زنده باد مترجم
محسن آزموده
چاپ پنجم كتاب فلسفه كانت، نوشته اشتفان كورنر با ترجمه عزت‌الله فولادوند در 3300 نسخه منتشر شد. اين خبر در حالت طبيعي شايد چندان جلب‌توجه نكند، اما در اين روزگار وانفسا و كرونا و شرايط ناگوار اقتصادي، انتشار كتابي فلسفي آن هم در اين شمارگان، عجيب و تامل برانگيز است. ناشرها معمولا معتقدند كه كتاب‌ها هم مثل آدم‌ها سرنوشتي غيرقابل پيش‌بيني دارند و اقبال به يك كتاب مستلزم دست به دست هم دادن ابر و باد و مه و خورشيد و فلك است. يعني غير از محتوا و پيام اصلي كتاب، شهرت نويسنده و احيانا مترجم، موضوع كتاب و تناسب آن با نيازهاي جامعه و علايق روز، شكل و شمايل و ظاهر كتاب، نحوه توزيع، ناشر و حتي عنوان كتاب اهميت دارد. البته اهل قلم مي‌دانند كه اي بسا كتاب‌هايي كه همه موارد مذكور را رعايت كرده‌اند و در نهايت آن‌طوركه بايد و شايد، ديده نشده‌اند.
كتاب فلسفه كانت اما عنواني ساده دارد، بر خلاف آثاري با موضوع مشابه مثل بيداري از خواب دگماتيسم و ... موضوعش هم به هيچ عنوان مد روز نيست به خصوص كه از زمان انتشار چاپ نخست ترجمه‌اش به فارسي در سال 1367، تا كنون سي و دو سال مي‌گذرد و در اين سال‌ها، نه فقط بسياري از آثار خود كانت به فارسي ترجمه شده، بلكه كتاب‌هاي فراواني هم راجع به فلسفه او، ترجمه و تاليف شده. نويسنده كتاب هم چندان شناخته‌شده نيست و اين كتاب، احتمالا تنها كتاب ترجمه شده از او به فارسي است، اگرچه اهل فن مي‌دانند كه اشتفان كورنر (2000-1913) فيلسوف بريتانيايي چك تبار، از كانت‌شناسان برجسته معاصر است كه اين كتاب، با عنوان كانت (1955) نخستين اثر اوست. او كتاب‌هاي ديگري هم نوشته از جمله «تفكر مفهومي» (1955و1959)، فلسفه رياضيات (1960)، تجربه و نظريه (1966)، مفهوم كانت از آزادي (1967)، فلسفه چيست؟ پاسخ يك فيلسوف (1969) و مابعدالطبيعه: ساختار و كاركردش (1984).
ناشر كتاب فلسفه كانت، يعني انتشارات خوارزمي، زماني براي خودش كيا و بيايي داشت و از ناشران برجسته و مدرن ايران تلقي مي‌شد. اما سال‌هاست كه در نتيجه بي‌مهري‌ها و اتفاقات ناگوار، ديگر كار جديدي منتشر نمي‌كند و عمدتا به بازنشر همان كتاب‌هاي سابق-كه انصافا هم آثاري ارزشمند هستند- بسنده كرده و در زمينه توزيع و تبليغ هم با ناشران تازه نفس يا مستقل، توان
رقابت ندارد.
با در نظر گرفتن مجموعه موارد فوق، مي‌توان تنها علت خوش‌اقبالي كتاب فلسفه كانت را مترجم آن دانست، عزت‌الله فولادوند (متولد 1314)، مترجم صاحب‌نام آثار فلسفي كه همه علاقه‌مندان به فلسفه در ايران با نام و ترجمه‌هاي او آشنا هستند. ترجمه دقيق و روان و خواندني دكتر فولادوند، از اين كتاب، نه فقط جايزه كتاب سال 1369 فلسفه را براي او به ارمغان آورد، بلكه در طول سه دهه بعد، آن را به اصلي‌ترين و بهترين منبع دانشجويان فلسفه و علاقه‌مندان به انديشه‌هاي فلسفي، براي آشنايي و ورود به جهان فكري ايمانوئل كانت (1804-1724م.) بدل ساخت. تا پيش از آن، غير از ترجمه‌هاي سخت و پيچيده بعضي از آثار كانت، مثل ترجمه مشهور ميرشمس‌الدين اديب سلطاني از كتاب اصلي كانت با عنوان سنجش خرد ناب (1362)، تنها معدودي اثر درباره او به فارسي تاليف يا ترجمه شده بود كه مهم‌ترين آنها اين دو اثر بود: فلسفه نقادي كانت (1363) نوشته كريم مجتهدي و فلسفه كانت (1360) نوشته فردريك كاپلستون ترجمه منوچهر بزرگمهر كه ترجمه بخشي از تاريخ فلسفه مشهور نويسنده است. فلسفه كانت كورنر اما يك مقدمه جامع و عالمانه هم دارد كه در آن دكتر فولادوند در مقام يك متخصص انديشه‌هاي كانت، به تفصيل و با دقت و البته با نثري ويراسته و پيراسته، به معرفي انديشه‌هاي اين بزرگ‌ترين فيلسوف عصر جديد مي‌پردازد.
مجموع آنچه آمد، نشان مي‌دهد كه اقبال به كتاب فلسفه كانت، تنها به دليل ترجمه خوب و زبان محكم و استوار و قابل فهم آن است. وقتي مترجمي متخصص و مسلط به زبان‌هاي مبداء و مقصد، كتاب خوب و رواني از يك نويسنده عالم ترجمه كند، مي‌تواند اميدوار باشد كه كتابش با گذشت سال‌ها، همچنان مورد توجه قرار بگيرد. امروز كتاب فلسفه كانت اشتفان كورنر، با ترجمه عزت‌الله فولادوند، نه فقط به علاقه‌مندان فلسفه كانت، انديشه‌هاي او را مي‌آموزد، بلكه به مترجمان و نويسندگان، شيوه نگارش صحيح و فارسي نويسي شيوا و روان و محكم و استوار را نيز مي‌آموزد.