهتر است به شبكه‌هاي اجتماعي به ديده يك فرصت براي فرهنگ‌سازي و تقويت بنيان‌هاي فرهنگي نگريست و چنين فرصتي را براي برقراري ارتباط گسترده با جوانان از دست نداد.