محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان روز گذشته براي چندمين بار در يك سال گذشته به منظور پاسخ دادن به سوالات برخي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در صحن علني مجلس حاضر شد. حجت‌الاسلام مجتبي ذوالنوري، نماينده قم در مجلس شوراي اسلامي از محمدجواد ظريف درباره اظهارات ايشان پيرامون توان موشكي ايران همچنين وجود پولشويي در كشور سوال كرد كه وزير خارجه به شكل مبسوط به هر دو سوال پاسخ داد.
سخن من در مورد توان موشكي ايران همان سخن امام راحل در سال اول انقلاب است
محمدجواد ظريف سخنان خود را با پاسخ به سوالي درباره توانمندي موشكي و دفاعي ايران آغاز كرده و گفت: بنده افتخار مي‌كنم در خارج از كشور محكم‌ترين دفاع‌ها را از همه سياست‌هاي جمهوري اسلامي داشتم. چه خودم در اين سياست‌ها نقش داشته باشم، چه نداشته باشم، من بارها اعلام كردم كه همه ما در تحليل بايد مجتهد باشيم اما در عمل بايد مقلد باشيم و من با دفاع از تمام سياست‌هاي جمهوري اسلامي به نقش خود عمل كردم، هيچ‌كس به اندازه من از توان موشكي جمهوري اسلامي دفاع نكرده است.به گزارش ايرنا، او با اشاره به اينكه صحبت‌هاي او را بزرگنمايي و تقطيع كرده‌اند، گفت: عرض بنده در مورد توان موشكي ايران همان سخن امام راحل در سال اول انقلاب است، ايشان معتقد بودند آنچه انقلاب و كشور ما را حفظ مي‌كند، حضور و حمايت مردم است نه چيز ديگر. بر همين اساس من در سخنراني كوتاه خود در دانشگاه تهران پس از تقدير از توانمندي‌هاي نظامي كشور تاكيد كردم آن چيزي كه كشور ما را حفظ مي‌كند، سلاح‌هاي نظامي كه در مقابل توان تسليحاتي امريكا چندان قوي نيست، نخواهد بود، بلكه فرهنگ و ايثار مردم است كه انقلاب را حفظ مي‌كند اگر اشتباه فكر مي‌كنم به من بفرماييد. من همواره در خارج و داخل از توان دفاعي و موشكي كشور دفاع كرده‌ام و مصداق اين موارد را مي‌توان در سخنانم در اجلاس كشورهاي هند، آستانه و دوحه بيان كرد.
تاكيد كرده‌ام كه دولت و نظام جمهوري اسلامي از اتهام پولشويي مبرا هستند
محمدجواد ظريف درباره بخش دوم سوال ذوالنوري در خصوص ادعاي وجود پولشويي در كشور پاسخ داد: در دنيا به خاطر اينكه كنوانسيون‌هاي مربوط به پولشويي را امضا نمي‌كنيم، دولت جمهوري اسلامي متهم به پولشويي است. اما من تاكيد كرده‌ام، دولت و نظام جمهوري اسلامي از اين اتهام مبرا هستند اما در كشور منافعي هم وجود دارد كه مانع امضاي معاهدات مي‌شود. امروز دشمن كل ملت ايران را نشانه گرفته است، فاجعه ترور شهيد سليماني، فاجعه كرمان و فاجعه هواپيماي اوكرايني كه ۱۷۶ خانواده را داغدار كرد بايد ما را به يكديگر نزديك‌تر كند، در هند به من گفتند در ۴۳۰ شهر هند براي شهيد سليماني مراسم گرفته شده اين وحدت را در چنين شرايطي كه استكبار عليه همه ملت ايران شمشير را از رو بسته است بايد حفظ كنيم، همه ما با عقايد مختلف زير يك پرچم زندگي مي‌كنيم.
