يونان پيشنهاد ناتو براي ميانجي‌گري در تنش‌ها با تركيه را رد كرد
شكاف‌هاي ناتو در مديترانه
شهاب شهسواري
تنش ميان تركيه و يونان در آب‌هاي مديترانه همچنان ادامه دارد. درست ساعتي بعد از اينكه ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو با انتشار پيامي در حساب كاربري توييتر خود از آغاز رايزني‌هاي فني ميان دو كشور با وساطت سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (NATO) خبر داد، مقام‌هاي دولت يونان، موافقت با برگزاري چنين گفت‌وگوهايي را تكذيب كردند و اعلام كردند كه هيچ اقدامي جز خروج كشتي‌هاي اكتشافي تركيه از آب‌هاي مورد مناقشه در مديترانه آنها را راضي نخواهد كرد. دبيركل ناتو در حساب كاربري شبكه اجتماعي توييترش نوشته‌بود كه تركيه و يونان هر دو موافقت كرده‌اند تا در «گفت‌وگوهاي فني» براي كاهش تنش ميان دو كشور شركت كنند. او گفته‌بود كه با رهبران هر دو كشور گفت‌وگو كرده است و هر دو عضو ناتو با مشاركت در چنين گفت‌وگوهايي اعلام آمادگي كرده‌اند. مخالفت يونان براي شركت در گفت‌وگوهاي فني ناتو در حالي اعلام مي‌شود كه آلمان و اتحاديه اروپا هم تلاش‌هايي جداگانه را براي كاهش تنش ميان طرفين آغاز كرده‌اند. جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجه اتحاديه اروپا گفته است كه تنش در درياي مديترانه به نفع هيچ‌كس نيست. با اين حال، اروپايي‌ها در حمايت از يونان كه عضو اين اتحاديه است، تهديد كرده‌اند كه مقام‌هاي تركيه را در صورت ادامه اكتشاف براي نفت و گاز در آب‌هاي مورد مناقشه تحريم خواهند كرد. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان هم در تماس‌هاي تلفني جداگانه با نخست‌وزير يونان و رييس‌جمهور تركيه گفت‌وگو كرده است تا ميان آنها براي آغاز گفت‌وگوها وساطت كند.
عدم پذيرش پيشنهاد ناتو براي آغاز گفت‌وگوهاي فني كاهش تنش ميان آتن و آنكارا، با واكنش دولت تركيه مواجه شده است كه يونان را به بي‌ميلي براي مذاكره متهم مي‌كند. خبرگزاري رسمي تركيه، آناتولي در خبري به نقل از مولود چاووش‌اوغلو، وزير خارجه تركيه نوشت: «ما يك هدف در شرق مديترانه داريم و آن دفاع از حقوق مردم تركيه و ترك‌هاي قبرس است.» او ضمن طبيعي دانستن طرح ناتو براي جلوگيري از بروز درگيري بين كشورهاي عضو، توضيح داد: «متاسفانه يونان درباره طرح دبيركل ناتو دروغ گفت.» وزير خارجه تركيه با بيان اينكه يونان نشان داد كه اهل مذاكره نيست، افزود: «دبيركل ناتو يك‌بار تاييد يونان [براي مشاركت] در طرح خود را گرفت اما آتن سپس تكذيب كرد.» چاووش‌اوغلو ادامه داد: «ما با درخواست جوزپ بورل براي ديدار بدون پيش‌شرط با يونان نيز موافقت كرديم اما آتن آن را نيز رد كرد.»
ينس استولتنبرگ، دبير كل ناتو گفته بود كه تركيه و يونان هر دو متحدان ارزشمند سازمان پيمان آتلانتيك شمالي هستند و اين سازمان يك سكوي ارزشمند براي مشورت در مورد مسائلي است كه امنيت جمعي اعضا را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد. اما مقام‌هاي آگاه در وزارت خارجه يونان به رسانه‌ها گفته‌اند كه «ادعاي گفت‌وگوهاي فني براي كاهش تنش، نمايانگر حقيقت نيستند.» اين مقام‌ها تاكيد كرده‌اند: «از نظر يونان تنها راه براي كاهش تنش خروج فوري تمامي كشتي‌هاي تركيه از آب‌هاي يونان است.» مقام‌هاي وزارت خارجه يونان گفته‌اند كه اصولا دبيركل ناتو نه با وزير خارجه و نه با نخست‌وزير يونان تماسي نگرفته و يونان هرگز با آغاز گفت‌وگوها با تركيه موافقت نكرده است. آتن تركيه را به تعرض به آب‌هاي سرزميني خود در مديترانه متهم مي‌كند و معتقد است كه تركيه با اعزام كشتي‌هاي اكتشاف نفت و گاز به اين آب‌هاي مورد مناقشه به سرزمين‌هاي يونان تجاوز كرده است. در برابر تركيه اين مناطق را تحت حاكميت خود قلمداد مي‌كند و معتقد است كه يونان با انعقاد يكجانبه قراردادهاي مرزي با كشورهاي ديگر از‌جمله مصر، در حال محاصره دريايي تركيه در مديترانه است. هر دو طرف تهديد كرده‌اند كه در صورت ادامه شرايط موجود از نيروي نظامي در مقابل ديگري استفاده مي‌كنند.
