هزينه سياسي كه ترامپ پرداخت مي‌كند
قتل با ابزار تحريم
سارا معصومي
ويروس كوويد19 و تحريم‌هاي يكجانبه امريكا به قاتل‌هايي همزمان و همرزم تبديل شده‌اند. در روزهايي كه جهان در وضعيتي پيش‌بيني‌ناپذير گرفتار شده و تعيين زمان خداحافظي با ويروس كرونا و به حداقل رساندن تبعات اقتصادي آن از عهده اساتيد پزشكي و اقتصاد خارج است، كشورهايي چون ايران، كوبا، كره‌شمالي و سوريه متحمل بيشترين تحريم‌هاي امريكا هستند. در ظالمانه بودن تحريم‌هاي امريكا عليه كشوري چون ايران با بيش از 80 ميليون جمعيت همين بس كه حتي ضدايراني‌ترين اعضاي كنگره امريكا نيز خواهان گشايش در تحريم‌هاي ايران ولو به شكل مقطعي و در دوره گذار كرونا شدند. با اين همه دولت دونالد ترامپ همچنان اصرار بر حفظ تحريم‌هاي همه‌جانبه ايران در عمل و پيشنهادهاي توخالي كمك در گفتار دارد.
تلاش كاخ سفيد براي تطهير تحريم
روزي نيست كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا يا مايك پمپئو، وزير خارجه اين كشور از آمادگي براي كمك پزشكي به ايران سخن نگويند. دونالد ترامپ در نقش خويش در اين خيمه‌شب‌‌بازي آنقدر غرق شده كه مي‌گويد كافي است ايراني‌ها با ما تماس گرفته و درخواست كمك كنند. ادعاهايي كه پاسخ خلاصه و مفيد ايران به آن از زبان محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان شنيده شد: «ايران به صدقه شما نياز ندارد.» اصرار ترامپ و تيم او براي حفظ تحريم‌هاي ايران آنچنان هزينه رواني، سياسي و حيثيتي براي اين كشور ايجاد كرده كه وزارت خارجه امريكا براي مقابله با اين فضاي رواني و سياسي هر چند روز يك بار ادعاهايش درباره ايران را در قالب گزارش‌هاي متفاوت در سايت رسمي اين وزارتخانه به‌روز رساني مي‌كند.
در آخرين اين گزارش‌ها، اين وزارتخانه با انتشار يك ليست بلند بالا كه نوعي گزاره برگ محسوب مي‌شود ادعا كرده كه ايران از بودجه مالي كافي براي مبارزه با كرونا برخوردار است و هدف از كارزار ضدتحريمي ايران در چند هفته اخير را تلاش تهران براي دسترسي به پول نقد دانسته است.
وزارت خارجه امريكا در اين گزاره برگ بدون ارايه حتي يك سند مشخص در تاييد ادعاهاي مطرح شده باز هم پاي فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران را وسط كشيده و ادعا كرده كه ايران از سال ۲۰۱۲ تاكنون بيش از ۱۶ ميليارد دلار را صرف تامين مالي نيروهاي نيابتي خود در خارج از كشور كرده است.
در بخش‌هاي ديگري از اين گزاره برگ با تكرار واهي اين ادعا كه «تحريم‌ها مانع از رسيدن كمك‌ها به ايران نمي‌شوند» ادعا شده كه ايالات متحده مجوزهاي گسترده‌اي را براي فروش مواد خوراكي، فرآورده‌هاي كشاورزي، دارو و تجهيزات پزشكي از ايالات متحده به ايران در نظر گرفته است. در ادامه نيز ادعا شده كه اسناد و مدارك رسمي ايران نشان مي‌دهد كه شركت‌هاي دارويي و خدمات بهداشتي ايران توانسته‌اند از ماه ژانويه كيت‌هاي آزمايش كرونا را وارد آن كشور كنند.
مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا با افزايش فشارهاي داخلي و بين‌المللي براي رفع تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران هرگونه گشايش در اين زمينه را رد كرده و با تاكيد بر تداوم تحريم‌ها ادعا كرد كه مردم ايران بايد در راستاي تغيير نظام خود گام بردارند. اين ادعا در حالي مطرح شده كه پيش از اين مقام‌هاي متفاوت دولت ترامپ هدف خود را تغيير نظام در ايران ندانسته و مدعي بودند كه به دنبال تغيير رفتار ايران هستند. تغيير رفتاري كه به گفته آنها بايد سه حوزه محدود شدن فعاليت‌هاي هسته‌اي، تحركات منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشكي ايران را شامل شود.
نقاب ايراني‌دوستي ترامپ فروافتاد
تداوم تحريم‌هاي ايران در سايه جدال 80 ميليون جمعيت كشورمان با ويروس كرونا، صداي انتقاد رسانه‌هاي امريكايي را هم بلند كرده و رسانه‌هايي چون نيويورك تايمز و واشنگتن‌پست هم در مطالبي انتقادي رويكرد كاخ سفيد نسبت به ايران را غيرانساني دانسته‌اند. در اين ميان بسياري از چهره‌هاي امريكايي كه پيش از اين كم و بيش مدافع سياست فشار حداكثري دونالد ترامپ عليه ايران بودند معتقدند كه تداوم اين وضعيت مي‌تواند تحريم‌ها را به تير به خودي براي كاخ‌سفيد تبديل كند. در حالي كه دولت ترامپ و چهره‌هاي رسانه‌اي ايراني و غيرايراني مستمري بگير وزارت خارجه امريكا ادعا مي‌كنند كه هدف از تحريم نفتي، بانكي و مالي ايران دولت جمهوري اسلامي است و نه مردم ايران اما تداوم تشديد تحريم‌هاي ايران در شرايط شيوع يك اپيدمي جهاني نشان از هدف مستقيم قرار گرفته شدن مردم ايران دارد.
تداوم تحريم اروپا را از امريكا دورتر مي‌كند
اقدام اخير دولت ترامپ در تلاش براي مسدودسازي مسير ايران در دستيابي به وام 5 ميليارد دلاري از صندوق بين‌المللي پول نيز به سوژه جديدي براي انتقاد در رسانه‌هاي بين‌المللي تبديل شده است. رسانه امريكايي سي‌ان‌ان روز گذشته در اين باره نوشت: گفته مي‌شود كه قريب به 4 هزار ايراني جان خود را بر اثر ابتلا به كرونا از دست داده‌اند. جدال ايران با ويروس كرونا شديدتر از بسياري از كشورها است چرا كه اقتصاد ايران از تحريم‌هاي امريكا آسيب جدي ديده و همزمان كمبود مواد دارويي در اين كشور مشهود است. در شرايطي كه امريكا همچنان به بلوكه كردن مسير دستيابي ايران به وام صندوق بين‌المللي پول ادامه بدهد بايد منتظر شكاف جدي در رابطه واشنگتن با اتحاديه اروپا باشد. اتحاديه اروپا در 23 ماه مارس با پرداخت 20 ميليون يورو به ايران موافقت و همچنين اعلام كرد كه از اعطاي وام صندوق بين‌المللي پول به ايران حمايت مي‌كند. به گزارش «اعتماد» در حالي كه مساله تكميل نخستين تراكنش مالي ايران و اروپا از كانال اينستكس، وعده به تعويق افتاده تروييكاي اروپايي عضو برجام بوده اما نمي‌توان راه‌اندازي آن در روزهاي جدال تهران با ويروس كرونا و تحريم‌هاي امريكا را دهن كجي اتحاديه به متحد سنتي‌اش يعني امريكا ندانست. هر چند كه در برخي تحليل‌ها اين طور گفته مي‌شود كه اروپا براي راه‌اندازي اين كانال مالي كار با ايران كه صرفا كالاهاي غيرتحريمي را شامل مي‌شود پاسخ مثبت امريكا را دريافت كرده و چه بسا كه به منظور كاستن از فشار سياسي بر واشنگتن درباره تحريم‌هاي ايران دست به اين كار زده باشد.
