طالبان همزمان با افزايش خشونت‌ها پيا‌م‌هاي متناقضي مي‌دهد
جنجال «حكو مت موقت»
شهاب شهسواري
خشونت در افغانستان بدون هيچ چشم‌اندازي براي آتش‌بس ادامه دارد. روز گذشته دست‌كم سه انفجار پايتخت افغانستان را لرزاند. به گزارش رسانه‌هاي افغانستان دست‌كم دو غيرنظامي در اين انفجارها جان خود را از دست داده و چندين نيروي پليس و امنيتي نيز مجروح شده‌اند. همزمان در ولايات قندوز و قندهار نيز حملات طالبان باعث كشته شدن تعدادي از نظاميان ارتش افغانستان شد. اين رويدادهاي امنيتي در شرايطي رخ مي‌دهد كه گفت‌وگوهاي بيناافغاني در دوحه، چندين روز است كه متوقف شده‌اند و هيات‌هايي كه خود را دفتر سياسي طالبان معرفي مي‌كنند، در حال سفر به كشورهاي مختلف از جمله ايران و روسيه و به گزارش برخي رسانه‌ها چين هستند. اظهارنظر يك مقام طالبان در مورد صلح در صورت كناره‌گيري رييس‌جمهور، اشرف غني، همزمان با تلاش‌هاي برخي نمايندگان مجلس افغانستان براي تصويب قانون تشكيل دولت موقت، گمانه‌زني‌هاي در مورد آينده دولت افغانستان را افزايش داده است. طي ماه‌هاي گذشته تعدادي از گروه‌هاي سياسي و شخصيت‌هاي برجسته افغانستان، خواهان كناره‌گيري اشرف غني براي هموار كردن مسير صلح در افغانستان شده‌اند، اما اشرف غني مي‌گويد كه تنها در صورت برگزاري انتخابات از مقامش كناره‌گيري مي‌كند. اشرف غني، مهرماه گذشته با كسب كمتر از يك ميليون راي در انتخابات، با شكست رقيب اصلي‌اش عبدالله عبدالله به عنوان رييس‌جمهور افغانستان انتخاب شد. جمعيت افغانستان 38 ميليون نفر است.
آيا «دفتر سياسي» نماينده طالب‌هاست؟
مشخص نيست افرادي كه در اين هيات‌هاي سياسي خود را رهبران سياسي طالبان معرفي مي‌كنند، تا چه اندازه از گروه‌هايي كه زير لواي طالبان درون خاك افغانستان در حال نبرد هستند نمايندگي داشته باشند و تا چه اندازه بر رفتار اين شبه‌نظاميان در آينده تسلط داشته باشند. اين در حالي است كه دولت جديد امريكا اعلام كرده است قصد ندارد تعهد دولت پيشين مبني بر خروج نظاميان خارجي از خاك افغانستان تا ماه مه 2021 (ارديبهشت 1400) را اجرايي كند. طالبان در واكنش به اين اظهارنظر گفته است كه در صورت عدم اجراي مفاد توافق، طالبان به دفاع از خود مي‌پردازد. اما اين تنها صدايي نيست كه از سوي نمايندگان طالبان به گوش مي‌رسد. يك رهبر طالبان از صلح در افغانستان به شرط كناره‌گيري رييس‌جمهور سخن مي‌گويد، يكي از آمادگي براي دفاع از خاك كشور در صورت سرپيچي امريكايي‌ها از خروج تا سال آينده سخن گفته است و سومي از اساس نقش طالبان در خشونت‌هاي جاري را منكر مي‌شود و مي‌گويد كه طالبان مدافع زيرساخت‌هاي عمومي كشور است.
اين اظهارنظرهاي متناقض و پراكنده از سوي افرادي كه هر يك خود را سخنگوي طالبان معرفي مي‌كنند و در پايتخت‌هاي مختلف از مسكو و تهران گرفته تا دوحه و پكن، مدعي نمايندگي از گروه شبه‌نظامي عامل جنگ در افغانستان هستند، باعث شده است تا نسبت به آگاهي و اثرگذاري اين افراد در مسائل جاري ترديدهايي ايجاد شود. گروهي كه در دوحه پايتخت قطر با عنوان «دفتر سياسي امارت اسلامي افغانستان» فعاليت مي‌كند، يك سال پيش با اصرار نماينده ويژه امريكا در امور افغانستان، توافقنامه‌اي را امضا كرد كه براساس آن قرار بود به سرعت جنگ در افغانستان پايان پيدا كند، اما از آن زمان تاكنون، ذره‌اي از جنگ و خشونت كاسته نشده است.