اتحاد مردم از توان نظامي مهم‌تر است
او در بخش دوم پاسخ‌هاي خود اظهار كرد: من با اصل سخنان آقاي ذوالنوري موافق هستم و درباره اينكه طرف مقابل ما بايد در مقابل توان اين مردم احساس ضعف كند، موافق هستم اما تاكيد مي‌كنم آنچه باعث احساس ضعف امريكايي‌ها تا امروز شده، توان نظامي ما نبوده بلكه اتحاد مردم بوده است. از منابع موثق عرض مي‌كنم يكي از مراكز تصميم‌گيري امريكا ضمن طراحي دقيق انهدام مركز فردو اين سوال را مطرح كرده است كه پس از تخريب فردو چه مي‌شود و آنان به اين جواب رسيدند كه پس از اين اتفاق مردم ايران متحدتر و منسجم‌تر مي‌شوند و وقوع اين اتفاق زيان بيشتري براي امريكا دارد، اين تاييد سخنان رهبر معظم انقلاب است كه فرمودند، شهيد سليماني از سردار سليماني براي انقلاب موثرتر است.
منطق قدرت ايران نظامي نيست
رييس دستگاه ديپلماسي با تاكيد بر اينكه بايد پيروزي خون بر شمشير را باور داشته باشيم، اظهار كرد: من در صحبت‌هاي خود درباره توان موشكي ايران چيزي را نفي نكردم بلكه در اثبات چيز ديگري صحبت كردم اين يك واقعيت است كه امريكا سالانه دو تريليون دلار هزينه نظامي مي‌كند در حالي كه ايران ۱۶ ميليارد دلار براي توان دفاعي خود هزينه مي‌كند ما اين را بايد باور كنيم همان‌گونه كه امام راحل فرمودند، امريكايي‌ها از مردم ما مي‌ترسند نه از سلاح ما، توان دفاعي ما براي دنيا مشخص است.او با تاكيد بر اينكه كار خود را در امور ديپلماتيك بلد است، گفت: در يكي از مذاكرات جان كري به من گفت چرا شما فردو را ساختيد اگر بخواهيم مي‌توانيم آن را به راحتي نابود كنيم من به او گفتم بعدش چه مي‌شود، كري به من پاسخ داد به خاطر نگراني از همين است كه اين كار را نمي‌كنيم. اين نكته مهمي است كه بايد در داخل كشور به آن توجه كنيم و من با طرح اين موضوع در آن سخنراني خواستم به انديشمندان امريكايي اين نكته را بگويم كه به قدرت مردم ما توجه داشته باشند.وزير امور خارجه با تاكيد بر اينكه منطق قدرت جمهوري اسلامي ايران نظامي نيست، خاطرنشان كرد: چه دليلي دارد كه با منطق نظامي با دنيا روبه‌رو شويم. بعد از شهادت سردار سليماني چه چيزي نشان داد كه ما در دنيا قدرتمنديم، حضور مردم در خيابان‌ها نشانه قدرت ما بود حتي فاجعه كرمان هم فاجعه عشق بود. اين حضور نشان داد، منطق قدرت ما مردم هستند و تكرار اين نكته براي همه ما بسيار ضروري است.
چرا جنايت امريكا را در تقويت پولشويي به پاي ظريف مي‌نويسيد؟
ظريف در بخش ديگري از سخنان خود در مورد وجود پولشويي در ايران گفت: من در آنجا ضمن مبرا دانستن نظام و دولت جمهوري اسلامي از اتهام پولشويي تاكيد كردم، منابعي در ايران پولشويي انجام مي‌دهند اما اين به خاطر تحريم‌هاي امريكاست. زماني كه بانك كونلون ۶ درصد براي يك ترنز اكشن كميسيون در نظر گرفته است اما با ۱۵ تا ۲۰ درصد اين ترنز اكشن براي ايران هزينه برمي‌دارد ۱۴ درصد اختلاف كجا مي‌رود. امريكايي‌ها بايد بدانند كه با تحريم خود باعث شدند چنين پولشويي‌هايي در ايران تقويت شود. او با خطاب قرار دادن نماينده سوال كننده، گفت: چرا جنايت امريكا را در تقويت پولشويي به پاي ظريف مي‌نويسيد. اين واقعيت است كه چنين مراوداتي كه به دليل تحريم ناچار به انجام آن هستيم، پولشويي است اما دامن نظام از اين مساله پاك است و اين پولشويي‌ها گردن امريكاست.وزير امورخارجه گفت: من با صحبت‌هاي آقاي ذوالنوري در مورد برجام موافق نيستم. در برجام ما برديم، اروپا نبرد. در برجام اروپا در برابر امريكا مجبور شد كه سياست‌هاي خود را كنار بگذارد. به همين دليل است كه امريكا خودش را مي‌كشد كه اروپا هم از برجام خارج شود. واقعيت اين است. چرا امريكا تهديد مي‌كند ۲۵ درصد تعرفه خودروهاي اروپايي را بالا ببرد مگر اينكه آنها از برجام خارج شوند.