واكنش تركيه به اين پيشنهاد اما اندكي پيچيده‌تر از يونان است. تركيه اعلام كرده كه از پيشنهاد ناتو براي گفت‌وگوهاي نظامي- فني ميان تركيه و يونان استقبال مي‌كند، اما از نظر آنكارا اين گفت‌وگوها فقط مرتبط با «ساز و كارهاي جلوگيري از رويارويي نظامي» ميان يونان و تركيه بر‌اساس توافق‌هاي پيشين دوجانبه است، نه در مورد مسائل جاري در مورد اكتشاف نفت و گاز. وزارت خارجه تركيه با صدور بيانيه‌اي از يونان خواست تا به پيشنهاد دبير كل ناتو احترام بگذارد و آن را بپذيرد.
كشتي عروج ريس تركيه كه براي لرزه‌نگاري جهت اكتشاف منابع نفت و گاز از ماه گذشته به آب‌هاي مورد مناقشه دو كشور در درياي مديترانه اعزام شده است، همچنان در اين آب‌ها حضور دارد. تركيه تعدادي ناوچه نظامي براي محافظت از اين كشتي اكتشافي به آب‌هاي مورد‌نظر اعزام كرده است، در برابر يونان هم تهديد كرده است كه در صورت ماندن اين كشتي در آب‌هاي موردادعاي خود از نيروي نظامي براي بيرون راندنش استفاده خواهد كرد.
هر چند دو كشور عضو ناتو هستند، اما تركيه عضو اتحاديه اروپا نيست. به همين دليل، هر چند ناتو از موقعيت خود براي ميانجي‌گري ميان دو عضو استفاده مي‌كند، اما اتحاديه اروپا تلاش مي‌كند تا از يونان حمايت كند. مقام‌هاي اتحاديه اروپا فهرستي از مقام‌ها، صادرات و كمپاني‌هاي انرژي تركيه آماده كرده‌اند و به اين كشور هشدار داده‌اند كه اگر تا ۲۴ سپتامبر (۱۹ روز ديگر) مسائل في‌مابين با يونان را حل نكند، اين تحريم‌ها اجرايي خواهند شد.
همزمان با اين تحولات، آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان هم تلاش‌هاي خود را براي كاهش تنش در شرق مديترانه افزايش داده است. مركل در تماسي تلفني با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه از او خواسته است كه براي كاهش تنش در اين منطقه وارد گفت‌وگو شود. تركيه ضمن قبول اين پيشنهاد از كشورهاي عضو ناتو كه از تهديدات نظامي يونان حمايت مي‌كنند و حتي ناو جنگي به منطقه اعزام كرده‌اند به‌شدت انتقاد كرده است. اشاره اردوغان به فرانسه است كه به تازگي براي يك رزمايش نظامي مشترك با يونان يك ناو جنگي به مديترانه اعزام كرد و پيش از اين هم در يك نشست مشترك با يونان، قبرس و امارات متحده عربي، عليه تركيه بيانيه‌اي تند صادر كرده‌بود. اردوغان در گفت‌وگو با مركل تاكيد كرد: «حمايتي كه از رفتارهاي خودخواهانه و ناعادلانه يونان در شرق مديترانه انجام مي‌شود، كاملا غيرقابل قبول است.»
فرانسه در برابر به تركيه اتهام مي‌زند كه در سواحل ليبي يك ناوچه تركيه اقدامات خصمانه‌اي عليه يك ناو جنگي فرانسه انجام داده است. تنش‌هاي اخير ميان تركيه و يونان از زماني شروع شد كه هر دو كشور با همپيمانان خود در شمال آفريقا توافقنامه‌هاي يكجانبه‌اي براي همكاري‌هاي دريايي و تعيين مرز منطقه ويژه اقتصادي در درياي مديترانه امضا كردند. توافق ليبي با تركيه و توافق يونان با مصر، مناطقي مشترك از آب‌هاي مديترانه را به عنوان آب‌هاي سرزميني اين دو كشور تعيين مي‌كند كه با يكديگر تداخل دارند. تركيه توافق خود را دولت وفاق ملي ليبي بسته است كه هر چند دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي در ليبي محسوب مي‌شود، اما سلطه سرزميني چنداني در اين كشور ندارد و از سوي شبه‌نظاميان تحت حمايت كشورهاي عربي از‌جمله مصر، امارات متحده عربي و همچنين دولت‌هاي اروپايي همچون فرانسه، تهديد مي‌شود.