قتل‌هاي هدفمند در شهرهاي بزرگ با مين‌هاي مغناطيسي
طالبان كه سال گذشته در توافقي با ايالات متحده امريكا، تعهد داده بود ارتباط خود را با گروه‌هاي تروريستي بين‌المللي درون خاك افغانستان قطع كند، حمله به نظاميان خارجي را متوقف كند و در شهرهاي بزرگ افغانستان عمليات نكند، تا به امروز فقط به خارجي‌ها رحم كرده و از حمله به نظاميان خارجي خودداري كرده است، اما غيرنظامي‌ها و نيروهاي امنيتي و نظامي دولت افغانستان، بيش از هر زمان ديگر از حملات طالبان در ماه‌هاي اخير آسيب ديده‌اند. طالبان و گروه‌هاي شبه‌نظامي ديگر، اخيرا كارزار كشتار هدفمند منتقدان، مقام‌هاي دولتي و فعالان مدني را شدت بخشيده‌اند. چندين حمله هدفمند در ماه‌هاي گذشته باعث كشته شدن نزديك به 300 نفر در سراسر افغانستان شده است كه در ميان آنها 5 خبرنگار، 2 قاضي زن و چندين مقام دولتي و نظامي ديده مي‌شوند. مهاجمان در حملات تروريستي هدفمند در كابل و ديگر شهرهاي بزرگ افغانستان، با استفاده از مين‌هاي مغناطيسي، خودروهاي حامل اهداف خود را هدف قرار مي‌دهند و به حذف آنها مبادرت مي‌كنند.
طالبان اما معتقد است كه اساسا كاهش ناامني در افغانستان ارتباطي با جنگ آنان عليه دولت افغانستان ندارد. سهيل شاهين، سخنگوي دفتر سياسي طالبان كه همراه با يك هيات اعزامي از سوي نمايندگان طالبان در دوحه به تهران سفر كرده است، در گفت‌وگو با خبرگزاري مهر مدعي شده است: «امريكايي‌ها در مذاكرات به ما تعهد دادند كه مسووليت امنيت و اداره كابل برعهده آنهاست و بنابراين آنها مسوول هرگونه افزايش خشونت در افغانستان هستند.» «محمدنعيم وردك» سخنگوي دفتر سياسي طالبان در قطر ديروز در صفحه توييتر خود با انتشار اعلاميه‌اي نوشت كه آنها اتهامات برخي كشورهاي اروپايي را كه مدعي شدند طالبان بدون دليل به جنگ ادامه مي‌دهند، رد كرده و هرگونه كشتن غيرنظاميان و تخريب زيربناها را نيز انكار مي‌كنند. او گفت كه طالبان هرگز زيربناهاي عمومي را نه تنها تخريب نكرده، بلكه به حفظ و نگهداري آنها متعهد هستند.
افزايش حملات طالبان نسبت به سال گذشته
سالگرد امضاي توافق دوستي امريكا و طالبان در شرايطي نزديك مي‌شود كه براساس گزارش از سوي يك نهاد ناظر در وزارت دفاع امريكا، در طول يك سال گذشته نه تنها تعداد حملات طالبان در نقاط مختلف افغانستان در پي اين توافق كاهش نيافته است، بلكه با افزايش چشمگيري هم مواجه شده است. سخنگوي وزارت دفاع ايالات متحده امريكا هفته پيش در يك نشست خبري گفته بود كه دولت ايالات متحده معتقد است طالبان به تعهداتش در توافق سال گذشته پايبند نبوده و در نتيجه امريكا قصد ندارد كه براساس مفاد توافق تا ارديبهشت سال گذشته تعداد نيروهاي خود را در افغانستان به صفر برساند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي گروه طالبان به طلوع نيوز افغانستان گفت كه اگر كسي توافقنامه دوحه را ناديده بگيرد و براي دوام جنگ و تمديد اشغال بهانه‌جويي كند، آنها از ارزش‌ها، خاك افغانستان و حقوق خود دفاع خواهند كرد.
