مشاغلي كه پاي كرونا قرباني شدند

گروه اجتماعي

تعطيلات نوروز كه تمام شد، خيابان‌هاي تهران كه دوباره شلوغ شد اين پرسش پيش‌آمد كه تعطيلات تمام شده، شيوع كرونا كه مهارنشده چرا به خيابان‌ها آمديد و به سركار برگشتيد؟ همين پرسش به ويژه در شبكه‌هاي اجتماعي با حجم قابل توجهي از انتقاد و بد و بيراه همراه شد كه به زبان ساده در اين جمله خلاصه مي‌شد؛ «اگر خانه بمانيم از كجا بياوريم بخوريم؟»
واقعيت اين است كه شايد كارمندان دولت يا كاركنان و كارگران شركت‌ها با تمهيداتي كه از سوي مديريت آنها گرفته مي‌شد يا حمايت دولت و تعريف بسته‌هاي حمايتي با حداقل دريافت بتوانند از اين توقف فعاليت به سبب پيشگيري از شيوع كرونا عبور كنند اما شاغلان آزاد نمي‌توانند از اين توقف به سادگي عبور كنند. در حال حاضر تاكيد شده كه 49 دسته شغلي نمي‌توانند فعاليت خود را از سر بگيرند. اما آنها كه مي‌توانند هم وضع بهتري ندارند. وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي 10 گروه شغلي را مشخص كرده كه بيشترين آسيب را از شيوع كرونا ديده‌اند و قرار است حمايت‌ها از آنها صورت گيرد. اما توصيف وضعيت اين روزها با چنين عباراتي ملموس نمي‌شود. مثلا رانندگان تاكسي اعم از سنتي و اينترنتي. كارگران روزمزد. مغازه‌داراني كه فعاليت آنها مربوط به خدمات خوراك نيست. در يك نگاه ساده وقتي پيروز حناچي شهردار تهران خبر داده به سبب توقف ناشي از كرونا درآمد شهرداري به ميزان 2هزار و 500 ميلياردتومان كاهش پيدا كرده صاحب يك مغازه لوازم يدكي كه چند نفر كارگر دارد و در اين مدت بسته بوده چقدر درآمد نداشته است. در فاصله اول اسفند تاكنون شاهد توقف رستوران‌ها، فست‌فودها و كافي‌شاپ‌هايي بوديم كه در روزهاي معمولي سال به اصطلاح خودماني وقت سر خاراندن نداشتند. در حالي كه از ابتداي اسفند تاكنون عملا رستوران‌ها، اغذيه‌فروشي‌ها و كافي‌شاپ‌ها تعطيل هستند و چند روز ديگر نيز حتي اگر كرونا مهار شود ماه‌مبارك رمضان فرا مي‌رسد و عملا اين صنف روزها نمي‌تواند فعاليتي داشته باشد. حالا واقعيت اين است كه اگر مردم براي آنكه بتوانيم شيوع بيماري كوويد19 را كنترل كنيم در خانه بمانند بايد براي اين پرسش آنها پاسخ داشته باشيم كه بسيار خب؛ «از كجا بياورند بخورند؟»
مطبوعاتي‌ها و آنها كه در رسانه‌هاي كاغذي فعاليت مي‌كردند از جمله كساني هستند كه به‌شدت از اين وضعيت آسيب‌ديده‌اند زيرا عمده درآمد رسانه‌هاي كاغذي به انتشار آنها وابسته بوده و اينك كه روزها منتشر نمي‌شوند عملا وضعيت آنها در هاله‌اي از ابهام قرار گرفته است. صاحبان مطبوعات كاغذي تاكيد دارند وقتي روزنامه منتشر نشده درآمدي هم حاصل نشده كه دستمزدي پرداخت شود. خبرنگاران روزنامه‌هاي كاغذي عملا در شرايط كنوني بدون دستمزد مانده‌اند و چه بسا كار خود را از دست بدهند.
