تركيه؛ توهم كودتا؟
محمود فاضلي
پس از اينكه يك انديشكده غيرانتفاعي امريكايي در حوزه سياستگذاري جهاني ادعا كرده بود احتمال وقوع يك كودتاي نظامي جديد در تركيه وجود دارد و اين ادعا جنجال‌هايي برپا كرده بود، اين موضوع همچنان از سوي موافقين و مخالفين دولت ادامه دارد. گروهي پخش اين قبيل شايعات را براي كشوري كه مشغول مبارزه با ويروس كرونا است را بازي‌هاي سياسي و پيشنهادهاي معيوب و ناقص كه صرفا مخاطب را مشغول مي‌كند، مي‌دانند. در اين ميان رسانه‌هاي نزديك به حاكم حزب عدالت و توسعه اين موضوع را بيشتر مطرح مي‌كنند و نوك حملات اين رسانه‌ها متوجه حزب جمهوريخواه خلق بوده است. اما كمال قلچداراوغلو رهبر حزب ياد شده در واكنش به اين حملات مدعي است دوران كودتاها در تركيه به‌سر آمده و حزب جمهوريخواه خلق از كودتاها بيشترين زيان را متحمل شده است. او همزمان دولت آنكارا را متهم به فرافكني كرده و اعتقاد دارد ترس حاكميت فعلي به‌خاطر از دست دادن قدرت خود در آينده نزديك است و اين ادعاها نيز به همين دليل مطرح مي‌شوند.
احمد داوداوغلو رهبر حزب جديد التاسيس «آينده» و نخست‌وزير اسبق تركيه از حزب توسعه و عدالت كه سال‌ها نزديك‌ترين فرد به اردوغان بود، در رابطه با ادعاهاي مطرح شده در رابطه با كودتا، اردوغان و حزب عدالت و توسعه را متهم مي‌كند كه با طرح اين ادعاها قصد مشروعيت بخشيدن به تمايلات سركوبگرانه خود را دارند، آنها براي تحقق اين مساله با استفاده يك جمله از يك سخنراني، ادعاي كودتا را مطرح و دستوركاري غيرضروري براي كشور تعييين مي‌كنند.
احزاب متمايل به دولت، اين اخبار را تلاش يك گروه سياسي محروم از ارزش‌هاي ملي و اخلاقي و نشانه بارز يك توطئه براي كشور مي‌دانند. مصطفي شنتوپ، رييس مجلس تركيه روي كار آمدن حزب عدالت و توسعه را بدون درگيري و خونريزي و از طريق صندوق رأي را افتخار دانسته و معتقد است شرم ناشي از اعدام نخست‌وزيران تركيه در گذشته كافي نيست كه امروز نيز بي‌شرمان بحث كودتا را در كشور مطرح مي‌كنند. در تاريخ 14 مي 1950 براي اولين بار در تركيه با شركت احزاب سياسي مختلف انتخابات برگزار شد و با اين انتخابات تركيه به زندگي دموكراتيك حركت كرد. 14 مي از اين لحاظ نقطه عطف مهمي درتاريخ سياسي تركيه است در حالي كه تجربه تلخ كودتاها در تركيه و در رأس كودتاي آن 27 مي همچنان تازه بوده و فراموش نشده است، متأسفانه در سال 2020 هنوز هم بعضي‌ها در كشور از كودتا مدد مي‌جويند. تا زماني كه در تركيه انتخابات آزاد برگزار شده و نظام دموكراتيك وجود داشته باشد، افرادي كه حمايت و علاقه ملت را كسب كرده‌اند در انتخابات پيروز خواهند شد. اما كساني كه اميدي براي آنها باقي نمانده و مي‌دانند كه ملت به هيچ وجه حاكميت كشور را به آنها واگذار نخواهد كرد، به جست‌وجوي روش‌هاي ديگر براي دسترسي به حاكميت مي‌پردازند.
به اعتقاد او حزب دموكراتيك خلق‌ها، گروه فتح‌الله گولن، گروه تروريستي پ.ك.ك و ساير مخالفيني كه از آنها حمايت مي‌كنند به هيچ وجه قادر به غلبه بر اراده مقدس ائتلاف جمهور و مبارزه آن براي استقلال نخواهند بود. ما تنها از منافع تاريخي ملت تركيه حمايت مي‌كنيم. كساني كه دست به چنين اقدامي مي‌زنند قطعا در نزد ملت و تاريخ تركيه با عواقب سخت سياست همكاري‌هاي خود با دشمنان تركيه مواجه خواهند شد.
به باور او سياستمداران بايد بدانند كه برخي سخنان، كلمات و جملات در چارچوب تحولات و وقايع تاريخي كشورها معنا پيدا مي‌كند. شايد بتوانيد در كشوري كه در طول تاريخ خود هيچ وقت كودتاي نظامي را تجربه نكرده است به راحتي از كودتا سخن گفته و تخيلات سياسي خود را مطرح كنيد، اما در كشور ما بايد با توجه به تاريخ سياسي كشور كه مملو از تجربه‌هاي تلخ و خونين كودتا از جمله كودتاهاي 27 مي، 12 مارس، 12 سپتامبر و اقدام به كودتاهاي متعدد در سال‌هاي مختلف مي‌باشد، سخن گفت. ولي اگر اين را فراموش كرده و با سخنان خود به برخي تحولات تاريخي اشاره كرده و ياد اين تحولات را در ذهن ملت زنده كنيد، بي‌شك با واكنش ملت مواجه خواهيد شد.
به باور مصطفي شنتوپ، در پي‌اقدام به كودتاي 15 جولاي 2016 ديگر در تركيه احتمال كودتا وجود ندارد. زيرا كودتاهاي قبلي تا حدودي در قالب كشمكش حاكميت دربين نخبگان سياسي - بروكراتيك صورت گرفته بود و ملت تا حدودي درخارج از اين بازي قرار داشته و از ماهيت تماشاگر برخوردار بود. يعني ملت وارد بازي نشده بود. اما در 15 جولاي ملت شخصا وارد ماجرا شد و كودتا را سركوب كرد. حمايت ملت از دولت در جريان كودتاي 15جولاي نشانگر پايان دوران كودتا در تركيه است. كودتاگران و حاميان كودتا درمقابل حقيقت قادر به حركت نخواهند بود.
مصطفي دستيجي رهبر حزب اتحاد بزرگ تركيه نيز در محكوميت چنين بحث‌هايي تاكيد كرده است دوره كودتاهاي نظامي درتركيه بسته شد. ديگر ملت به كودتا اجازه نمي‌دهد. بعضي‌ها در آرزوي كودتا هستند. كساني كه نمي‌توانند با انتخابات روي كار بيايند، چنين حسرتي دارند. آنها از سال 1950 همواره طرفدار كودتا بوده و در اين راستا فراخوان داده و يا حمايت كردند. حزب اتحاد بزرگ قاطعانه در برابر كودتاها ايستاده است. نمي‌توان اين بيانات را طبيعي تلقي كرد. آيا جمله «رژيم كاخ خواهد رفت، دولت جمهوري تركيه خواهد آمد» يك جمله ساده و معمولي است؟ جمهوري تركيه استوار ايستاده است. انگار كه دولت جمهوري تركيه فروپاشيده و بعضي‌ها آن را مجددا تشكيل خواهند داد. گروهي از مخالفين در سال 2014 نيز حوادث «ميدان تقسيم» را بهانه كرده و مردم را به خيابان‌ها ريختند. اين ملت به اينها اجازه نمي‌دهد. نبايد پاي نيروهاي مسلح را به گفتمان‌هاي كودتا كشاند.