كمبود و گراني نهاده‌هاي دام و طيور بازار را به هم ريخت
اختلاف قيمت مصوب تخم‌مرغ با فروشگاه‌ها
ندا جعفري
با افزايش نوسانات ارزي، تنش در بازار مواد خوراكي بالا گرفته و اين‌بار نوبت مرغ و تخم مرغ است كه به عنوان دو محصول پروتئيني و مهم سبد خانوار، با رشد قيمتي مواجه شوند. قيمت مصوب تخم مرغ در ميانه‌هاي مرداد ماه، هر كيلو حدود 8هزار تومان بوده و حالا به بيش از 15هزار تومان رسيده و نزديك به 200 درصد رشد كرده است. يك شانه تخم مرغ تقريبا 1.5 كيلو از اين محصول را جاي داده كه با احتساب اعداد موجود بايد با قيمت 22هزار تومان به فروش برسد. اما هم‌اكنون، در بازار خوراكي‌ها، بي‌اعتنا به قيمت مصوب، هر يك شانه تخم مرغ به 30 هزار تومان رسيده . 50درصد اختلاف قيمت بين قيمت مصوب و خرده‌فروشي‌ها به وجود آمده مشخص نيست سازمان تنظيم بازار به عنوان متولي اصلي نظارت بر بازار، كجاي اين معادله قرار دارد. توليدكنندگان اين محصول پيش‌بيني مي‌كنند تا اواسط پاييز به 50هزار تومان نيز افزايش يابد و البته مي‌گويند دليل اين رشد قيمتي، كاهش توليد است. چرا كه آنها در بازار به سختي «نهاده‌هاي طيور» را يافت مي‌كنند. گفته مي‌شود كه جيره غذايي مرغ‌هاي تخمگذار به خاطر گراني نهاده كاهش يافت و حتي سايز تخم مرغ‌ها نيز ريز شده است.صنعت پرورش طيور و مرغداري‌ها، به‌شدت وابسته به عرضه و تقاضاي بازار نهاده‌ها و ريزمغذي‌هاست. كنجاله سويا، ذرت، پودر گوشت و ... سهم عمده قيمت تمام‌شده تخم‌مرغ و مرغ را به عهده دارند. در حال حاضر توليدكنندگان تخم‌مرغ مي‌گويند قيمت كنجاله سويا به حدود ١٥ هزار تومان در هر كيلو رسيده و نرخ ذرت نيز بين ٣٣٠٠ تا ٣٥٠٠ تومان است. قيمت ريزمغذي‌ها نيز ٤٠٠ درصد افزايش يافته و با چنين شرايطي هم به زحمت مي‌توان نهاده‌ها را پيدا كرد و خريد. همچنين قيمت پودر گوشت كه ارزش غذايي هم ندارد و قبلا مرغداران حاضر نبودند آن را ۱۲۰۰ هم بخرند، الان به كيلويي ٥٢٠٠ تومان رسيده است. به گفته ناصر نبي‌پور، رييس هيات‌مديره اتحاديه مرغ تخمگذار استان تهران قيمت تمام شده هر كيلو تخم‌مرغ براي واحدهاي توليدي در شرايط فعلي بيش از ۱۴هزار و ۹۰۰ تومان و قيمتي كه بايد به دست مصرف‌كننده برسد ۳۰هزار تومان است. به گفته او اگر همين ۵۰ درصد سويا هم توسط دولت تامين نشود، تخم‌مرغ به كيلويي بيش از ۲۳ هزار تومان و شانه‌اي ۵۰ هزار تومان خواهد رسيد. همين موضوع در مورد گوشت مرغ هم اتفاق افتاده است؛ قيمت هر كيلو مرغ به بيش از ۱۹ هزار تومان رسيده اين در حالي است كه تا مرداد ماه امسال قيمت هر كيلو مرغ ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان بود و توليدكنندگان مرغ مي‌گويند با ادامه روند كنوني قيمت‌ها بالاتر هم خواهد رفت.
بازارگاه شعاري
اين افزايش قيمت‌ها در حالي رخ داده كه كاظم خاوازي، وزير جهاد كشاورزي در تير ماه خبر از ذخاير عظيم مرغ در كشور داده و گفته بود قرار است با ابلاغ وزارت صنعت، معدن و تجارت اين مرغ‌ها در بازار توزيع شود. ضمن آنكه در خصوص تامين جو و ذرت نيز اعلام كرده بود مشكلي در اين زمينه نيست و قرار است روزانه ۸ هزار تن كنجاله سويا توليد و در اختيار واحدهاي توليدي مرغ و ماكيان قرار گيرد.
خاوازي حتي وعده كاهش قيمت مرغ را هم داده و گفته بود؛ جو به ميزان كافي در كشور موجود است و با همت بانك مركزي، وزارت صمت در حال تدارك براي واردات كنجاله و دانه سويا هستيم و با اين تدابير قيمت مرغ كاهش خواهد يافت. در حالي كه بيش از دوماه از وعده وزير جهاد كشاورزي براي كاهش قيمت مرغ مي‌گذرد، نرخ اين ماده پروتييني به ۱۹ هزار تومان رسيده و فعالان اين صنعت مي‌گويند با ادامه روند كنوني قيمت‌ها بالاتر هم خواهد رفت.