البته خبرهاي خوبي هم در اين مدت مطرح بوده است. مثلا در تهران كه تعداد قابل توجهي دستفروش فعال هستند پيش از نوروز با پيشنهاد شوراي شهر و شهرداري تهران و موافقت بنياد مستضعفان بسته‌اي براي حمايت از دستفروشان تعريف و مشخص شد. حالا زهرانژاد بهرام عضو هيات‌رييسه شوراي شهر از موافقت بنياد مستضعفان با پرداخت دومين مرحله بسته كمك معيشتي به دستفروشان پايتخت خبر داد. او در اين باره گفته است: توافقات اوليه براي پرداخت فاز دوم كمك معيشت به دستفروشان پايتخت با بنياد مستضعفان انجام شده است و من با آقاي فتاح رييس بنياد صحبت كردم و موافقت او را اخذ كردم، اما نكته مورد توجه اين است كه بايد بررسي‌هاي لازم انجام شود كه شيوه پرداخت فاز اول بسته كمك معيشتي به دستفروشان به چه شكل بوده و چند درصد از دستفروشان تا به امروز اين بسته (كارت هديه) را دريافت كردند.
در اين وضعيت طرح آن پرسش اول، يعني« از كجا بياوريم بخوريم و بهتره از كرونا بميريم تا از گرسنگي» دستاويز كساني شده است كه در ماه‌ها و سال‌هاي گذشته هر اتفاقي در ايران را فرصتي براي ايجاد بحران محاسبه كردند و آتش اتفاقات مختلفي را به پا كردند. اين نكته را بعدا سرفرصت مورد توجه قرار خواهيم داد؛ نكته‌اي كه «اكبر تركان» درباره آن گفت: «ما با شيوع دو ويروس سر و كار داريم؛ يكي كرونا و ديگري تيرانا» كه تيرانا در آلباني مستقر است و محل فعاليت و تكاپوي منافقين است.
حال در چنين روزهايي سخن از آن به ميان مي‌آيد كه دولت بنا دارد به هريك از يارانه‌بگيران اعتباري جهت خريد سبد غذايي بدهد. يا بحث حمايت از مشاغل مطرح شده كه در صورتي كه كارفرما نيروهايش را تعديل نكند مي‌تواند از اين حمايت‌ها بهره‌مند شود. اما مساله اين است كه وقتي حداقل‌ دستمزد در سال 1399 تعيين نشده است مبناي محاسبات كارفرما و كارگران و دولت در جهت حمايت چه خواهد بود؟
همين مساله سبب شد تا خانه كارگر تشكيلات گيلان، كانون شوراهاي اسلامي كار استان گيلان، كانون بازنشستگان شهرستان رشت، كانون انجمن‌هاي صنفي كارگران ساختماني گيلان و مجمع تعاوني‌هاي مصرف و مسكن استان گيلان طي نامه‌اي به رييس‌جمهور نسبت به عدم تعيين تكليف دستمزد سال ۹۹ اعتراض كرده و خواستار تصويب دستمزد شايسته از سوي شوراي عالي كار شوند. گيلان دومين كانون شيوع كرونا در كشور بود.
در همين شرايط ايلنا خبر داد جمعي از كارگران كنتورسازي قزوين با اعتراض مقابل استانداري قزوين به تعطيلي غيرمترقبه كارخانه اعتراض كردند تا نخستين اعتراض‌هاي كارگران در روزهاي كرونايي شكل بگيرد. آنها تاكيد كرده بودند: قرار بوده حداقل تا آخر فروردين ماه سر كار حاضر باشيم و تا آن زمان قرارداد داريم، از مسوولان استانداري درخواست كردند به مسائل و مشكلات آنها رسيدگي كنند.
برآوردها نشان از آن دارد كه دست‌كم حدود 4ميليون نفر از اين وضعيت آسيب جدي مي‌بينند. حجت‌الله ميرزايي معاون اقتصادي و برنامه‌ريزي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي در اين باره به ايلنا گفته است: در مجموع ۱۰ گروه كسب و كار، چيزي حدود ۴ ميليون شاغل رسمي و غيررسمي وجود دارد، يعني حدود ۳ ميليون شاغل رسمي و حدود ۱ ميليون شاغل غيررسمي. در مجموع حدود ۱ ميليون كسب و كار و حدود ۴ ميليون شغل از شيوع كرونا متاثر مي‌شوند. در اين تعداد كسب و كار، كارگاه‌هاي ۱ نفره هم وجود دارند؛ منظور كسب و كارهايي است كه فرد شاغل به صورت خويش‌فرمايي حق بيمه خود را مي‌پردازد. براي نمونه، تاكسي‌ها كارگاه ۱ نفره محسوب مي‌شوند. در مجموع از اين ۱ ميليون كسب و كار، ۷۰۰ هزار مورد خويش‌فرمايي و ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار مورد هم در قالب كارگاه (با چند نفر كارگر) فعاليت مي‌كنند.