شكست سياست فشار حداكثري
شايد بتوان گفت كه يكي از بهترين تحليل‌ها در چند روز اخير درباره رفتار رييس‌جمهور امريكا در سطح بين‌المللي در روزهاي ابتلاي جهان به يك اپيدمي را واشنگتن پست با تيتر «فشار بر سياست فشار حداكثري امريكا» نوشته است. نويسنده در اين نوشتار مديريت بحران كاخ سفيد را به چالش كشيده و برخي از رفتارهاي ترامپ را از دريچه تلاش او براي انتخاب مجدد در سال 2020 تحليل كرده است.
در حالي كه مديريت كرونا در داخل امريكا به شدت مورد انتقاد قرار دارد و بسياري از كارشناسان اعتقاد دارند كه تيم ترامپ ابتدا به ساكن با موضوع جدي برخورد نكرده است، در نوشتار واشنگتن‌پست سياست خارجي ترامپ نيز از انتقاد در امان نمانده و نويسنده تاكيد كرده كه امريكا نتوانسته در اين بحران نقش مفروض خود كه رهبري جهاني است را به خوبي ايفا كند. هر چند كه هيچ كس نمي‌تواند به طور قطع بگويد در هنگامه يك اپيدمي جهاني كدام راه بهترين است اما همه مي‌دانند كه در چنين شرايطي اولويت‌ها و سياست‌هاي ثابت دستخوش تحولاتي خواهند شد.
بن رودز، مشاور سابق باراك اوباما در اين باره مي‌گويد: پاسخ امريكا به حادثه يازدهم سپتامبر دچار همان اشتباه هميشگي كه واكنش بيش از حد است شد و در نتيجه شاهد افول قدرت بين‌المللي امريكا پس از اين حادثه بوديم. رياست‌جمهوري اين روزهاي دونالد ترامپ و شكست ما در پاسخ‌دهي مناسب به اين ويروس، خطرات كشوري را نشان داد كه تلاشي براي رهبري جهان نمي‌كند.
سياست فشار حداكثري امريكا در قبال ايران، ونزوئلا، تا حدودي كره‌شمالي و همچنين چين همگي از ويژگي يك‌جانبه‌گرايي برخوردار بودند اما يك بحران بهداشتي و سلامتي بين‌المللي محدوديت‌هاي سياست «امريكا اول است» را به تصوير كشيد چرا كه حتي خود امريكا هم براي مبارزه با اين ويروس مجبور شد از ساير كشورها كمك بخواهد. در حال حاضر در هر دو سوي آتلانتيك درخواست‌ها براي تجديدنظر امريكا در سياست خارجي به خصوص در قبال ايران افزايش پيدا كرده است. تحريم‌هايي كه امريكا پس از ترك توافق هسته‌اي با ايران بر اين كشور تحميل كرد هم اقتصاد اين كشور را دچار بحران كرده و هم در زمانه كرونا دست و پاي اين كشور را در مبارزه با كرونا بسته است. در حال حاضر چهره‌هاي سياسي هم در داخل امريكا و هم در اروپا خواهان لغو موقت تحريم‌هاي امريكا يا اتخاذ تدابير ديگر براي تسهيل ارسال كمك‌هايي نظير دارو، تجهيزات پزشكي و مواد غذايي هستند.
در حالي كه دولت ترامپ ادعا مي‌كند مسير ارسال اين قبيل مواد غيرتحريمي به ايران را مسدود نكرده اما در نامه‌اي كه اخيرا مقام‌هاي سياسي سابق امريكا خطاب به ترامپ نوشته‌‌اند از كاخ سفيد خواسته شده كه در اين زمينه به گونه‌اي شفاف‌سازي كند تا كمپاني‌ها و كانال‌هاي مالي كه از بيم تحريم‌هاي يكجانبه امريكا وارد ميدان كار با ايران نمي‌شوند از امنيت اين تجارت مطمئن شوند.