دور نخست مذاكرات ايران با اوكراين
درباره اسقاط پرواز ۷۵۲ اوكراين پايان يافت
11 ساعت‌گفت‌وگو
و همچنان ابهام
هفدهم تير ماه جعبه سياه هواپيماي ايران-اوكراين به پاريس منتقل شد. جعبه سياهي كه در طول ۶ ماه و ۹ روز گذشته، نگاه‌هاي بسياري به آن دوخته شده و حالا اين جعبه سياه قرار بود اطلاعاتي را درباره اسقاط هواپيماي ايران-اوكراين و پروازي ارايه كند كه ساعات آغازين روز هجدهم دي‌ماه ۹۸ با شليك موشك منهدم شده بود. هواپيماي مسافربري كه شليك به آن، باعث شد تمامي ۱۷۶ نفر سرنشين آن جان خود را از دست بدهند و نه‌تنها ايرانيان سراسر جهان كه شهروندان ديگر كشورهايي را كه هموطنان‌شان، مسافر اين پرواز بودند، عزادار كرد.
اگرچه از همان چند ساعت ابتدايي پس از سقوط اين هواپيما، گمانه‌زني‌ها درباره اصابت موشك به آن مطرح شد و گروهي استدلال‌هايي پيش كشيدند كه اين هواپيما سقوط نكرده، بلكه منهدم شده اما مسوولان سازمان هواپيمايي و دولت به‌جد چنين فرضيه‌اي را تكذيب كردند. درنهايت اما ۲۱ دي ماه ستاد كل نيروهاي مسلح ايران شليك موشك به پرواز ۷۵۲ را تاييد و دليل آن را «خطاي انساني غيرعمد در تشخيص شيء پرنده» اعلام كرد. موضوعي كه داغ خانواده‌هاي عزادار را بار ديگر تازه كرد و گروهي از شهروندان را براي همدردي با اين خانواده‌ها به خيابان‌ها كشاند. پس از آن اما نگاه‌ها به آن جعبه «نارنجي» معروف به جعبه سياه دوخته شد تا بازگشايي و كشف راز سانحه؛ حالا اين جعبه مي‌توانست پرده از رازهايي بردارد كه شايد تسكيني بر دردهاي خانواده‌هاي اين جان‌باختگان باشد.
سرنوشت جعبه سياه پرواز ۷۵۲ هواپيماي بين‌المللي اوكراين كه تهران را به مقصد كي‌يف ترك كرده بود اما دچار پيچيدگي‌هايي شد؛ اختلاف‌نظر درباره محل بازخواني اطلاعات اين پرواز نافرجام از همان روزهاي آغازين شكل گرفت. ايران اصرار داشت كه بنابر قوانين بين‌المللي بايد جعبه سياه داخل كشور خوانده شود اما مقامات بعضي كشورهاي درگير حادثه معتقد بودند اين جعبه سياه بايد به كشورهاي ديگر ازجمله اوكراين ارسال شود. اما يك نكته در اين ميان حائز اهميت بود؛ باتوجه به آنكه هواپيما نسبتا نو بود، تجهيزات لازم براي بازخواني اطلاعات جعبه سياهش در كشور وجود نداشت و در چنين شرايطي يا بايد نسبت به وارد كردن اين تجهيزات اقدام مي‌شد يا جعبه سياه به كشور ديگري مي‌رفت. اگرچه اوكراين ذي‌نفع بود و براي بررسي جعبه سياه پرواز ۷۵۲ در اولويت قرار داشت اما درنهايت ۶ ماه و ۱۲ روز پس از حادثه، جعبه سياه پرواز ايران-اوكراين براي بررسي به پاريس فرستاده شد، چراكه آن‌طور كه دادستان نظامي تهران هم تاكيد كرده جعبه‌هاي سياه اين مدل هواپيما تاكنون سابقه بازخواني نداشته و برهمين اساس و بنابه تشخيص سازمان هواپيمايي كشوري، آزمايشگاه‌هاي كشور فرانسه از امكانات فني لازم براي خوانش اطلاعات جعبه‌هاي سياه برخوردار بودند و بنابراين، اين كشور پس از اعلام آمادگي ايران به سازمان ايكائو براي ارسال جعبه سياه، آمادگي خود را براي خوانش اطلاعات اين پرواز اعلام كرد و بالاخره بيست و هفتم تير ماه جعبه سياه هواپيماي اوكرايني راهي فرانسه شد تا اطلاعات درون آن با حضور نمايندگاني از امريكا به عنوان سازنده هواپيما، اوكراين مالك هواپيما، كانادا، سوئد و افغانستان به لحاظ اتباع جان‌باخته و نماينده‌اي از سازمان هواپيماي كشوري ايران به همران نماينده دادسراي نظامي تهران استخراج و مورد تحليل و بررسي قرار بگيرد. سي‌ام تير ماه، سه روز پس از انتقال اين جعبه رازآلود نارنجي‌رنگ به پاريس، بالاخره دانلود اطلاعات هر دو جعبه سياه هواپيماي اوكرايني با فاصله‌اي چندساعته انجام شد و سازمان هواپيمايي كشوري همان روز در اطلاعيه‌اي ابتدا از اتمام خوانش بخش موسوم به CVR (ضبط مكالمات كابين خلبان) خبر داد و چند ساعت بعد اعلام كرد كه بخش موسوم به FDR (ضبط داده‌هاي پروازي) بازيابي شده است. اين سازمان در اطلاعيه صادر شده اعلام كرد كه اطلاعات هر دو جعبه سياه بازيابي شده و براي تحليل دراختيار گروه بررسي سانحه سازمان هواپيمايي كشوري قرار دارد و از فردا (سي‌ويكم