كرونا و بحران‌هاي خانوادگي
مستانه ابراهيمي
پاندمی ویروس کووید-۱۹ جهان را به یکباره در معرض بحرانها و آسیب‌هایی پیش‌بینی ناشده قرار داده است. پیامد‌های شیوع طوفانی این بیماری ناشناخته اغلب به اندازه خود بیماری می‌توانند، جدی، آسیب‌رسان و چالش‌برانگیز باشند. آمارها حاکی از افزایش قابل توجه خشونت‌های خانگی، کودک‌آزاری و اختلاف میان همسران است. به گفته کارشناسان امور اجتماعی، در کشورهایی چون چین و فرانسه اختلاف و نزاع در بین زوج ها، در شرایط قرنطینه رشد چند برابری و در برزیل و اسپانیا نیز درخواست کمک برای برخورد با خشونت های خانگی افزایش ۴۰ تا ۵۰ درصدی داشته است. سایر کشورهای درگیر کرونا نیز وضعیت کم و بیش مشابهی دارند. این در حالی است که کشور چین هم بعد از وقوع کرونا، با افزایش آمار متقاضیان طلاق مواجه بوده است .در حقیقت، افزایش خشونت های خانگی، کودک آزاری و طلاق کرونایی( covidvorce) نشانه‌های آشکار پدیده ای است که باید آن را تأثیر بحران کرونا بر « روابط خانوادگی» دانست. این احتمال مطرح است که جهان تا مدت‌ها متأثر از عوارض ناشناخته و خاموش کرونا باشد. واقعیت این است که کرونا ،سبک تازه ای از زندگی را بر جوامع تحمیل کرده است. سبکی نامانوس و ناآشنا که افراد هنوز زیستن در قالب این سبک و قالب را نیاموخته اند و با آن سازگار نشده اند. در شرایط معمول هرگونه تغییر در سبک زندگی موجب افزایش چشمگیر فشار روانی در افراد می‌شود.بدیهی است کرونا هم به دلیل ماهیت بیماری‌زایی و کشندگی و هم به دلیل تغیر فاحشی که در سبک زیستن افراد ایجاد کرده است، موجب افزایش قابل توجه میزان فشار روانی بر افراد شده است. برای انسان‌هایی که در طول زمان به تدریج زیستن در یک سبک و قالب را آموخته اند و با آن سازگار شده‌اند، تطبیق با شرایطی که پیامد بیماری کرونا است، بسیار استرس زا و دشوار خواهد بود. به عنوان مثال همسرانی که تا پیش از این، رفتار، احساسات و عواطف و تعاملات خویش را برای گذراندن محدود اوقات در کنار هم تنظیم کرده بودند، یکباره در شرایط قرنطینه ناگزیر به گذراندن ساعات طولانی در کنار یکدیگر شده‌اند. این موضوع سبب تغیراتی در عادات رفتاری و حتی حریم شخصی همسران شده و بسیاری از آنها از حضور مداوم همسر خود احساس ناخرسندی می‌کنند. برای افراد زیادی این حضور مداوم به نوعی تهدید کننده آزادی و حریم شخصی‌شان تلقی می‌شود.ضمن اینکه تماس طولانی و نزدیک، خود سبب افزایش اصطکاک و تنش در میان بسیاری از همسران و اعضای می‌شود. پدیده دورکاری و تماس‌هایی که برای انجام امور مربوط به شغل افراد برقرار می‌شود، محیط خانه‌ها را با چالش‌های خاص خود مواجه کرده است. علاوه بر این بسیاری از دانش‌آموزان هم که تا پیش از این ساعات متمادی را در مدرسه می‌گذراندند،با افزایش شدت بیماری کرونا، خانه‌نشبن شده‌اند. در چنین شرایطی افزایش خشونت علیه کودکان، کاملا قابل پیش بینی است. در حقیقت این تغییر در سبک زندگی بعد از وقوع کرونا، خانواده و جامعه را در شرایط دشوار و از آن مهمتر ناآشنایی قرار داده است. هنوز بسیاری از افراد، مجال و فرصت تطبیق با شرایط تازه را نیافته‌اند. هنوز ابعاد این بحران به محققان و پژوهشگران و روانشناسان فرصت بازشناخت و طراحی مهارت‌های لازم برای تحمل و تطبیق با شرایط جدید و بازآموزی آن به خانواده‌ها را نداده است. پیش از بحران کرونا، افراد از طریق معاشرت‌های نزدیک خانوادگی و دوستانه، تفریح، خرید، مراجعه به رستوران‌ها و بازارگردی و گردش بخش قابل توجهی از تنش و استرس خود را تخلیه می‌کردند. این گونه امور جزو کارهای شایع و متداولی بوده است که افراد برای کاهش ملال و استرس های روزانه، به آنها می‌پرداختند و اکنون به یکباره همین افراد خود را در شرایط تازه ای می‌بینندکه امکاناتی چون معاشرت، تفریح، صرف غذا در رستوران و گردش از آنها سلب شده است .این در حالی است که بسیاری از افراد هنوز در شرایط تازه موفق به کشف راه‌های تازه برای کنترل و تخلیه استرس و اضطراب نشده‌اند. در حقیقت افراد بعد از وقوع کرونا، از سویی با تغییر فاحش سبک زندگی مواجه شده‌اند و از سویی دیگر فشار روانی در افراد به واسطه عواملی چون ترس از ابتلا به بیماری، ترس از مرگ ،نگرانی از دست دادن عزیزان، و ناتوانی از تخیله اندوه از دست دادن احتمالی نزدیکان خود به شدت افزایش یافته است. علاوه بر اینها بحران کرونا به وضعیت اقتصادی و معیشتی بخش اعظمی از جامعه آسیب و صدمه زده است و این موضوع نیز در کنار سایر عوامل سبب تشدید استرس و فشار روانی بر جامعه شده است و در عین حال به دلیل تغیراتی که کرونا در سبک زندگی افراد ایجاد کرده است، دیگر امکانات سابق هم برای رفع این تنش ها وجود ندارد. در این شرایط،افزایش بسیاری از کج‌کاری های اجتماعی و روانی چون خشونت، افسردگی و تشدید اختلالات روحی را شاهد خواهیم بود. به نظر می‌رسد، جهان کرونازده امروز به شدت نیازمند روش های بنیادین و نوینی است که بتواند افراد را در سازگار شدن سریع تر با این سبک زندگی جدید یاری کند. جهان امروز به حضور فعال روانشناسان و دانشمندان علوم ارتباطات در عرصه تولید علم و مهارت برای مقابله با آثار روانی و اختلالات ارتباطی ناشی از بحران عالم‌گیر کرونا نیازمند است.