بازرس كل ويژه بازسازي افغانستان (SIGAR) نهاد نظارتي وزارت دفاع امريكا در جنگ 20 ساله افغانستان، در گزارشي نوشته است كه تعداد «حملات محدود دشمن» در سال 2020 نسبت به سال 2019 با افزايش مواجه شده است. به نوشته اين گزارش تعداد حملات در كابل، پايتخت نسبت به ديگر نقاط رشد بيشتري داشته است. در اين گزارش آمده است: «نظاميان امريكايي در افغانستان گفته‌اند كه حملات دشمن در سه ماهه آخر سال گذشته نسبت به سه ماهه قبل آن افزايش يافته است و در مقايسه با مدت مشابه در سال 2019 با افزايش بسيار زيادي مواجه شده است.» در اين گزارش آمده است كه با وجود رشد تعداد حملات، ميزان تلفات نسبت به سه ماهه قبلي 14درصد كاهش يافته است و در مقايسه به مدت مشابه در سال گذشته نيز 5درصد كاهش نشان مي‌دهد. در اين گزارش آمده است: «پنج خبرنگار در دو ماهه اخير سال ۲۰۲۰ ميلادي و شماري از رهبران جامعه مدني در حمله‌هاي هدفمند در افغانستان جان باخته‌اند. بيشتر حملات هدفمند در ولايت‌هاي كابل، هلمند و قندهار، صورت گرفته است.» در اين گزاش اشاره شده است كه براساس آمارهاي ماموريت حمايت قاطع ناتو، ۲ هزار و ۵۸۶ غيرنظامي از ماه اكتبر تا ۳۱ دسامبر سال گذشته در نتيجه خشونت‌ها در افغانستان، آسيب ديده‌اند كه از اين ميان، ۸۱۰ تن جان باختند و هزار و ۷۷۶ تن ديگر نيز مجروح شده‌اند.
حكومت موقت
همزمان با افزايش خشونت‌ها در سراسر افغانستان، مطالبه براي كناره‌گيري اشرف غني از مقام رياست‌جمهوري و تشكيل يك حكومت انتقالي يا دولت موقت براي تشكيل يك دولت همه‌شمول با مشاركت همه گروه‌هاي سياسي و اجتماعي افزايش يافته است. اين مطالبات بعد از آنكه شير محمد عباس استانكزي، از مذاكره‌كنندگان ارشد طالبان در مسكو مدعي شد كه تنها مانع در برابر صلح در افغانستان اشرف غني، رييس‌جمهور اين كشور است.
جنجال‌هاي در كابل پس از آن بالا گرفت كه ميررحمان رحماني، رييس پارلمان افغانستان طرح پيشنهادي تعدادي از نمايندگان براي تشكيل دولت موقت را اعلام وصول كرد. نمايندگان هوادار دولت مي‌گويند كه آقاي رحماني در سخنراني خود در جلسه افتتاحيه كميته ويژه صلح از اين طرح حمايت كرده است. به گفته اين نمايندگان چنين طرحي مخالف قانون اساسي افغانستان است و جمهوريت را در اين كشور زير سوال مي‌برد. موافقان طرح اما معتقدند كه ماهيت تشكيل دولت موقت، براي كنار گذاشتن ساختار كنوني تحت رياست اشرف غني است و نه به معناي كنار گذاشتن كل ساختار حكومت كنوني. اشرف غني از زمان مطرح شدن ايده تشكيل دولت موقت براي انتقال قدرت به يك حكومت همه شمول، بارها تاكيد كرده است كه حاضر نيست بدون برگزاري يك انتخابات جديد از مقام خود كناره‌گيري كند و پست رياست‌جمهوري را تنها به فردي واگذار خواهد كرد كه با راي مستقيم مردم انتخاب شده باشد.
قدرداني عبدالله از مواضع اصولي ايران در قبال افغانستان
عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان، روز گذشته در كابل ميزبان محمدابراهيم طاهريان، نماينده ويژه وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران بود. طاهريان در اين ديدار گفته جمهوري اسلامي به طالبان گفته است كه قضيه افغانستان راه‌حل نظامي ندارد و بايد از طريق مذاكره و تشكيل يك حكومت فراگير و همه شمول براي مردم افغانستان حل شود. عبدالله عبدالله نيز با تشكر از موضع‌گيري اصولي جمهوري اسلامي ايران در قبال مذاكرات صلح و بحث‌هاي مربوط به افغانستان، بر اجماع منطقه‌اي و بين‌المللي، به ويژه نقش جمهوري اسلامي ايران، در تامين صلح تاكيد كرد. دفتر شوراي عالي مصالح ملي مي‌گويد كه دو طرف در اين نشست همچنان درباره اوضاع سياسي كشور، مذاكرات دوحه و نقش جمهوري اسلامي ايران در تامين صلح در افغانستان بحث و تبادل‌نظر كردند.
روز گذشته، عبدالله عبدالله، با استفانو پونته كورو، نماينده ناتو در افغانستان نيز ملاقات كرد. در اين ديدار كه در قصر سپيدار انجام شد، دو طرف درباره صلح، دور دوم مذاكرات در دوحه، كاهش خشونت‌ها و نقش ناتو در تامين صلح بحث و تبادل نظر كردند. رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان، افزايش و تشديد خشونت‌ها را در كشور محكوم و از اعلاميه مشترك اتحاديه اروپا و متحدان افغانستان در محكوم كردن قتل‌هاي هدفمند و افزايش خشونت‌ها استقبال كرد.