چرا امريكا در پي تنش‌زايي در منطقه است؟
ترس از انتقام
محمدحسين لطف‌الهي
پيروزي جو بايدن در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا و نمايان شدن چشم‌انداز بازگشت احتمالي ايالات متحده به توافق هسته‌اي با ايران، باعث شد دولت دونالد ترامپ كه طي سال‌هاي گذشته با اتخاذ سياست فشار حداكثري سعي در نابودي برجام و تسليم جمهوري اسلامي داشت در پي مين‌گذاري در مسير ديپلماسي ميان تهران و واشنگتن برآيد. از اعمال تحريم‌هاي بيشتر عليه ايران تا طرح پيشنهاد اقدام مستقيم نظامي و چراغ سبز به اسراييل براي ترور دانشمند هسته‌اي ايراني از جمله مواردي بود كه تنها طي يك ماه و نيم گذشته از سوي دولت ايالات متحده اتفاق افتاد و نگراني‌ها پيرامون آينده روابط ايران و امريكا را افزايش داد.
شامگاه بيست و يكم دسامبر، نيروي دريايي امريكا از ورود يك زيردريايي اتمي مجهز به موشك‌هاي هدايت‌شونده و چند كشتي جنگي همراه آن به تنگه هرمز خبر داد. بنا به اعلام نيروي دريايي امريكا ناوهاي «يو اس اس پورت رويال» و «يو اس اس فيليپين سي» زير دريايي جرجيا را در عبور از تنگه هرمز همراهي مي‌كردند. در بيانيه نيروي دريايي ايالات متحده براي خليج فارس از عبارت «خليج عربي» استفاده شده، آمده است: «اين زيردريايي قادر به پشتيباني از عمليات‌هاي روتين و احتمالي در آب‌هاي منطقه است و «نشانگر تعهد امريكا به شركاي منطقه‌اي و امنيت دريايي با طيف كاملي از توانايي‌هاست كه آماده دفاع در برابر هرگونه تهديد در هر زماني است.» در اين بيانيه تاكيد شده «حضور زيردريايي يو اس اس جرجيا در منطقه عمليات ناوگان پنجم نشان مي‌دهد كه نيروي دريايي امريكا توانايي تردد و انجام عمليات در هر منطقه‌اي را كه مقررات بين‌المللي اجازه مي‌دهد، دارد.» اين اقدام كم سابقه در حالي رخ داد كه طي هفته‌هاي گذشته با ترور شهيد فخري‌زاده، دانشمند هسته‌اي ايراني از سوي اسراييل سطح تنش در منطقه افزايش يافته بود و از سوي ديگر ايالات متحده نگران بود كه ايران در سالگرد ترور سردار قاسم سليماني اقدام به انتقام‌گيري كند. واشنگتن اگزمينر اين اقدام نيروي دريايي امريكا را هشداري بسيار تند به ايران توصيف كرده كه مي‌تواند بار ديگر سطح تنش در منطقه را بيش از پيش افزايش دهد. اين روزنامه نوشته است: «فرماندهي مركزي پنتاگون، مسوول عمليات‌هاي نظامي را مربوط به ايران مي‌داند كه نيروهاي مسلح ايران آگاهند زيردريايي امريكايي جرجيا تهديد ويژه‌اي براي منافع آنها به حساب مي‌آيد، چراكه مي‌تواند از موقعيتي امن به هر هدفي تا فاصله 1000 مايلي شليك كند.