تير به خودي امريكا در شوراي امنيت
محمدجواد ظريف در ادامه جلسه علني و در پاسخ به سوال سيدجواد ساداتي‌نژاد، نماينده كاشان و آران و بيدگل درخصوص اقدامات وزارت امورخارجه در موضع‌گيري خصمانه مقامات امريكايي و اروپايي در حمايت از آشوبگران دي ماه ۱۳۹۶ چه بوده است، گفت: وزارت امورخارجه اقدامات متعددي در برابر دخالت‌هاي امريكا در سال ۹۶ انجام داد كه مهم‌ترين آن خنثي كردن طراحي امريكا در شوراي امنيت سازمان ملل بود. امريكا به عنوان عضو دايم شوراي امنيت ملل متحد تصميم گرفت با سوءاستفاده از مكانيسم‌هاي شوراي امنيت، موضوع اغتشاشات و ناآرامي‌هاي سال ۱۳۹۶ را به شوراي امنيت ببرد.او افزود: سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران آنچنان موفق بود كه جلسه‌اي كه امريكا به عنوان يك عضو دايم شورا براي محاكمه ايران تشكيل داده بود، تبديل به جلسه محاكمه خود آنها شد. اين كارها راحت به دست نمي‌آيد و نياز به تلاش، طراحي، برنامه‌ريزي، گفت‌وگو و نياز به حضور قوي بينالمللي دارد. اين كارها را دوستان خوب است كه ملاحظه كنند. اينها سند افتخار بنده نيست، سند افتخار جمهوري اسلامي ايران است. باز هم مي‌گويم اين را هم وامدار مردم مي‌دانيم.
آنچه در سياست خارجي حرف اول و آخر
را مي‌زند، مردم هستند
وزير امورخارجه ادامه داد: سلاح مهم است اما قدرت‌مان را وامدار مردم هستيم. در ديپلماسي و سياست خارجي كار ديپلمات مهم است اما آنچه در سياست خارجي حرف اول و آخر را مي‌زند، باز هم مردم هستند. من همان طور كه مي‌گويم براي اينكه در دنيا قوي باشيم، نياز به مردم داريم همان طور هم براي اينكه در ديپلماسي قوي باشيم، نياز به مردم داريم. او اضافه كرد: اين مردم ايران بودند كه سياست امريكا را در شوراي امنيت خنثي كردند. ما كارگزار و خادم مردم بوديم. اين را بپذيريم. آنجا آمديم از 4 تا كلمه كه باز هم با هزينه همين مردم ياد گرفتيم و با 4 تا تماسي كه توانستيم، برقرار كنيم مانع از اين شديم كه امريكا عضو دايم شوراي امنيت بتواند در اين شورا جلسه‌اي عليه ما برگزار كند و جلسه، جلسه محاكمه امريكا شد. ظريف گفت: پيشنهاد كرديم كه براساس بند اول اصول توافق الجزاير از امريكا توسط ايران در ديوان لاهه شكايت شود. اين را هم به شوراي امنيت و ساير مراجع تحويل داديم. همين طور مواضعي كه از سوي جمهوري اسلامي در حوزه‌هاي مختلف گرفته شود را ارايه كرديم. او افزود: در مجامع بينالمللي از سياست جمهوري اسلامي دفاع كرديم. در تهران سفرا را خواستيم و به آنها مداخلات امريكا را توضيح داديم. بنده با حضور در رسانه‌هاي جمعي مداخلات امريكا را توضيح دادم ضمن اينكه همه ما حق مردم را بر اعتراض و تظاهرات مسالمت‌آميز به رسميت مي‌شناسيم اما مداخله خارجي‌ها را نمي‌پذيريم همچنان كه مداخله سفير انگليس در تظاهرات را به شديدترين نحو محكوم كرديم.وزير امور خارجه خاطرنشان كرد: اين سياست ماست و اين سياست را هم با جديت در چارچوب سياست‌هاي نظام دنبال مي‌كنيم. ما مجري سياست و پيشنهاد‌دهنده سياست هستيم اما سياست در نهايت آنچه است كه نظام در دستگاه‌هاي سياستگذاري تصميم مي‌گيرد و ما آن را اجرا مي‌كنيم.
