سكان نفت در دست پسران پادشاه

گروه اقتصادي | در 55 سالي كه گذشت، عربستان تنها چهار وزير نفت داشته كه هيچ يك از آنها از اعضاي خاندان سلطنتي نبوده‌اند. آخرين‌شان علي النعيمي است كه 20 سالي مي‌شود عهده‌دار اين سمت است، درست روزهايي كه پادشاه جديد عربستان بر تخت مي‌نشست و سكان قدرت را در دست مي‌گرفت، نگاه بسياري از تحليلگران معطوف شده بود به تحولات نفتي در عربستان. مي‌گفتند آيا سياست‌هاي نفتي عربستان، بزرگ‌ترين توليد‌كننده نفت اوپك تغيير خواهد كرد؟ برخي نشانه‌ها را تشخيص مي‌دادند اما هيچ كدام از نشانه‌ها را گواهي كافي براي پاسخ مثبت به اين سوال ارزيابي نمي‌كردند، حالا تغييراتي جدي‌تر از گذشته رخ داده است. ساختار بزرگ‌ترين شركت نفتي عربستان، يا به عبارتي بزرگ‌ترين شركت نفتي جهان در حال تغيير است.  در شرايطي كه برخي تحليلگران اتفاقات تازه عربستان، عزل و نصب‌ها را به نوعي كودتا تشبيه مي‌كنند، پسر پادشاه عربستان بر صندلي رياست هيات امناي بزرگ‌ترين شركت نفتي عربستان تكيه زد. پيش از اين نيز تغييرات نفتي مورد توجه تحليلگران قرار گرفته بود، وقتي شاهزاده عبدالعزيز بن سلمان، پسر پادشاه جديد عربستان از دستياري وزير نفت به معاونت وزارت نفت رسيد. شاهزاده عبدالعزيز مدت‌ها دستيار وزير نفت و يكي از اعضاي هيات اين كشور در اوپك به حساب مي‌آمد. ملك سلمان در همان روز هيات جديدي به نام شوراي عالي جديد توسعه اقتصادي جايگزين شوراي عالي نفت عربستان كرد و شاهزاده محمد بن سلمان پسر ديگرش را به رياست آن برگزيد. حالا محمد بن سلمان رياست هيات امناي بزرگ‌ترين شركت نفتي عربستان را در دست گرفته است.
 اين شركت قرار است ديگر زيرنظر وزارت نفت عربستان نباشد و مستقيم توسط شوراي سلطنتي اداره شود. پيش از اين نيز گزارش شده بود، شوراي عالي اقتصادي عربستان با بازنگري در تركيب شركت آرامكو، با جدا شدن آن از وزارت نفت موافقت كرده است. همچنين «حسن الناصر» به عنوان رييس آرامكو به جاي «خالد الفالح» گمارده شده است، «خالد الفالح» چهارشنبه هفته گذشته از سوي ملك‌سلمان به عنوان وزير بهداشت انتخاب شد. تحولات شركت آرامكو براي تمام ناظران نفتي و غير نفتي اهميت دارد چرا كه ذخاير نفت خام اين شركت چيزي بالغ بر 265 ميليارد بشكه برآورد شده يعني بيش از 15 درصد ذخاير نفتي كل جهان در اختيار اين شركت است. شركت آرامكو بيش از 50 ميليون بشكه در روز يعني سه برابر توليدات بزرگ‌ترين شركت نفتي جهان يعني «اكسون موبيل» نفت توليد مي‌كند. هر چند علي النعيمي هنوز وزير نفت محسوب مي‌شود اما اين سوال مهم براي بسياري مطرح شده است كه آيا وزير بعدي نفت عربستان، شاهزاده خواهد بود.  