پايان سلطه تلگرام بر فضاي مجازي ايران

محمد  رهبري

مركز افكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) به تازگي نظرسنجي را در مورد «ميزان استفاده مردم ايران از شبكه‌هاي اجتماعي مجازي» منتشر كرده است كه بر اساس آن پيام‌رسان واتس‌آپ بيشترين استفاده را در ميان ايرانيان داشته است. آخرين بار ايسپا اين نظرسنجي را در اسفند سال گذشته انجام داد كه طول اين مدت استفاده از واتس‌آپ 13درصد رشد داشته است. اما آنچه در اين نظرسنجي جلب ‌توجه مي‌كند، افت جايگاه تلگرام ميان ايرانيان است. بر اساس نظرسنجي‌هاي ايسپا، 42 درصد از ايرانيان در اسفندماه 98 از تلگرام استفاده مي‌كردند اما در بهمن‌ماه 99 اين عدد، به 36درصد رسيده است؛ اين در حالي است كه استفاده از اينستاگرام طي بهمن‌ماه امسال، 10 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته و 45 درصد از ايرانيان از آن استفاده مي‌كنند. بدين ترتيب به نظر مي‌رسد اينستاگرام جاي تلگرام را گرفته و استفاده از تلگرام به كمترين ميزان خود طي سال‌هاي اخير رسيده است. نتايج اين نظرسنجي با يافته‌هاي حاصل از داده‌كاوي كه در شماره 4848 روزنامه «اعتماد» كه روز 5 بهمن‌ماه امسال منتشر شد، تطابق دارد. در آن گزارش، با تحليل ميزان بازديد كل كانال‌هاي تلگرامي در دي‌ماه 99، اين موضوع عنوان شد كه استفاده از تلگرام در آن ماه به كمترين ميزان خود در سال جاري رسيده و احتمالا اينستاگرام جايگزين تلگرام شده است. يافته‌هاي داده‌كاوانه جديد نيز همچنان مويد همين امر هستند. نمودار به‌ روشني گوياي اين واقعيت است. اگرچه استفاده از تلگرام در ماه بهمن كمي نسبت به ماه گذشته افزايش داشته، اما همچنان ميزان بازديد كانال‌هاي تلگرامي بسيار پايين‌تر از اسفندماه 98 است. اين نمودار به روشني نشان مي‌دهد كه از خرداد ماه سال جاري به اين سمت، استفاده از تلگرام به ‌شدت كاهش يافته و به‌رغم برخي نوسانات، مصرف تلگرام در ايران دچار تغييرات جدي نشده است. يافته‌اي كه كاملا همراستا با نظرسنجي ايسپاست. همراستايي نتايج داده‌كاوي با نظرسنجي در مورد ميزان استفاده از تلگرام نشان مي‌دهد كه تحليل‌هاي داده‌كاوانه در برخي موضوعات، از جمله مسائل مربوط به فضاي مجازي مي‌تواند زودتر از نظرسنجي‌ها واقعيات جامعه را بازتاب دهد و توجه به آنها مي‌تواند به فهم بهتر آنچه درون جامعه، ميان مردم و در شبكه‌هاي اجتماعي مجازي رخ مي‌دهد، كمك كند. البته در به‌ كارگيري اين تحليل‌ها در همه موضوعات اجتماعي بايد دقت و احتياط داشت. بنابراين يافته‌هاي داده‌كاوانه مربوط به تلگرام اهميت دارد؛ اما در مورد ميزان استفاده ايرانيان از اينستاگرام، داده‌كاوي قابل ‌اتكايي تاكنون انجام نشده و تنها همين نظرسنجي‌ها در دسترس است كه مطابق با آن، هم‌اكنون نزديك به نيمي از ايرانيان از اينستاگرام استفاده مي‌كنند. با اين حال، استفاده از تلگرام نيز همچنان بالاست و حداقل يك‌سوم از ايرانيان نيز از اين پيام‌رسان بهره مي‌گيرند. اين در حالي است كه با توجه به نزديكي انتخابات رياست‌جمهوري استفاده از تلگرام و اينستاگرام توامان مي‌تواند افزايش پيدا كند و جريان‌هاي سياسي احتمالا از هر دو پلتفرم در جريان تبليغات انتخاباتي استفاده خواهند كرد. به همين خاطر نبايد اهميت تلگرام را در ايام انتخابات ناديده گرفت و از آن غفلت كرد.
پژوهشگر  شبكه‌هاي  اجتماعي  مجازي