ترامپ در صورت پيروزي
بايد سياست واشنگتن در قبال تهران را تغيير بدهد
تحريم ايران را از ميدان به در نمي‌كند
باربارا اسلاوين
سياست امريكا درقبال ايران در ماه‌هاي منتهي به انتخابات ماه نوامبر تركيب متناقض و شرم‌آوري از تحريم‌هاي اقتصادي، ديپلماسي نسنجيده و اظهارات تند و تيز بوده كه تنها نتيجه معكوس دارد. در كنار اينها، دولت دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا بارها از طرح خود براي خارج كردن هزاران نفر از سربازان امريكا از عراق و افغانستان صحبت كرده است؛ طرحي كه كاملا در راستاي خواسته‌هاي جمهوري اسلامي است.
هنوز كسي متوجه نشده هدف واقعي سياست «فشار حداكثري» دولت ترامپ عليه ايران چه بوده است. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا در سخنراني خود در سال 2018 از ايران خواست برنامه هسته‌اي‌اش را به طور كامل كنار بگذارد و حمايت خود از نيروهاي نيابتي عرب را متوقف كند. اين دو خواسته به همراه چندين شرط ديگر كه در آن سخنراني مطرح شد، بدون براندازي حكومت ايران محقق نمي‌شود. احتمال اينكه سياست كنوني دولت امريكا منجر به مذاكره مجدد بر سر توافق هسته‌اي سال 2015 شود صفر است، به ويژه در شرايطي كه جهان منتظر است ببيند آيا ترامپ در انتخابات ماه نوامبر شكست مي‌خورد يا براي يك دوره ديگر در كاخ سفيد باقي مي‌ماند.
ترامپ ادعا مي‌كند در صورت پيروزي در انتخابات، ظرف چند هفته با ايران به توافق مي‌رسد. اما ايران هرگونه مذاكره‌اي را به بازگشت امريكا به برجام منوط كرده است. ايران مي‌گويد حتي در آن صورت نيز تنها به صورت چندجانبه با امريكا گفت‌وگو مي‌كند و خبري از مذاكرات دوجانبه نخواهد بود. در اين بين، جمهوري اسلامي در حال افزايش ذخاير اورانيوم غني شده خود بوده و با اين كار زمان دستيابي خود به مواد كافي براي توليد سلاح اتمي را به چند ماه كاهش مي‌دهد. با اين حال، تهران اعلام كرده كه اين اقدامات در صورت بازگشت امريكا به برجام، برگشت‌پذير است. به علاوه، امريكا از نظر ديپلماتيك منزوي شده است. آخرين نمونه اين انزوا را در تلاش دولت دونالد ترامپ براي فعالسازي مكانيسم ماشه و بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران شاهد بوديم؛ اقدامي كه هم شوراي امنيت سازمان ملل و هم متحدان اروپايي واشنگتن آن را مردود اعلام كردند.
اگر ترامپ در انتخابات ماه نوامبر پيروز شود، اين شانس را دارد تا رويكرد شكست‌خورده خود در قبال ايران را اصلاح كرده و افرادي را در دولت خود منصوب كند كه كمتر طرفدار تغيير رژيم در ايران باشند. او اگر واقعا مي‌خواهد با ايران به توافق برسد بايد در ازاي دستيابي به اهداف واقع‌گرايانه، امتيازات اقتصادي واقعي به ايران بدهد. هدف امريكا نبايد مثل ماجراي مذاكره با كره‌شمالي صرفا گرفتن عكس يادگاري باشد؛ مساله‌اي كه رهبران ايران آن را رد كرده‌اند. حتي در آن صورت نيز با توجه به بي‌اعتمادي قابل درك ايران كه ناشي از خروج يك‌جانبه ترامپ از برجام در سال 2018 و اعمال تحريم‌هاي بي‌سابقه عليه اين كشور است، هيچ تضميني وجود ندارد كه مذاكرات به موفقيت برسد. هرگونه توافق جديدي بايد از سوي كنگره امريكا به قانون تبديل شود تا رييس‌جمهور جديد نتواند با فرمان اجرايي، همه چيز را روي هوا ببرد.
اگر امريكا به برجام بازنگردد، كانالي براي ارتباط با ايران ندارد، حتي در قالب مذاكرات چندجانبه. به جاي بازگشت به برجام، امريكا مي‌تواند از رويكردي منطقه‌اي درقبال امنيت و منع اشاعه تسليحات اتمي حمايت كرده و با اين كار كانال‌هاي موجود ميان ايران و همسايگان عرب اين كشور را تقويت كند. ايران بارها اعلام كرده كه به دنبال تسليحات اتمي نيست و از ايجاد يك منطقه عاري از سلاح‌هاي كشتار‌جمعي در حوزه خليج‌فارس حمايت مي‌كند تا به اين طريق مطمئن شود عربستان و امارات نيز فعاليت‌هاي اتمي خود را صرفا در خدمت مقاصد غيرنظامي دنبال خواهند كرد. سال گذشته، حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران طرح صلح هرمز موسوم به اميد را با الهام از سازمان صلح و امنيت اروپا در مجمع عمومي سازمان ملل مطرح كرد. هدف از اين طرح، آغاز گفت‌وگوهاي امنيتي ميان هشت كشور حوزه خليج‌فارس است.
