دو روايت از يك سياست؛ راهبرد احتمالي واشنگتن در قبال ونزوئلا چه خواهد بود؟
تداوم فشار در سايه گشايش‌هاي حداقلي
محمدحسين لطف‌الهي
دولت بايدن اعلام كرد كه به صدها هزار ونزوئلايي ساكن در خاك امريكا مجوزي براي اقامت موقت اعطا مي‌كند و تصميم دارد در تحريم‌هايي كه از سوي دولت پيشين عليه ونزوئلا اعمال شده، بازنگري كند. اين اقدامات در حالي صورت مي‌گيرد كه قرار است دور تازه‌اي از تلاش‌ها براي كنار زدن نيكلاس مادورو، رييس‌جمهور منتخب ونزوئلا از سوي دولت جديد ايالات متحده آغاز شود.
براساس دستور موقتي كه روز دوشنبه از سوي رييس‌جمهور امريكا صادر شد، ايالات متحده به بيش از 320 هزار ونزوئلايي مهاجر اجازه مي‌دهد تا براي 18 ماه مجوز اقامت موقت دريافت كنند و بتوانند از امتيازات اقامت قانوني در امريكا نظيركار يا تحصيل برخوردار شوند. طبق اعلام وزارت امنيت داخلي امريكا تنها كساني كه بتوانند از 8 مارس ۲۰۲۱ اقامت مداوم در امريكا را اثبات كنند واجد شرايط وضعيت حفاظت موقت تعيين شده براي ونزوئلا هستند. آلخاندرو مايوركاس، وزير امنيت داخلي امريكا در بيانيه‌اي كه صبح روز سه‌شنبه صادر كرد، تاكيد داشت كه اين تصميم به دليل «حفاظت از شهرونداني صورت مي‌گيرد كه دولت ونزوئلا قادر به حفاظت از آنان نيست.» در اين بيانيه آمده است:«شرايط زندگي در ونزوئلا نشان‌دهنده يك كشور آشوب‌زده است كه قادر به حفاظت از شهروندان خود نيست. در زمان‌هاي وجود شرايط موقت و فوق‌العاده مثل اين شرايط است كه امريكا براي حمايت از اتباع ونزوئلايي واجد شرايطي كه از قبل در اينجا ضمن تلاش‌هاي كشور وطن‌شان براي بيرون كشيدن خود از بحران‌هاي كنوني حضور داشته‌اند، قدم جلو مي‌گذارد.»
خبرگزاري آسوشيتدپرس گزارش داده كه در هفته‌هاي اخير تعدادي از نمايندگان جمهوري‌خواه و دموكرات كنگره مشتركا از جو بايدن خواسته بودند تا سريعا دستور اجرايي ترامپ مبني بر «به تاخير انداختن اخراج» بخشي از ونزوئلايي‌هاي ساكن در خاك امريكا كه شامل 145 هزار مهاجر مي‌شد را اجرا كند تا «عواقب جبران‌ناپذير اخراج صدها هزار نفر از مهاجران» دامنگير ايالات متحده نشود. دولت بايدن اما تصميم گرفته بود به طوركلي از درگير شدن در ماجراي اخراج مهاجران دور بماند و از همين رو با صدور دستور حفاظت موقت كه نسبت به دستور اجرايي ضمانت اجرايي بيشتري دارد و بازگشت‌پذيري آن سخت‌تر است به 320 هزار مهاجر ونزوئلايي 18 ماه اقامت موقت پيشنهاد كرد.
جف رمزي، كارشناس امور ونزوئلا در موسسه واشنگتن معتقد است دولت بايدن به اين دليل به استفاده از اعطاي محافظت موقت به ونزوئلايي‌هاي مهاجر روي آورد كه «اولا وضعيت محافظت قانوني به طوركلي با دوام‌تر از دستور رياست‌جمهوري است و ضمانت اجرايي بيشتري دارد در ثاني به وزارت امنيت داخلي كه مخاطب دستور اجرايي ترامپ براي به تاخير انداختن 18 ماهه اخراج مهاجران بود، فرصت كافي براي اجراي اين كار اعطا نشده بود.»
دبي وسرمن شولتز، عضو دموكرات مجلس نمايندگان از فلوريدا كه تعداد زيادي از مهاجران ونزوئلايي در اين منطقه سكونت دارند، مي‌گويد:«دولت بايدن با استفاده از قانون و اعطاي مجوز موقت كار و اقامت براي ونزوئلايي‌هاي مهاجر به بسياري از خانواده‌ها فرصت داد تا در آرامش زندگي كنند و نهراسند كه ممكن است روزي به سرزمين مادورو بازگردانده شوند.» او افزود:«برخي جمهوري‌خواهان مي‌خواهند اعتبار اين اقدام را به نام خود ثبت كنند اما دونالد ترامپ 4 سال فرصت داشت اين كار را انجام دهد و سرانجام نيز چنين اتفاقي نيفتاد. در حقيقت بيگانه‌ستيزي حزب جمهوري‌خواه سبب شد،كاري درست و ضروري انجام نشود.» كارلوس وچينو، سفير اپوزيسيون ونزوئلا در امريكا نيز ضمن تمجيد از تصميم دولت بايدن، آن را «ضروري و نيازي فوري» توصيف كرده است.
