پارادوكس تنگدستي دولت
مسعود يوسفي
اثرات موج شيوع كرونا و ركود فراگير در اقتصادهاي دنيا، خيلي زود به ايران رسيد؛ همزمان با سياست‌هاي حمايتي كه در بيشتر كشورهاي دنيا از مردمي كه كسب و كارشان رو به تعطيلي رفته بود در ايران نيز قرار شده تا وام يك ميليون توماني از محل «ذخيره قانوني» بانك‌ها، در صورت درخواست، به حساب خانوارها واريز شود و اقساط آن با سود 12 درصدي از محل يارانه نقدي و معيشتي (بخوانيد پولي كه دولت از محل افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي به دست مي‌آورد) كسر شود. رقم كلي كه بانك مركزي براي اين تسهيلات در نظر گرفته، 23 هزار ميليارد تومان است و قرار است 52 هزار ميليارد تومان ديگر نيز به بنگاه‌ها و مشاغل آسيب ديده پرداخت كند. الان كه تقريبا يك ماه از سال جديد مي‌گذرد، هنوز مشخص نيست كه اين وام چه زماني و تحت عنوان چه قراردادي پرداخت مي‌شود اما همين سود 12 درصدي براي پرداخت آن نيز انتقادهايي را برانگيخته است. بخشي از تيم اقتصادي دولت در مقام پاسخگويي درباره تعيين سود 12 درصدي از «تنگدستي دولت» گفته‌اند و اينكه پس از پايان اين «بحران فراگير» بايد در اين «اقتصاد تحريم زده» با كاهش رشد اقتصادي نيز دست و پنجه نرم كنند. عمده صحبت‌ها اين بوده كه «فعلا همين پول در دسترس است و بيشتر از اين نيست.» سخنگوي دولت مي‌گويد كه «اي كاش پول بيشتر از اين بود و تحريم نبوديم و مي‌توانستيم نفت بفروشيم تا از مردم حمايت كنيم و از اين وضعيت عبور كنيم.» رييس كل بانك مركزي نيز به سرزنش «تحريم‌هاي ناجوانمردانه» پرداخته و گفته است كه «اين تحريم‌ها به همراه كاهش فروش نفت، امكانات داخل و خارج دولت را به شدت كاهش داده است.» ارزيابي‌ها نشان مي‌دهد كه در همين يكي، دو ماه اخير 500 هزار ميليارد تومان حباب دارايي و سود سفته‌بازي در بورس شكل گرفته كه ...
بسياري از كارشناسان اقتصادي را نگران ضرر و زيان ناشي از تركيدن اين حباب عظيم براي سهامداران كرده است. در همين مدت، 50 هزار ميليارد تومان منابع ارزي تبديل به ريال شده است. 60 هزار ميليارد تومان سود بانكي پرداخت شده است و مجموعا 100 هزار ميليارد تومان نقدينگي خلق شده است. آيا تامين 25 هزار ميليارد تومان هزينه معيشت براي 8 ميليون خانوار بحران‌زده‌اي كه در پس بيماري و قرنطينه از كسب و كار خود بازمانده‌اند با اين اعداد و ارقام جور در مي‌آيد؟ سرباز زدن از پرداخت چنين رقمي بدون بازپرداخت و «قول پرداخت آن در قالب وام با سود 12 درصدي» در اين شرايط چه چيزي را عايد خانوارهايي مي‌كند كه با تورم بالاي 40 درصدي روبه‌رو هستند و قدرت خريدشان نيز افت كرده است؟ پارادوكس خلق پول با تنگدستي‌ها و بي‌پولي‌ها چگونه بايد حل شود؟
مردم ايران به خوبي با اثرات تحريم آشنا هستند و اگرچه دوره جديد تحريم‌ها سخت‌تر و ناجوانمردانه‌تر است اما تحريم و دشمني امريكا مربوط به اين يك سال و دو سال و شايد يك دهه و دو دهه گذشته نيست كه 4 دهه است، دشمنان اين سرزمين با تحريم و جنگ و آتش‌افروزي رفتار دوگانه‌اي با ايران داشته‌اند و حتي در اين اوضاع و احوال، حاضر به آزادسازي منابع فروش نفت ايران كه متعلق به مردم ايران است، نيستند. مردم ايران در تمام اين سال‌ها، متحمل دردها و رنج‌هاي ناشي از تحريم و فشار اقتصادي بوده‌اند و حالا در قحط سال منابع ارزي، با تورم بالا مي‌سازند و قدرت خريدشان هم روزبه‌روز پايين‌تر مي‌آيد. اما حالا كه روزگار ديگري است و چشم‌انداز اقتصادي نيز (به گفته خود مسوولان دولتي) سخت‌تر از اين خواهد بود آيا نوبت نهادها و بنگاه‌هاي اقتصادي حاكميتي و بزرگ نيست كه به ياري آنها بشتابند؟