تير ماه)، تحليل مقدماتي اين داده‌ها در لابراتوار BEA فرانسه آغاز خواهد شد. خبري كه يك روز بعد از سوي سفارت ايران در فرانسه هم تاييد شد. اين سفارتخانه اعلام كرد كه تحليل مقدماتي داده‌هاي بازيابي شده مربوط به جعبه‌هاي سياه هواپيماي سانحه ديده اوكرايني از صبح ۳۱ تير ماه در لابراتوار دفتر بررسي و تحليل ايمني هواپيمايي كشوري فرانسه BEA آغاز شده است. همان روز كتي فاكس، رييس اداره حمل و نقل كانادا در مصاحبه‌اي گفت كه بنابر قانون هوانوردي بين‌المللي ايران از اختيارات لازم براي هدايت تحقيقات و كنترل اطلاعات منتشره برخوردار است. او تاكيد كرد كه هنوز معلوم نيست بررسي داده‌ها در فرانسه رخ مي‌دهد يا ايران اطلاعات را بازمي‌گرداند تا بررسي و تجزيه و تحليل آن داخل اين كشور انجام شود. همچنين همان روز محسن بهاروند، معاون حقوقي و امور بين‌الملل وزارت امور خارجه ايران اعلام كرد كه هيات ايراني هشتم و نهم مرداد ماه براي مذاكره و رايزني با طرف اوكرايني راهي كي‌يف مي‌شود. موضوعي كه چند روز بعد ازسوي دميترو كوله‌با، وزير خارجه اوكراين هم تاييد شد و اين مقام اوكرايني گفت كه يك هيات ايراني براي گفت‌وگو درباره هواپيماي اوكرايني به كي‌يف سفر خواهد كرد و روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه (هفته گذشته) براي رايزني درباره پرداخت غرامت به خانواده‌هاي بازماندگان در اوكراين خواهد بود.
درنهايت هيات اعزامي جمهوري اسلامي ايران به رياست محسن بهاروند، معاون حقوقي بين‌المللي وزارت امور خارجه كشورمان به منظور مذاكره با مقامات اوكرايني درخصوص سانحه سقوط هواپيماي شركت هواپيمايي بين‌المللي اوكراين بامداد پنجشنبه وارد كي‌يف شد تا پس از دو روز حضور در كي‌يف، ابعاد مختلف فني و حقوقي حادثه را مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دهند. ساعات پاياني پنجشنبه نهم مرداد بود كه فرانسوا-فيليپ شامپاين، وزير امور خارجه كانادا در پيامي توييتري از اولين نشست گروه بين‌المللي هماهنگي و واكنش متشكل از كشورهاي ذي‌نفع در سقوط هواپيماي اوكرايني با هيات مذاكره‌كننده ايراني در كي‌يف خبر داد.
درحالي كه كانادا پيش‌تر بررسي، تحليل و اعلام نظر درباره داده‌هاي استخراج شده از جعبه‌هاي سياه هواپيماي اوكرايني را حق ايران دانسته بود، شامپاين خواستار انتشار كل اطلاعات اين جعبه‌ها توسط تهران شد. به گزارش ايرنا، وزير خارجه كانادا همچنين بيانيه مشترك گروه هماهنگي كه متشكل از كشورهاي افغانستان، انگليس، اوكراين، سوئد و كاناداست را منتشر كرد كه در آن، بر تبادل‌نظر اين كشورها با مقام‌هاي ايراني درباره پرداخت غرامت به خانواده‌هاي قربانيان تاكيد شده بود. در اين بيانيه آمده كه كشورهاي گروه هماهنگي خواستار پرداخت غرامت كامل ازسوي ايران براي سقوط هواپيماي PS۷۵۲ و «انجام تحقيقات كامل، شفاف و مستقل براساس استانداردهاي بين‌المللي» درباره اين سانحه شدند. همچنين وزير خارجه اوكراين هم كه پيش از برگزاري اين نشست گفته بود روند مذاكرات با ايران آسان نخواهد بود، ديروز و بعد از برگزاري اين نشست گفت‌وگوي طرفين ذي‌نفع حادثه هواپيماي اوكرايني با هيات ايراني را سازنده خواند. ديميتري كولبا
با اشاره به اينكه صحبت‌ها ۱۱ ساعت طول كشيده، خبر داد كه طرفين بر سر مفاد جلسات آتي هم به توافق رسيده‌اند. كولبا با بيان اينكه «نقشه اول مذاكره با ايران، پيدايش راه‌حل تمام مشكلات و پرداخت غرامت است، ما شاهد بوديم كه ايران مايل به مذاكراتي جدي و بنيادين است»، مدعي شد كه اگر مذاكرات با ايران ناموفق باشد، به دادگاه بين‌المللي خواهيم رفت و شكي ندارم كه عدالت را اجرا مي‌كنيم؛ او اين روند را «نقشه دوم» اوكراين عنوان كرد.
هرچه بود حالا دور نخست مذاكرات هيات اعزامي ايران به رياست محسن بهاروند، معاون وزير امور خارجه كه از 9 مرداد ماه براي گفت‌وگو با طرف اوكرايني درخصوص ابعاد مختلف سانحه سقوط هواپيماي اين كشور به كي‌يف سفر كرده بود، پايان يافته و حالا بنابر توافق طرفين، قرار است دور دوم مذاكرات ماه اكتبر (اواسط مهر ماه) در تهران برگزار شود.