فكر براندازي جمهوري اسلامي هيچ‌گاه از ذهن امريكا خارج نشده است
رييس دستگاه ديپلماسي در بخش ديگري از سخنانش اظهار كرد: من با نكاتي كه نماينده كاشان مطرح كردند، مشكلي ندارم كه بخواهم به آن پاسخ بدهم؛ حتما ايالات متحده به دنبال براندازي بوده و در هيچ لحظه‌اي از ۴۰ سال گذشته اين فكر از ذهن آنها خارج نشده است.ظريف درباره تفاوت رويكرد مقامات امريكا در براندازي جمهوري اسلامي ايران، روايتي از يكي از مقامات عاليرتبه امريكا نقل كرد كه او گفته بود «من و آقاي بوش هيچ تفاوتي در اينكه مي‌خواهيم شما(جمهوري اسلامي ايران) نباشيد، نداريم؛ اما فرق من با آقاي بوش اين است كه من مي‌دانم كه اين كار را نمي‌توانيم انجام دهيم اما آقاي بوش خيال مي‌كند، مي‌تواند آن را انجام دهد.»ظريف افزود: فكر براندازي جمهوري اسلامي ايران واقعيت رژيم امريكاست و ما نيز همين را از امريكا مي‌شناسيم و با همين روش با آنها برخورد مي‌كنيم؛ برخي رژيم‌هاي كوچك نيز در منطقه ما هستند. از رژيم صهيونيستي گرفته تا برخي رژيم‌هاي كوچك منطقه كه ادعا مي‌كنند، ايران صرف نظر از اينكه چه كسي در آن حاكم باشد، بزرگ‌تر از حد لازم است. گفتند كه ايران زيادي از حد بزرگ است؛ كه ان‌شاءالله اين ايران بزرگ ۷ هزار سال بزرگ بوده، ۷هزار سال ديگر بزرگ خواهد بود و آنها هم همين ذره يا كمتر خواهند بود.
كم فهمي امريكا گناه ما نيست
وزير امورخارجه درباره اقدامات وزارت امورخارجه در برابر اقدامات و دشمني‌هاي امريكا تصريح كرد: ما امريكا را در شوراي امنيت سازمان ملل كه ملك طلق خود مي‌داند، منزوي كرديم؛ شوراي امنيت را عليه امريكا بسيج كرديم. اينكه بتوانيم آنها را مانع شويم از اين كارها انجام بدهند. امريكا نزديك به ۷۰ سال پس از پايان جنگ جهاني دوم همواره خطا مي‌كند و باز هم خطاي خود را تكرار مي‌كند؛ مگر امريكا در ويتنام و عراق دور اول خطا نكرد و اين خطا را در دور دوم هم تكرار نكرد و چرا آنها در سوريه در افغانستان خطا كردند؟ اگر امريكايي‌ها كم فهم هستند و متوجه نمي‌شوند، واقعيات چيست كه گناه ما نيست. گناه كم فهمي طرف مقابل است، ما همه اقدامات را انجام داديم.رييس دستگاه ديپلماسي با اشاره به تلاش‌هاي سياسي و حقوقي و بينالمللي وزارت امور خارجه اظهار كرد: در بخش تلاش حقوقي از بند اول اصول كلي بيانيه الجزاير در مورد عدم مداخله در امور داخلي ايران، پيشنهاد ما به شوراي عالي امينت ملي همان روزهاي اول ارايه شد؛ تلاش دوم ما جلوگيري از اقدام امريكايي‌ها در شوراي امنيت سازمان ملل بود كه يك موفقيت بزرگ براي ايران و يك خسارت بزرگ براي امريكايي‌ها بود كه با تلاش‌هاي دوجانبه و چند جانبه، تبلور تلاش ما بود كه موفقيت به همراه داشت. ظريف افزود: حوزه سوم ديپلماسي عمومي كه در اين بخش هم امريكايي‌ها و سياست‌ها و مداخلات آنها را افشا كرديم در مورد اخير در مورد انگليس با همين روش برخورد شد و بر اساس تصميم‌گيري‌هايي كه شد، برخورد قاطعي صورت گرفت تا ما بتوانيم از اين روش مانع بشويم كه اينها احساس كنند، مي‌توانند اين كارها را انجام دهند. اگر آنها كند ذهن باشند و از اين اقدامات به اين راحتي درس نگيرند، زياد هم گناه ما نيست و گرنه ما معلم‌هاي بدي نيستيم اما طرف مقابل بيش از حد كند ذهن است.
