مجارها و توران گرايي
سعيد عابدپور
چند روز قبل در افتتاح نمايشگاه مردم‌شناسي در بوداپست مقام‌هاي مجارستان اصل و ريشه مردمان اين كشور را از تركمانان شمال قفقاز دانستند. اين موضع‌گيري دولت مجارستان خلاف يافته‌هاي پيشين است كه هويت كهن مجارها را برخاسته از اقوام مهاجر اويغور – فنلاندي مي‌دانست. بحث درباره هويت و اصل مردمان مجارستان اكنون بيشتر به خاطر علايق ژئوپوليتيك تركيه و ديدگاه‌هاي نئوعثماني ابعاد جديدي به خود گرفته است. رابطه نزديك تركيه و مجارستان در سال‌هاي اخير گواهي بر نفوذ بيشتر ژئوپوليتيكي تركيه است. رابطه فرهنگي بين روسيه – مجارستان و تركيه در برگزاري نمايشگاه مردم‌شناسي بوداپست خود را به بهترين وجهي نشان مي‌دهد. بسياري از يافته‌هاي باستان‌شناسي درباره اصل و نسب مجارها از موزه‌هاي مسكو به اين نمايشگاه منتقل شده است. بر اساس يافته‌هاي اخير، تركمانان شمال قفقاز و كناره درياي سياه اوايل قرن دهم ميلادي به تدريج به تسخير نواحي مختلف كنوني مجارستان موفق شدند. بندكت وارگا، رييس موزه مجارستان مي‌گويد: هويت تاريخي مجارها مرتبط با اقوام مهاجر است و مرزهاي هويتي مجارستان فراتر از اروپاست. هويت ما جايي در شرق دور است. بحث درباره هويت و اصل مجارها از قرن نوزدهم ميلادي با طرح مساله ناسيوناليسم شدت و وقت داشته است. ميلكوس كاسلر، وزير منابع انساني مجارستان مي‌گويد: آگاهي درباره اصل و نسب شرقي مجارها همواره بخشي از هويت مجارستان بوده است. به نظرنمي رسد اويغورها – فنلاندي‌ها كه در مجارستان بدان‌ها «شواپ» مي‌گوييم پاسخي به مساله هويت ما باشند. آنها هويت زباني ما را تشكيل مي‌دهند. هويت مجاري تركيبي از اسكيت‌ها، هون‌ها و ساكنان كهن سرزمين مجارستان و نقش عشاير تركمان در هويت مجارستان مهم است. به گفته وزير منابع انساني، پرسش از هويت شرقي مجارها در زمان امپراتوري اتريشي هابسبورگ و حكومت بلشويكي در روسيه امكان نداشت و اين پرسش ممنوع بود. طرح هويت تركماني مجارها براي توران‌گرايي اردوغان بسيار مهم است. ژئوپوليتيك اردوغان بر مبناي نظريات نئوعثماني، گان‌تركيسم و تورانيسم بنا شده است. تورانيسم نظريه‌اي است كه در ميانه‌هاي قرن نوزدهم ميلادي در عثماني و قفقاز مطرح شد. توران‌گرايان معتقدند رابطه‌اي معنوي بين اقوام مغول و ريشه‌هاي اورال آسيايي وجود دارد و توراني‌ها در مجارستان، تركيه، قزاقستان، تاتار، فنلاند و حتي در ژاپن سكني گزيده‌اند. توران در قرن نوزدهم به عنوان جنبش سياسي، فرهنگي و متافيزيكي با بنيادهاي فرهنگي و قومي براي اتحاد اقوام مختلف نشات گرفته از آسياي مركزي به كار مي‌رفت. هر چند تورانيسم نتوانست در اروپا به عنوان يك ايدئولوژي به كار گرفته شود، ولي اين ايدئولوژي ناسيوناليستي در بسط نظريه دولت سكولار آتاتورك نقش مهمي ايفا كرد و به عنوان يكي از عناصر ثابت هويت تركيه باقي ماند تا جايي كه دولت اسلام‌گراي اردوغان نيز از آن بهره‌برداري مي‌كند.
دولت كنوني مجارستان، ويكتور اوربان با تقويت روابط فرهنگي با روسيه و تركيه و استفاده از نظريه ريشه تركماني مجارها، سياست نوين خود را ارايه مي‌دهد. اين سياست مي‌تواند مبتني بر تغيير علايق ژئوپوليتيك مجارستان باشد. اوربان مي‌گويد مركز اتحاديه اروپا بوداپست است و در عين حال چشم به مزاياي اقتصادي ارتباط با روسيه و تركيه دارد. هيچ چيز در اين لحظه براي روس‌ها بهتر از اين نيست كه مجارها ريشه‌هاي خود را در شمال قفقاز بجويند و به جهان اورال آسيا بپيوندند. براي روسيه اتحاديه اورال آسيا به ديلي در مقابل اتحاديه اروپاست و ترغيب بيشتر كشورهاي اروپاي مركزي و شرقي براي پيوستن به اين اتحاديه مدنظر است. در اين ميان نقش ژئوپوليتيك اردوغان و تبليغ تورانيسم در مجارستان مي‌تواند نقشي ميانجي‌گرايانه و در خدمت ژئوپوليتيك روسيه باشد.