حمايت دو حزبي از عدم اخراج مهاجران
واكنش‌ها به اقدام اخير دولت بايدن نشان مي‌دهد كه هم جمهوري‌خواهان- به ويژه آنهايي كه در مناطقي با جمعيت بالاي مهاجران لاتين فعالند- و هم دموكرات‌ها از عدم اخراج مهاجران حمايت مي‌كنند با اين تفاوت كه جمهوري‌خواهان تاكيد دارند، اقدامات حمايتي دولت در قبال مهاجران ونزوئلايي بايد موقتي باشد. ماركو روبيو، سناتور جمهوري‌خواه فلوريدا و از حاميان دونالد ترامپ در اين باره مي‌گويد:«اقدام دولت درست بود اما در مقطع زماني فعلي ضرورت دارد كه ما در هماهنگي كامل با متحدان دموكراتيك‌مان به افزايش فشار بر دولت ونزوئلا ادامه دهيم همچنين اطمينان يابيم كه اقدامات حمايتي دايمي و هميشگي نخواهند بود.»
سناتور باب منندز و سناتور جي دوربين از اعضاي ارشد حزب دموكرات در مجلس سنا نيز در بيانيه‌اي مشترك يادآوري كردند كه چندي پيش اقدام كنگره در راستاي جلوگيري از اخراج همه مهاجران ونزوئلايي با فشار حاميان دونالد ترامپ در سنا لغو شد و اكنون اقدام دولت نشان داد كه دموكرات‌ها عزمي جدي براي تغيير مسيرهاي اشتباه دارند.» در اين بيانيه آمده است: «براي سال‌ها جهان شاهد يك وضعيت وحشتناك بود كه چگونه با اقدامات اشتباه يك مرد [مادورو] ونزوئلا به دولتي ورشكسته تبديل شد و در چنين شرايطي ما رييس‌جمهوري داشتيم كه مي‌خواست مهاجران را به آن كشور بازگرداند.»
چرخش سياست يا تغيير تاكتيك؟
گروهي از دموكرات‌ها معتقدند جلوگيري از اخراج صدها هزار مهاجر ونزوئلايي و اعلام بازنگري در تحريم‌ها عليه كاراكاس از سوي دولت بايدن يك چرخش جدي در سياست خارجي ايالات متحده در قبال ونزوئلا به حساب مي‌آيد و نشان مي‌دهد كه دولت جديد تصميم ندارد با راهكارها و سياست‌هاي دولت پيشين به مقابله با نيكلاس مادورو بپردازد اما برخلاف آنچه اين دموكرات‌ها باور دارند هنوز مشخص نيست جز در موضوع مهاجران، چه تغييرات عملي و محسوسي قرار است در نگاه ايالات متحده به پرونده ونزوئلا اتفاق بيفتد. با اين حال نشانه‌هايي از احتمال چرخش جدي و نه صرفا تغيير تاكتيك درگفته‌هاي برخي مقامات امريكايي قابل مشاهده است.
نيويورك تايمز به نقل از دو مقام امريكايي كه روز دوشنبه نشستي توجيهي براي خبرنگاران برگزار كرده بودند، نوشته است كه ايالات متحده به طور جدي تصميم دارد در تحريم‌ها عليه مردم ونزوئلا كه به گفته كارشناسان از سال 2017 تاكنون بيش از 31 ميليارد دلار ضرر به اقتصاد آسيب ديده اين كشور وارد كرده، بازنگري كند. به گفته اين دو مقام، دولت بايدن در حال بررسي اين موضوع است كه تحريم دولت ونزوئلا و افزودن بر فشار اقتصادي عليه اين كشور به منظور ساقط كردن دولت مادورو، ارزش آسيب‌هايي كه به مردم ونزوئلا وارد مي‌شود را دارد يا نه. پايگاه خبري آكسيوس اما در نقل قولي نسبتا متفاوت از يك مقام آگاه از قول او نوشته است:«امريكا قرار است به افزايش دادن فشارش ادامه دهد. اين كشور قرار است اين فشار را به شكل چند جانبه گسترش دهد تا تضمين كند افراد گناهكار از بابت سوءاستفاده‌هاي حقوق بشري، دزديدن از مردم ونزوئلا، دخيل در فعاليت‌هاي مجرمانه شايع واقعا هيچ پناهي در هيچ كجا نداشته باشند جز اينكه با جديت پشت ميز نشسته و تصميماتي كه منجر به برگزاري انتخابات آزاد و عادلانه در اين كشور شود، بگيرند.» نگاه دولت بايدن به تحريم‌ها عليه ونزوئلا سنجه بسيار خوبي است كه در آينده نزديك مشخص خواهد كرد آيا دولت بايدن تصميم دارد رويكردي متفاوت نسبت به دونالد ترامپ در پيش گيرد يا به اجراي همان سياست‌هاي پيشين ادامه خواهد داد.
واشنگتن پست به دموكرات‌ها توصيه كرده است: «دولت بايدن سياست كاملا ناكامي در قبال ونزوئلا را به ارث برده است. استراتژي افتخارآميز اوليه ترامپ نتيجه معكوس داد و رژيم مادورو را به تهران، مسكو و پكن نزديك‌تر كرد. تا دو سال آينده، هدف نبايد سرنگوني رژيم باشد بلكه تغيير رفتار دولت ونزوئلا از طريق كاهش تحريم‌ها ضروري است.»