محصول مشترك انسان و ماورا

پيش از اين سوالي اساسي مطرح كرديم به اين مضمون كه آيا موسيقي منشأيي كاملا انساني دارد يا از تعاملات ذهن با نيروهايي فراسوي خودش منتج مي‌شود. پاسخ به اين سوال به نحوي ما را مجهز مي‌كند تا واكنش صحيح‌تري را در برخورد با اين هنر اتخاذ كنيم. به زبان ساده‌تر مي‌توانيم پيامي را كه از شنيدن يك قطعه موسيقي دريافت مي‌كنيم با ديدگاهي روشن‌تر مورد ارزيابي قرار دهيم. اگر اين پيام صرفا از سوي انسان مخابره شده بايد با چه رويكردي تحليل شود و اگر از سوي ديگري ‌است بايد چه چيز را جست‌وجو كنيم. براي روشن‌تر شدن اين موضوع بايد به زماني رجوع كنيم كه دغدغه‌هاي بشر براي توليد موسيقي به اندازه امروز متعدد و پيچيده نبوده است. موضوع مورد توجه در اين زمينه اين است كه بتوانيم، تجسم كنيم انسان نخستين در اولين ارتباط‌هايش با موسيقي به عنوان اصواتي كه حامل پيامي يا حاوي آگاهي بوده چه نوعي از موسيقي را توليد كرده؟ آيا از ساز يا سازهاي ابتدايي بهره برده يا به اصوات حنجره خويش قناعت كرده؟ آيا فقط از ادوات كوبه‌اي استفاده كرده يا زير و بمي معني‌دار اولين ترنم‌هاي آهنگساز اوليه را تشكيل مي‌داده؟ و مهم‌تر از همه چرا! به عقيده بسياري، انسان جزء جدايي‌ناپذير هنر است چراكه اگر او را حذف كنيم عملا به طبيعت برمي‌گرديم كه ذاتا و مستقلا در غايت حقيقت و زيبايي و تازگي و شگفتي ابراز وجود مي‌كند؛ بنابراين حضور ذهن در اين معادله ضروري به نظر مي‌رسد. اما اگر همه بار بر دوش انسان باشد، مي‌توان به تنهايي هنر را محصول تجربيات و احساسات آدمى در مواجه با جهان دانست. برخي از بزرگان فلسفه و انديشه، تعبير قابل تاملي در اين باب ارايه كرده‌اند كه لازم است به آن اشاره شود. مولانا جلال‌الدين بلخي عارف، شاعر و انديشمند بزرگ پارسي(قرن ٧‌ ق.م) عقيده دارد نيروي آگاهي‌بخش هستي به شكلي خالص در انسان جريان دارد و البته او بي‌خبر از اين موهبت، جايى بيرون از وجود خويشتن به دنبال اين گمشده مي‌گردد؛ مولانا افزون بر اين ابراز مي‌كند در حالي كه آدمي مي‌كوشد اين تجربه درونى را ابراز كند، با احساسات و ذهنيات و شرطى‌شدگي‌هاى انسانى‌اش مي‌آميزد و ماهيت خالص خود را از دست مي‌دهد. مي‌توان از اين توصيف هوشمندانه نتيجه گرفت كه شايد هر فعاليت انساني نظير هنر و البته موسيقيمحصول مشترك بشر و نيرويي ناشناخته ماوراي جهان باشد. با اين نظريه مي‌توان به بسياري از سوالات پيرامون ماهيت هنر موسيقي پاسخ داد.