اين زيردريايي كه به موشك‌هاي ارتقا يافته تاماهاوك مجهز است تهديدي جدي است كه ايران به سادگي از آن چشم‌پوشي نخواهد كرد.» بيزنس اينسايدر گزارش داده كه زيردريايي جرجيا قادر به حمل تعداد زيادي موشك بوده كه برد هر كدام از اين موشك‌ها به 1000 مايل مي‌رسد و كشتي‌هاي نظامي همراه اين زيردريايي نيز از قدرت شليك بالايي برخوردارند. كارشناسان نظامي بر اين باورند كه زمان‌بندي اعلام رسمي ورود زيردريايي جرجيا به تنگه هرمز و همچنين نمايان شدن اين زيردريايي روي سطح آب بسيار مهم است؛ از اين‌رو كه در تنگه هرمز فضاي محدودي براي مانور زيردريايي وجود دارد و اين موضوع باعث مي‌شود جرجيا بسيار آسيب‌پذير باشد. به همين دليل نيز آنها با اعلام رسمي عبور زيردريايي و همچنين نمايان شدن در سطح آب كوشيدند كه تهديدات غيرمنتظره را دفع كنند.
تام روگان، تحليلگر امنيت ملي معتقد است: «زماني كه جرجيا در خليج فارس حضور داشته باشد و بمب‌افكن‌هاي غول‌پيكر بي52 آزادانه در منطقه پرواز كنند يعني اگر هر اقدامي عليه ايالات متحده در منطقه صورت گيرد، با واكنشي شديد و فوري روبه‌رو خواهد شد.»
راكت‌باران سفارت امريكا در بغداد
عبور زيردريايي جرجيا از درياي عمان و ورود به تنگه هرمز در حالي رخ داد كه يكشنبه شب سفارت امريكا در بغداد هدف حمله قرار گرفت و وزير خارجه ايالات متحده انگشت اتهام را به سوي ايران چرخاند. خبرگزاري اسپوتنيك به نقل از منابع امنيتي در عراق گزارش داد كه ۱۱ فروند راكت كاتيوشا به منطقه سبز بغداد اصابت كرده است و در پاسخ، سامانه‌هاي دفاعي C-RAM مستقر در سفارت امريكا فعال شدند. همزمان دو شبكه الميادين و الجزيره نيز با تاييد اين خبر اعلام كردند كه بالگردهاي ائتلاف بين‌المللي تحت فرماندهي امريكا بر فراز ساختمان سفارت امريكا در بغداد مشغول گشتزني شدند. به نوشته رسانه‌هاي عراقي اين حمله در ساعت 9 شب به وقت بغداد رخ داد و با وجود آسيب‌هايي كه بر تعدادي از اتومبيل‌ها و ساختمان‌هاي اطراف وارد آمد، هيچ خبري مبني بر وجود تلفات انساني گزارش نشد. «مايك پمپئو» وزير امور خارجه ايالات متحده روز دوشنبه در پيامي كه در صفحه توييتر خود منتشر كرد به حمله راكتي شامگاه يكشنبه به منطقه «الخضراء» بغداد واكنش نشان داد. وزير امور خارجه ايالات متحده بار ديگر با تكرار اتهامات گذشته عليه جمهوري اسلامي ايران از مردم عراق خواست تا عوامل مرتبط با اين حمله را تحت پيگرد قانوني قرار دهند. پمپئو در اين پيام كه لحني تند داشت، نوشت: «شبه‌نظاميان تحت حمايت ايران بار ديگر آشكارا به بغداد حمله كردند و غيرنظاميان عراقي را زخمي كردند. مردم عراق حق دارند تا اين عاملان حمله را تحت پيگرد قرار دهند. اين مجرمان خشن و فاسد بايد اقدامات ثبات‌زداي خود را متوقف كنند.» سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه ايران روز دوشنبه در پاسخ به ادعاي وزير خارجه امريكا درباره اصابت چندين راكت به منطقه سبز بغداد گفت: اماكن ديپلماتيك ايران در عراق بارها مورد حمله واقع شده است. ما سياست يكساني داشتيم كه حمله به اماكن ديپلماتيك و مسكوني مردود است و قابل قبول نيست. ولي نوع اين حمله و زمان آن و بيانيه‌اي كه وزير خارجه امريكا صادر كرده نشان مي‌دهد زمان آن خيلي مشكوك است و انگار بيانيه‌اي را از قبل آماده كرده بودند كه منتشر كنند. قويا اظهارات وزير خارجه امريكا را محكوم مي‌كنم. وزير خارجه‌اي كه شناخته شده دروغ مي‌گويد و چه در اين مقام و چه در زماني كه رييس سيا بود. وي افزود: دولت عراق حتما با جديت بر اساس وظيفه‌اي كه دارد مسببان و عاملان را پيدا خواهد كرد. به رژيم امريكا هشدار مي‌دهم به دنبال آتش‌افروزي و متشنج كردن اوضاع در اين روزها نباشد.