پنج عضو دائم شوراي امنيت كه همگي از تسليحات اتمي برخوردارند و اتحاديه اروپا مي‌توانند با استفاده از مدلي كه منجر به توافق هسته‌اي برجام شد، از گفت‌وگو ميان كشورهاي منطقه خليج‌فارس حمايت كنند. اين گفت‌وگوها مي‌تواند در وين، ژنو، عمان، قطر يا كويت برگزار شود. توافق ميان اين كشورها مي‌تواند شامل تعميم محدوديت‌هاي هسته‌اي برجام به كل كشورهاي منطقه باشد؛ يعني براساس اين توافق، همه كشورهاي منطقه پروتكل الحاقي معاهده منع اشاعه سلاح‌هاي اتمي، كنوانسيون‌هاي بين‌المللي ايمني هسته‌اي، محدوديت در ذخاير اورانيوم غني شده و منع بازپردازش پلوتونيوم را بپذيرند. اين توافق مي‌تواند بعدا به ايمني دريايي و هشدار پيش از آزمايش‌هاي موشكي نيز تعميم يابد.
دولت ترامپ براي تسهيل چنين گفت‌وگويي ميان كشورهاي منطقه بايد سياست تحريم خود عليه ايران را تعديل كرده و به اين كشور اجازه دهد حداقل به درآمدهاي نفتي خود كه در بانك‌هاي خارجي بلوكه شده دسترسي داشته باشد. اگر امريكا مي‌خواهد خروج نيروهاي خود از كشورهاي همسايه ايران را تسهيل كند، بايد در سياست خود درقبال ايران تجديدنظر كند. تحريم‌هاي امريكا پيشرفت اقتصادي در عراق و افغانستان را دشوارتر از قبل كرده و شهروندان عادي را در اين دو كشور و در ايران تنبيه مي‌كند.
باتوجه به آسيب مضاعفي كه شيوع ويروس كرونا به اقتصادهاي منطقه وارد كرده و چشم‌انداز درازمدت صنعت نفت نيز چندان قابل پيش‌بيني نيست، همه كشورهاي منطقه بايد بر تنوع بخشيدن به اقتصاد و كاهش هزينه‌هاي اضافي دولت‌هاي خود تمركز كنند. اين كشورها بايد دست از صرف هزينه‌هاي هنگفت براي خريد تسليحات پيشرفته بردارند و فاجعه انساني ناشي از جنگ پنج ساله در يمن را پايان دهند. اين كشورها بايد تجارت با يكديگر را به حداكثر برسانند و تحريم‌هاي بي‌حاصل عليه يكديگر ازجمله حصر اقتصادي قطر از سوي عربستان و امارات را متوقف كنند. دولت ترامپ بايد ضمن تلاش براي عادي‌سازي روابط ميان كشورهاي عرب و اسراييل براي پايان دادن به انشقاق در منطقه بيشتر تلاش و رايزني كند.
البته در صورت پيروزي جو بايدن در انتخابات ماه نوامبر، احتمال بازگشت امريكا به ديپلماسي بيشتر است، چراكه بايدن پيش‌تر تمايل خود براي بازگشت به برجام در صورت پايبندي ايران به تعهداتش را اعلام كرده است. هدف از توافق برجام از همان ابتدا تاكنون زمينه‌چيني براي گفت‌وگوهاي وسيع‌تر درخصوص مسائل منطقه و روابط ايران و امريكا بوده است، اما پيروزي ترامپ در انتخابات سال 2016 امريكا اين پتانسيل را از بين برد.
هر كسي كه در امريكا به رياست‌جمهوري برسد، بايد با اين واقعيت كنار بيايد كه ايران هر قدر هم با تحريم و نارضايتي‌هاي داخلي تضعيف شود باز هم از ميدان كنار نخواهد رفت. سياستي كه صرفا مبتني بر خواسته‌هاي اسراييل و اعراب سني باشد قطعا ايران را به «مقاومت» هر چه بيشتر و در نتيجه، كاهش ثبات در منطقه تشويق مي‌كند و به منافع امريكا، شركايش و جامعه بين‌الملل بيش از اين آسيب مي‌زند.
مترجم: هديه عابدي
منبع: شوراي آتلانتيك