در اين وضعيت وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي در گفت‌وگوي ويدئوكنفرانس با جلسه مقابله با كروناي گلستان، گفت: 4 ميليون نفر از افراد فاقد درآمد ثابت در كشور از تسهيلات خريد اعتباري كالا تا سقف دو ميليون تومان بهره‌مند خواهند شد.
براساس گزارشي كه مركز روابط عمومي و اطلاع‌رساني وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي، منتشر كرده «محمد شريعتمداري» در اين باره توضيح داده: بر اساس هماهنگي‌هاي انجام شده با استانداري‌هاي كشور اين افراد كه فاقد درآمد و شغل ثابت هستند شناسايي و از دريافت تسهيلات كه به صورت كارت‌هاي اعتباري خريد است بهره‌مند خواهند شد.
وزير كار از ديگر اقدامات انجام شده در خصوص شيوع ويروس كرونا، گفت: همچنين سه ميليون نفر از جمعيت كشور كه كمترين ميزان درآمدي را داشته و تحت پوشش نهاد و مستمري‌بگير هيچ نهادي نبودند، مبلغي بين ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان به حساب آنها واريز شده است.
وي در خصوص حمايت از كسب و كارهايي كه به دليل بروز ويروس كرونا آسيب ديده‌اند، نيز گفت: برخي از واحدهاي توليدي كشور هم كه به سبب بروز كرونا دچار خسارت‌هايي در حوزه توليد شده‌اند كه دولت براي جبران اين خسارت‌ها برنامه‌ريزي كرده است. به همين منظور هم وام‌هايي با سود ۱۲ درصد براي اين واحدها پيش‌بيني شده تا بتوانند بخشي از خسارت‌هاي خود را جبران كنند و مشكلي در زمينه پرداخت حقوق و دستمزد پرسنل خود نداشته باشند.
او در اين باره گفت: مصوباتي هم در خصوص استمرار بدهي‌هاي مالياتي و پرداخت تسهيلات در اين بخش در نظر گرفته شده و تعويق پرداخت بيمه تامين اجتماعي براي اين رسته‌ها به مدت سه ماه هم اختصاص يافته است.
وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي افزود: افرادي كه به سبب كرونا بيكار شده و شغل خود را از دست داده‌اند هم بايد در سامانه مربوطه ثبت‌نام كنند تا بتوانيم مقدمات پرداخت بيمه بيكاري آنها را فراهم كنيم.
در همين حال ايسنا در گزارشي نوشت: در حالي كه دولت هفته گذشته مبلغ 5 هزار ميليارد تومان اعتبار جهت كمك به صندوق بيمه بيكاري براي پرداخت به كارگران آسيب ديده از كرونا تصويب كرد، به نظر مي‌رسد افزايش تعداد ثبت‌نام‌كنندگان در سامانه بيمه بيكاري باعث اعمال محدوديت‌هايي در اختصاص مقرري بيمه بيكاري شده باشد؛ تا جايي كه به گفته مديركل حمايت از مشاغل و بيمه بيكاري وزارت كار ملاك پرداخت مقرري بيمه بيكاري تنها ثبت‌نام در سايت نيست و كارگراني كه متقاضي دريافت بيمه بيكاري هستند حتما بايد مشمول قانون كار، قانون بيمه بيكاري و قانون تامين اجتماعي باشند.
آن زمان اعلام شد كه اين مبلغ به تمام كارگران و مشاغل و صنوف آسيب ديده از كرونا پرداخت خواهد شد و بسياري از مقامات كارگري نيز اعلام كردند كه طبق جلسات و نشست‌هايي كه در وزارت كار برگزار و پيشنهاداتي كه مطرح شده، محدوديت‌هايي همچون داشتن يكسال سابقه كار برداشته شده و كارگراني كه سه يا چهار ماه سابقه كار داشته ولي به دليل كرونا شغل خود را از دست داده باشند هم مي‌توانند درخواست بيمه بيكاري بدهند. بر همين اساس بود كه بسياري از كارگران آسيب ديده از كرونا در سامانه
bimebikari.mcls.gov.ir كه در وزارت كار به اين منظور راه‌اندازي شده درخواست خود را براي بيمه بيكاري به ثبت رسانده و طبق آخرين آمارها بيش از ۷۰ هزار نفر در اين سامانه ثبت‌نام كرده‌اند.