روايت «شيرينه» و معدن سنگ مرمريت
مرمريت مهم‌تر است يا محيط زيست
گروه اجتماعي
«دليران تنگه شيرينه» عنوان گزارشي بود كه روز شنبه روزنامه اعتماد از تلاش مردم «دشتي» و «خورموج» براي حفاظت از محيط‌زيست خود، جايي كه به عنوان منطقه حفاظت شده كوه بيرمي» شناخته مي‌شود، منتشر كرد. پس از اين گزارش موضوع را در مطلب ديگري با عنوان «معدن نمي‌خواهيم تنگ شيرينه را به ما بازگردانيد» پيگيري كرديم. حال خبرگزاري دانشجويان ايران در استان بوشهر نيز موضوع را مورد توجه قرار داده و ديدگاه‌هاي مسوولان اجرايي و مديراني كه بايد درباره وضعيت اين زيستگاه مهم اظهارنظر كنند را منتشر كرده است. گرچه مديركل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر در اين گزارش نيز سعي كرده موضوع را اين‌گونه توجيه كند كه مجوز معدن پيش از آن صادر شده كه اين محل به منطقه حفاظت شده تبديل شود اما اين استدلال هم رافع مسووليت تخريب محيط‌زيست نيست. جالب اينجاست كه كوه بيرمي در 6 فروردين 1395 به عنوان منطقه حفاظت شده در شوراي عالي محيط‌زيست به رياست رييس‌جمهور تصويب و تعيين شده است و اعطاي مجوز معدن در سال 1397 صورت گرفته است. گزارش ايسنا استان بوشهر را در اين باره در ادامه مي‌خوانيد.
قصه معدن مرمريت از سال ۹۷ شروع شد، هنگامي كه براي يك بهره‌بردار معدن مجوزي تحت عنوان «معدن سنگ مرمريت دشتي» صادر شد كه پس از آن حفاظت محيط‌زيست پيگيري‌هاي حقوقي و اداري نسبت به فعاليت اين معدن اعتراض كرد. بعد پويش نجات بيرمي متشكل از دوستداران محيط‌زيست و منابع طبيعي و مردم محلي خواستار لغو مجوز فعاليت اين معدن براي مصون ماندن منطقه حفاظت شده كوه بيرمي از آسيب‌هاي احتمالي شدند. فرهاد قلي‌نژاد، مديركل حفاظت محيط‌زيست استان بوشهر مرداد ماه سال گذشته در اين باره به ايسنا گفته بود: بهره‌برداري از معدن مرمريت اصلا آغاز نشده بود و الان نيز به دستور مقامات استان، به‌ويژه استاندار و فرماندار بوشهر متوقف شده است. در پيگيري‌هاي حقوقي طبق شيوه‌نامه حل اختلاف بين دستگاه‌هاي اجرايي، موضوع را در شوراي حل اختلاف دستگاه‌ها در استانداري مطرح و به‌طور موقت ابطال مجوز را مستند كرده‌ايم تا پس از رسيدگي، ابطال مجوز را نهايي كنيم. به گفته قلي‌نژاد باتوجه به تصويب كميته حل اختلاف در اين فاصله و تا زمان وصول نقشه‌ها و بازديدها و بررسي‌ها نبايد هيچ فعاليتي در منطقه انجام شود اما پيمانكار بهره‌بردار به استناد مجوزي كه در دست داشته براي دسترسي به منطقه اقدام به جاده‌سازي كرده بوده است. تنگه شيرينه بخشي از كوه بيرمي و يكي از مهم‌ترين آبخوان‌هاي استان بوشهر به شمار مي‌رود كه تامين‌كننده بخش بزرگي از آب شرب شهرستان دشتي و همچنين آبشخور حيات‌وحش بيرمي است. بنا بر اظهارات مردم محلي و فعالان محيط‌زيست منطقه، فعاليت معدن مرمريت، تخريب آبخوان را رقم خواهد زد.