وزارت جهادكشاورزي براي عرضه نهاده‌هاي كشاورزي، يك سامانه اينترنتي طراحي كرده تا توليدكنندگان دام و طيور از اين طريق نياز خود را به نهاده‌ها برطرف كنند. اما توليدكنندگان مي‌گويند نهاده‌هاي دام و طيور خارج از اين سامانه در اختيارشان قرار مي‌گيرد. وزارت جهاد كشاورزي عنوان كرده كه توليدكنندگان بايد اسامي كساني را كه نهاده را خارج از سامانه بازارگاه و به قيمت‌هاي گزاف تحويل مي‌دهند، به سازمان‌هاي نظارتي اعلام كنند اما توليدكنندگان مي‌گويند واسطه‌ها به توليدكننده فاكتور و مدرك نمي‌دهند كه بتواند ارايه كند ضمن اينكه اگر توليدكننده چنين كاري كند به نحوي در افتادن با اين افراد است و بعد از آن توليدكننده قادر به تامين نهاده مورد نياز خود از طريق آنها نخواهد بود بنابراين توليدكننده ترجيح مي‌دهد كه كالا را گران بخرد تا اينكه اصلا نتواند تامين كند.
چرا مرغ باز هم گران شد؟
حال اين سوال مطرح مي‌شود كه چرا قيمت اين دو محصول بالا رفته است؟ آيا تنها كمبود نهاده دامي باعث رشد قيمت‌ها شده؟ موضوع مربوط به كمبود نهاده‌هاي دامي سال گذشته نيز مطرح بود اما قيمت‌ها كمتر از نرخ‌هايي است كه امروز در بازار اعلام مي‌شود. سال ۱۳۹۸ نرخ هر كيلو مرغ زنده درب مرغداري ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان و مرغ آماده در خرده‌فروشي‌ها ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام شده بود.همچنين قيمت تخم‌مرغ هم امسال حدود ۴۸ درصد نسبت به پارسال افزايش يافته و هر كيلو تخم‌مرغ در حال حاضر به‌طور متوسط به ۱۴ هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ به ۲۵ هزار تومان رسيده است اين در حالي است كه سال گذشته هر كيلو تخم‌مرغ ۹ هزار و ۲۰۰ تومان و قيمت هر شانه تخم‌مرغ ۱۲ هزار ۷۰۰ تومان بود. در اين ميان شايعاتي نيز مبني بر كمبود و گراني تخم‌مرغ در ۶ ماهه دوم سال مطرح مي‌شود كه يوسف‌خاني رييس اتحاديه پرنده و ماهي در اين باره گفته است؛ چند ماهي است كه موضوع كمبود و گراني تخم‌مرغ در ۶ ماهه دوم سال در صورت استمرار آشفتگي بازار نهاده‌هاي دامي مطرح است كه اگر تمهيداتي براي اين موضوع انديشيده نشود، با بحران جدي در بازار روبرو مي‌شويم.
اين افزايش قيمت‌ها در حالي رخ داده كه ستاد تنظيم بازار تيرماه امسال قيمت مصوب هرشانه تخم‌مرغ را ۹۰۰ تومان افزايش و از ۱۸ هزار و ۹۰۰ تومان به ۱۹ هزار ۸۰۰ تومان تغيير داده بود اما واقعيت فروش اين محصول در بازار چيز ديگري است و هر شانه ۳۰ عددي تخم‌مرغ به يك‌باره از ۲۵ هزار تومان به۳۰ هزار تومان رسيده است.
در مورد نرخ‌گذاري مرغ نيز كارگروه ستاد تنظيم بازار در جلسه ۴ تيرماه قيمت جديد مرغ گرم را ۱۵ هزار تومان به اضافه ۵ درصد كمتر يا بيشتر به اختيار استانداران تعيين كرده بود كه فروشندگان اين محصول بدون توجه به اين نرخ‌گذاري‌ها مرغ را با قيمت‌هاي بالاتري به فروش مي‌رسانند.براساس اين گزارش اين افزايش قيمت‌ها در حالي رخ داده كه بخش عمده‌اي از نهاده‌هاي مورد نياز دام و طيور از طريق واردات تامين مي‌شود و در شرايطي كه ارز دولتي (۴۲۰۰ توماني) به واردات اين اقلام اختصاص مي‌يابد، نبايد شاهد اين افزايش قيمت‌ها باشيم.
به نظر مي‌رسد عدم برنامه‌ريزي صحيح، مديريت نا كارآمد و عدم نظارت بازدارنده معيشت و زندگي اقتصادي مردم را تحت‌تاثير قرار داده و اقشار كم‌درآمد را دچار آسيب‌هاي جدي مي‌كند. در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولي اصلي تامين و واردات نهاده‌هاي دامي، با «سرپرست» اداره مي‌شود و قرار است به زودي صاحب «وزير» شود. اين در حالي است كه در سال آخر دولت، به هم ريختگي بازارها، نگراني‌هايي را درباره سوءتغذيه جامعه ايراني ايجاد كرده و مشخص نيست نهادهاي مسوول به جز راهكارهاي قهري «تهديد به برخورد» و «پلمب» فروشگاه‌هاي متخلف، چه برنامه «اقتصادي» براي مهار قيمت خوراكي‌ها در بازار دارند.