مي‌گفتند تفكر متعارف اين است كه خاندان سلطنتي آل سعود سمت وزير نفت را آنقدر مهم مي‌داند كه معتقد است سپردن آن به يك شاهزاده ممكن است تعادل حساس قدرت در اين خاندان را برهم زده و باعث شود كه سياست‌هاي نفتي قرباني سياست بازي و رقابت شاهزادگان شود اما حالا برخي حدس مي‌زنند كه تفكر متعارف قرار است كنار گذاشته شود. محمد علي خطيبي، نماينده سابق ايران در اوپك درباره تحولات نفتي عربستان به «اعتماد» مي‌گويد: تغييراتي كه در مديريت شركت آرامكو در حال اتفاق افتادن است، در مجموع نمي‌تواند تاثير خاصي بر بازار جهاني نفت بگذارد. او معتقد است در كشوري مانند عربستان كه قدرت به‌طور متمركز در دست پادشاه قرار دارد و اصطلاحا به‌صورت غير دمكراتيك كشور اداره مي‌شود، اساسا شاه همه‌كاره كشور است و اين اتفاقات نمي‌تواند تغييراتي ماهوي در شيوه عملكرد اين كشور ايجاد كند. خطيبي در توضيح اين مطلب افزود: به‌طور مثال زماني‌كه شركت آرامكو زيرنظر وزارت نفت اداره مي‌شد، شاه دستورات را به وزير نفت منتقل مي‌كرد و وي آن را با مديرعامل آرامكو درميان مي‌گذاشت، حال به شكل مستقيم دستورات از طرف شاه به مديرعامل آرامكو منتقل مي‌شود. اين مساله در تمام ساخت سياسي و اقتصادي كشور عربستان وجود دارد. به همين خاطر به نظر نمي‌رسد كه تغييرات اينچنيني تاثيري بر بازارهاي جهاني بگذارد. آن چيزي كه ممكن است در اين تغيير و تحولات انجام پذيرد، عمدتا مساله تقسيم قدرت در عربستان است. او با اعلام اينكه شايعاتي به‌گوش مي‌رسد كه ولي‌عهد عربستان قرار است به‌جاي النعيمي وزير نفت عربستان منصوب شود، گفت: تا جايي كه من به ياد دارم و تاريخ گواهي مي‌دهد هيچگاه وزير نفت از خاندان سلطنتي منصوب نمي‌شد. به نظر مي‌رسد اگر اين شايعه واقعيت يابد، آن وقت مي‌توان گفت اتفاق تازه‌اي در عرصه اداره نفت عربستان به وقوع پيوسته كه اين اتفاق نيز بيش از آنكه بازار جهاني نفت را متاثر كند بر معادلات قدرت اين كشور اثر خواهد گذاشت و اين مساله مهمي است. وي انتصاب يك شاهزاده را بدعتي نوين در عربستان خواند و گفت: بايد قبول كرد كه پادشاه جديد عربستان مي‌خواهد به نوعي ديگر عمل كند. در حقيقت قصد دارد ظاهر‌سازي‌ها را كنار بگذارد و آنچه پشت پرده مي‌گذشت را روي پرده بياورد. خطيبي ادامه داد: در گذشته نيز زمام همه امور در دست پادشاه بود و حالا امروز نيز با اين اتفاق رسما و مقابل ديدگان زمام همه امور در دست پادشاه قرار خواهد گرفت. گويا مقامات عربستان احساس مي‌كنند ديگر نيازي به ظاهر‌سازي نيست و بهتر است اختيار تمام بخش‌ها، خصوصا نفت را به‌طور مستقيم در دست بگيرند. نماينده سابق ايران در اوپك گفت: نبايد فراموش كرد كه اين اتفاق اگر در يك كشور دمكراتيك رخ مي‌داد، تاثيرات مهمي بر بازار نفت مي‌گذاشت اما اين اتفاقات در كشوري مانند عربستان تاثير جهاني نخواهد داشت چرا كه هميشه قدرت در دست يك نفر بوده و وي كارگزاراني را براي پيش‌برد مسائل انتخاب مي‌كرد اما حال اين مساله كنار گذاشته شده و پادشاه عربستان ديگر به اين مسائل توجه ندارد و قصد دارد مستقيما همه امور را در دست بگيرد. در حقيقت سياست‌ها نيست كه تغيير مي‌كند بلكه شيوه اجراي سياست‌ها دستخوش تغيير خواهد شد.