فرهاد قلي‌نژاد، مديركل حفاظت محيط‌زيست استان بوشهر روز گذشته در گفت‌وگو با ايسنا عنوان كرد: فعاليت معدن سنگ مرمريت در حال حاضر متوقف شده، مجوز و نحوه فعاليت معدن در حال بررسي است. او خاطرنشان كرد: معدن سنگ مرمريت داستان پيچيده‌اي دارد، مجوز فعاليت معدن توسط صنعت و معدن صادر شده منتها بحث محيط‌زيست و ساير مسائل آن در مرحله بررسي به‌سر مي‌برد. اين مسوول تاكيد كرد: علت آتش‌سوزي رخ داده در مراتع شيرينه در حال بررسي است و ارتباطي با معدن ندارد. امكان دارد عامل آن خطاي انساني و بي‌احتياطي گردشگران باشد.
ظاهرا مجوز معدن سنگ مرمريت توسط صنعت و معدن صادر شده و اين كار بدون استعلام از محيط‌زيست و با موافقت منابع طبيعي به عنوان متولي صورت گرفته است. پويش نجات بيرمي مدت زيادي است كه به همت فعالان محيط‌زيست و جمعي از مردم منطقه و با هدف حفظ كوه بيرمي از تهديد و تخريب فعاليت مي‌كند و به نظر مي‌رسد عزم دوستداران محيط‌زيست براي حفاظت از منطقه بيرمي و تنگه شيرينه جزم شده است. سيدحسين حسيني‌محمدي، مديركل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر درباره پيوست محيط‌زيستي معدن سنگ مرمريت در دشتي به ايسنا گفت: پيوست محيط‌زيستي براي چه؟ اين معدن مسبوق به سابقه است و تمام مجوزهاي صادر شده براي آن قانوني و مورد تاييد مراجع قضايي است. او ادامه داد: محيط‌زيست از بهره‌بردار شكايت كرده و پرونده به دادگاه رفته است كه دادگاه نيز راي به قانوني بودن مجوز داده و حكم ادامه فعاليت بهره‌بردار را صادر كرده، مجوز معدن هيچ‌گونه مشكلي ندارد و قانوني است و مشمول پيوست زيست‌محيطي هم نمي‌شود. اين مسوول درباره اينكه معدن مذكور در منطقه حفاظت شده بيرمي قرار گرفته است، توضيح داد: ما درباره منطقه حفاظت شده با محيط‌زيست اختلاف داريم، محدوده‌اي كه وزارت صمت اعلام كرده با آن چيزي كه مصوب شده و سازمان حفاظت محيط‌زيست ثبت كرده، مغايرت دارد كه اين موضوع از طريق وزارت صمت در حال پيگيري است. مساله دوم اينكه پرونده بهره‌برداري اين واحد (معدن مرمريت) پيش از اينكه اين منطقه محدوده حفاظت شده اعلام شود، صادر شده و از منابع طبيعي -كه متولي امور واگذاري معدن بوده- و ساير دستگاه‌هاي ذي‌ربط استعلام صورت گرفته است. مديركل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر تاكيد كرد: معدن با استعلام و اخذ مجوز از منابع طبيعي، واگذار شده و آغاز به فعاليت كرده است. حتي اگر كل منطقه جزو محدوده حفاظت شده باشد براساس قانون معدن و تفاهم في‌مابين وزارت صمت و سازمان محيط‌زيست، محدوده‌هاي معدني كه در مناطق حفاظت شده واقع هستند تا پايان ذخيره معدن مي‌توانند ادامه فعاليت دهند. مطابق قانون محيط‌زيست اشتباه مي‌كند، فعالان اجتماعي نيز براساس اين باور كه بايد پيوست محيط‌زيستي داشته باشد، معترض هستند در حالي كه معدن مرمريت مشمول استعلام و پيوست نمي‌شود. حسيني‌محمدي با بيان اينكه در سراسر كشور معادني در مناطق حفاظت شده وجود دارد، گفت: اين موضوع در قانون صراحتا پيش‌بيني شده كه حتي اگر محدوده‌اي بعدا كشف شود و معدن در اين محدوده حفاظت شده قرار گرفته باشد براساس سازوكار قانوني و با رعايت ملاحظات مي‌تواند ادامه فعاليت بدهد، در اين مورد هم اگر بهره‌بردار قصد فعاليت داشته باشد بايد حتما ضوابط را رعايت كند.