گروه‌هاي مقاومت نيز در واكنش‌هايي جداگانه حملات عليه سفارت امريكا را محكوم كردند اما ايالات متحده همچنان بدون ارايه شواهد و مدارك كافي اصرار دارد كه ايران در پس پرده اين حمله قرار دارد.
هشدار عجيب سنتكام
ژنرال كنت مكنزي، فرماندهي مركزي نيروهاي نظامي امريكا (سنتكام) كه روز دوشنبه پس از سفر از پيش اعلام نشده به بغداد از مكاني نامشخص و به صورت تلفني با نمايندگان برخي رسانه‌هاي خبري گفت‌وگو مي‌كرد، گفت كه نيروهاي نظامي تحت امرش آماده هستند تا به هر حمله ايران در آستانه سالگرد شهادت سردار قاسم سليماني واكنش لازم را انجام دهند. فرمانده سنتكام همچنين گفت كه آماده هستند تا از خودشان، شركا و دوستان‌شان در منطقه دفاع كنند. خبرها از سفر ژنرال مكنزي به سوريه و ديدار با نيروهاي امريكايي مستقر در پايگاهي در جنوب اين كشور نيز حكايت دارند كه پس از سفر به بغداد انجام شده است. با اين حال فرمانده سنتكام گفته است كه او هر روز با فرماندهانش در خصوص آمادگي آنان صحبت مي‌كند. برخي رسانه‌هاي خبري از تقويت نيروهاي امريكايي در اطراف عراق با وجود تصميم واشنگتن براي كاهش نيروهايش از عراق و افغانستان خبر داده‌اند.
همزماني حمله به سفارت، هشدار ژنرال امريكايي و ورود زيردريايي اتمي ايالات متحده به خليج فارس نشان از آن دارد كه كاخ سفيد به شدت نگران است كه در آخرين روزهاي رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، ايران به منظور گرفتن انتقام ترور فرمانده پيشين سپاه قدس درصدد اجراي عملياتي عليه نيروهاي امريكايي برآيد. گفته‌هاي يك مقام ارشد نيروي دريايي امريكا نيز تاييد مي‌كند كه اين اقدام واكنشي به اتفاقات روز نبوده؛ به نوشته بيزنس اينسايدر يك مقام ارشد نيروي دريايي ايالات متحده روز گذشته در گفت‌وگو با فاكس‌نيوز اعلام كرد كه «نبايد اعزام زيردريايي جرجيا به خليج فارس را پاسخي مستقيم به اقدامات ايران و گروه‌هاي نزديك به اين كشور در نظر گرفت.» به گفته اين مقام ارشد، اعزام زيردريايي اتمي طي يك «برنامه‌ريزي بلندمدت» صورت گرفت و به سالگرد ترور سردار سليماني مرتبط است.
يك مقام نظامي ديگر نيز به ان‌بي‌سي گفته كه ايالات متحده نگران است محاسبات نادرست به آغاز يك درگيري با ايران منجر شود. اين مقام نظامي مدعي شده كه پرواز بي-52ها و حضور زيردريايي اتمي در منطقه خليج فارس از اين رو اهميت دارد كه ايالات متحده امكان واكنش سريع به هر حمله‌اي را داشته باشد و هر مهاجمي پيش از حمله «دوبار به اين تصميم فكر كند.»