خروج ايران از NPT يكي از گزينه‌هاست
محمدجواد ظريف با بيان اينكه وزارت امور خارجه از مسير حقوقي تصميم اخير كشورهاي اروپايي درباره فعال كردن سازوكار حل و فصل اختلاف را دنبال مي‌كند، گفت: جمهوري اسلامي ايران بحث روش حل اختلاف را به صورت رسمي ارديبهشت ماه سال ۱۳۹۷ بعد از خروج امريكا از برجام آغاز كرد.در اين راستا 3 نامه در ۱۰ مه سال ۲۰۱۸، ۲۶ آگوست سال ۲۰۱۸ و نوامبر سال ۲۰۱۸ نيز به خانم موگريني نوشته و در آن رسما اعلام شد كه ايران روش حل و فصل اختلافات را شروع كرده است. در نامه‌اي كه در نوامبر ۲۰۱۸ به خانم موگريني نوشته شد، تاكيد كرديم كه ايران مكانيسم حل و فصل اختلافات را شروع كرده و به پايان رسانده لذا ناگزيريم كه برنامه كاهش تعهدات برجام را اجرايي كنيم. جمهوري اسلامي ايران پس از نامه مذكور ۷ ماه به اتحاديه اروپا فرصت داد و در ارديبهشت ماه سال ۱۳۹۸(مه سال ۲۰۱۹) كاهش تعهدات برجام را آغاز كرد كه تقريبا دو ماه پس از آن آثار عملي داشت. اظهارات اروپايي‌ها هيچ وجه قانوني ندارد لذا ما از بلاوجه بودن اقدام اروپايي‌ها استفاده مي‌كنيم. اگر اروپايي‌ها اقدام ديگري انجام دهند طبق نامه رييس‌جمهور در همان ارديبهشت ۱۳۹۷ موضوع خروج ايران از NPT مطرح مي‌شود.وزير امور خارجه با بيان اينكه ايران 5 گام در راستاي كاهش تعهدات برجام برداشته و قرار نيست گام ديگري براي كاهش تعهدات بردارد، گفت: در صورتي كه اروپايي‌ها به تعهدات خود برگردند، ايران هم كاهش تعهدات را متوقف مي‌كند اما اگر اروپايي‌ها به رويه خود بر اساس بازي‌هاي سياسي ادامه دهند زيرا هيچ محمل قانوني ندارد ما امكانات متعددي داريم. در نامه رييس‌جمهور آمده اگر اين موضوع به شوراي امنيت ارجاع شود، خروج ايران ازNPT مطرح خواهد بود اما پيش از آن برنامه‌هاي ديگر را مي‌توان در دستور كار قرار داد.
اقدام AFC بدون مبنا و بازي غيرورزشي است
ظريف در پاسخ به اين سوال كه وزارت امور خارجه چه اقدامي در ارتباط با لغو ميزباني تيم‌هاي فوتبال ايران در ليگ قهرمانان آسيا انجام داده است، گفت: ديروز صبح(دوشنبه) جلسه يك ساعت و 40 دقيقه‌اي با حضور همه مديران و معاونان وزارت امور خارجه و دستياران منطقه‌اي، وزير ورزش و جوانان و رييس كميته ملي المپيك برگزار كرديم و روش‌هاي مختلف براي بررسي و مقابله با اين موضوع مطرح شد. روش‌هاي مختلفي در رابطه با اقدام بدون مبنا مطرح شد. ايران امن‌ترين كشور منطقه است از اين رو اقداماتي تدارك ديدم زيرا مشخص است كه بازي غيرورزشي شروع شده است. اميدواريم به طريق معمول ورزشي با اين موضوع برخورد شود.