او درباره كيفيت عمليات‌هايي كه در اين محل مي‌تواند انجام شود، گفت: ملاحظات مذكور شامل بحث آب، راه، جاده، ميراث فرهنگي، بناي تاريخي مجاور و نحوه استخراج -تعيين شده توسط صمت- است. در اين مورد تاكيد مي‌كنم كه معدن مرمريت حق هيچ‌گونه اجراي انفجار را ندارد و در پروانه بهره‌برداري آن نيز با صراحت قيد شده است و تنها برش با سيم انجام مي‌شود. در واقع هيچ‌گونه عمليات انفجاري در اين منطقه اتفاق نمي‌افتد كه مردم دغدغه از بين رفتن منابع و زيستگاه‌ها را داشته باشند. مديركل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر توضيح داد: اگر يك معدن بخواهد اجراي انفجار انجام دهد، بايد مواد منفجره لازم را از صمت دريافت كند و طرح بهره‌برداري ارايه دهد و در عين حال نيز اين كار با نظارت كامل انجام شود، ضمن اينكه ماده انفجاري دراختيار هر كسي قرار نمي‌گيرد و تابع ضوابط مشخص است. اين مسوول خاطرنشان كرد: روش استخراج از معدن سنگ مرمريت در طرح بهره‌برداري ارايه شده و ملزم به رعايت است، براي هر معدن يك ناظر فني از سوي نظام مهندسي معدن تعيين شده است. ناظر فني نماينده نظام مهندسي معدن بوده و بر روند كار نظارت مي‌كند و اگر تخلفي صورت بگيرد در شوراي انتظامي پيش‌بيني شده است. سيدحسين حسيني‌محمدي با اشاره به توقف فعاليت معدن مرمريت، افزود: معدن در حال حاضر فعاليت نمي‌كند و بسته است. او در پاسخ به نگراني فعالان محيط‌زيستي درباره تهديد و تاثير فعاليت معدن بر زيستگاه، حيات‌وحش و محيط‌زيست منطقه بيرمي گفت: براي اين موضوع راهكار وجود دارد و مي‌توان الزامات تعريف كرد، در كل كشور و حتي در زيستگاه‌ها يا مناطق حفاظت‌شده نيز معادن وجود دارند و بهره‌برداران فعاليت معدني انجام مي‌دهند. غلامرضا منتظري، مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان بوشهر گفت: منابع طبيعي مجوز نمي‌دهد، ما صرفا اراضي ملي يا طرح‌هاي كشاورزي و محدوده‌هاي معدني را براي اقدامات توسعه‌اي -كه يكي از آنها معدن است- و به عنوان تخصيص دراختيار امور اراضي يا صنعت و معدن قرار مي‌دهيم و استعلام‌ها برعهده ما نيست. او اضافه كرد: اين استعلام‌ها را بايد امور اراضي يا صنعت و معدن انجام دهد؛ ما فقط در صورت ملي بودن، غيرمعارض بودن يا وجود درختان ممنوع‌القطع مثل بادام جلوگيري مي‌كنيم. منتظري با اشاره به آتش‌سوزي روزهاي گذشته در مراتع مجاور عمارت شيرينه دشتي اظهار كرد: محدوده‌اي كه دچار آتش‌سوزي شده جزو مستثنيات ميراث فرهنگي بوده و در گزارشي كه از شهرستان دريافت كرده‌ايم در عرصه حدود يك هكتار اتفاق افتاده است. اين مسوول با بيان اينكه منابع طبيعي مرجع استعلام‌كننده درباره مسائل محيط‌زيستي نيست، تاكيد كرد: پرونده معدن مربوط به سنوات گذشته بوده و جزييات آن قابل بررسي بيشتر است. مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان بوشهر تصريح كرد: طرح‌هاي كشاورزي و غيركشاورزي دراختيار امور اراضي قرار گرفته و آنها استعلام‌ها را انجام مي‌دهند، درباره معدن نيز، ما محدوده معدن را دراختيار صنعت و معدن قرار مي‌دهيم و صمت موظف بوده از محيط‌زيست استعلام كند و اگر اين كار را نكرده مقصر است چون معدن آلايندگي‌هايي دارد.