سخنگوي وزارت خارجه در پاسخ به «اعتماد»:
باب مذاكره با اروپا بسته نشده است
محمدجواد ظريف در حالي از خروج از ان‌پي‌تي به عنوان يكي از گزينه‌هاي ايران ياد مي‌كند و اين موضع بلافاصله به هشدار يا تهديد ايران در رسانه‌هاي متفاوت غربي تعبير مي‌شود كه ايران همچنان از بازبودن باب مذاكره با اروپا براي نجات برجام سخن مي‌گويد و در هشت ماه گذشته از آغاز روند كاهش تعهدات برجامي نيز همواره تاكيد داشته كه اين گام‌ها با استناد به حق ايران در برجام و منطبق با بند 36 اين توافق است. با اين همه رفتاري كه سه كشور اروپايي حاضر در توافق از خود نشان داده‌اند گوياي آن است كه به‌رغم شعارهاي سياسي اراده‌اي براي حفظ اين توافق در ميدان عمل ندارند. در همين راستا روز گذشته سيدعباس موسوي در پاسخ به سوال «اعتماد» تاكيد كرد كه باب مذاكره با اروپا همچنان باز است. اعتماد در اين نشست خبري پرسيد: شما توصيه مي‌كنيد كه همين توافقي را كه وجود دارد حفظ كنيم، اما ما تجربه يك سال و نيم خروج امريكا از برجام را داريم و وزير امور خارجه دائما در توييت‌هاي خودشان به اروپايي‌ها توصيه مي‌كنند كه بيش از اين به اين قلدر باج ندهيد، اما اروپا در عمل ثابت كرده است كه نمي‌تواند از پس تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا بر بيايد و به نظر مي‌رسد كه ما و اروپا در يك بن‌بست جدي قرار گرفته‌ايم. مشخصا راهكار جمهوري اسلامي ايران براي خروج از اين بن‌بست كه اندك اندك در حال منجر شدن به پايان از برجام است، چيست؟
عباس موسوي در پاسخ گفت: آقاي ظريف در ملاقات‌هايي كه با نمايندگان كشورهاي اروپايي داشت، به‌ويژه در ديدار با جوزپ بورل، هماهنگ كننده عالي سياست خارجي اروپا، نقش اروپا را در حفظ برجام به آنها يادآوري كردند. همان‌گونه كه مقام معظم رهبري فرمودند به رغم خباثتي كه در سياست‌هاي برخي كشورهاي اروپايي مي‌بينيم، باب مذاكره با آنها بسته نشده و توپ در زمين كشورهاي اروپايي است كه خودي نشان بدهند و بيانيه‌ها و ادعاهايي كه هر روز در مورد برجام صادر مي‌كنند، دست‌كم برخي از آنها را عملي كنند. ما ابتكاراتي را كه به ذهن‌مان رسيد به آنها گفته‌ايم و آنها در جريان نظرات ما هستند. اگر اراده‌اي باشد بايد از طرف آنها باشد و بالاخره آنها بايد بپذيرند كه مي‌خواهند مستقل باشند يا مي‌خواهند به حرف‌هاي قلدري مثل امريكا گوش بدهند. نتيجه اين عملكرد را مي‌بينند، نتيجه‌اي كه تاكنون به دست آمده از اين عملكرد را مي‌بينيد، نتيجه كاهش تعهدات ما بوده و نتيجه ديگري كه همكاري با امريكا داشتند اين بود كه دونالد ترامپ در چشم آنها نگاه مي‌كند و مي‌گويد كه اگر در فلان پروژه انتقال گاز را اجرا كنيد، شما را تحريم مي‌كنم يا اگر فلان نامه را به ايران ندهيد تعرفه ۲۵ درصدي واردات خودرو بر شما اعمال مي‌كنم. اينها نتيجه ترس اروپا و پذيرش قلدري امريكا در مسائل اروپا است كه مربوط به خودشان است.سيدعباس موسوي، در پاسخ به اين سوال «اعتماد» كه آيا ابتكارهاي ارايه شده از سوي ايران جديد هستند يا همان ابتكارهاي اجرا نشده قبلي هستند، گفت: در قالب برجام يك سري ابتكارات به آنها ارايه شده است. ابتكاراتي هم آنها پيشنهاد داده‌اند اما با توجه به مخالفت‌هايي كه امريكايي‌ها مي‌كنند و به اين دليل كه اروپا اراده سياسي براي پيگيري مستقلانه ابتكارات خود را هم ندارد همگي به بن‌بست خورده است. اميد ما اين است كه اروپايي‌ها خودشان چاره‌اي بينديشند و اگر به برجام به عنوان يك توافق مهم بينالمللي و دستاورد چندجانبه‌گرايي اهميت مي‌دهند، دست به كار شوند.