ايران و 1+4، بررسي بازگشت امريكا به توافق هسته‌اي را آغاز كردند
خروج برجام از بن‌بست؟
گروه ديپلماسي| پرونده توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+4 (بريتانيا، فرانسه، آلمان، چين و روسيه) از بن‌بست خارج شد. بيش از دو ماه از تغيير دولت در ايالات متحده امريكا مي‌گذرد و جو بايدن، رييس‌جمهور دموكرات اين كشور چه در رقابت‌هاي انتخاباتي و چه پس از راهيابي به كاخ سفيد بر بازگشت به توافق هسته‌اي با ايران تاكيد كرده بود، اما عملا پافشاري تهران و واشنگتن بر لزوم برداشته شدن گام نخست از سوي ديگري به قفلي بر اين پرونده تبديل شد. با اين همه مجموعه‌اي از تحولات در چند روز گذشته نشان از حركت قطار مذاكرات دارد.
ديدار اعلام نشده در فرانكفورت
روز پنجشنبه، خبرگزاري ژاپني كيودو در خبري اختصاصي از برگزاري نشست مقام‌هاي ارشد ايران و اروپا در دوشنبه گذشته در آلمان خبر داد. به گزارش اين خبرگزاري، در اين ديدار مقام‌هاي ايران و اروپا درباره ايده‌هاي احياي مجدد توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ (برجام) گفت‌وگو كنند. يك منبع نيز به كيودو گفت كه ايران ايده‌هاي جديد سازنده‌اي در نشست فرانكفورت با اميد نجات فوري توافق هسته‌اي پيش از بسته شدن «پنجره كوچك فرصت» پيشنهاد داده است.
همزمان با اعلام اين خبر، وزارت خارجه فرانسه هم اعلام كرد: «در تلاش تنگاتنگ با شركاي اروپايي به همراه مسكو و پكن بوده و مصمم هستيم تا راه‌حل ديپلماتيكي پيدا كنيم كه به ايران اجازه دهد به پايبندي به تعهدات هسته‌اي بازگردد و همچنين بازگشت امريكا به توافق در سريع‌ترين زمان ممكن را فراهم سازد و در حال انجام مذاكراتي با تهران و واشنگتن در اين زمينه هستيم. اين گفت‌وگوها در حالي بيشتر ضروري مي‌شود كه ايران با ارتباط مستقيم با اعضاي برجام و امريكا كه يك ماه و نيم پيش پيشنهاد شد، موافقت نكرده است. به لطف تلاش‌هاي‌مان، ما و شركاي‌مان اميدواريم تا قالب‌هاي جايگزين موثري ايجاد كنيم.»
برگزاري نشست مجازي كميسيون مشترك برجام
روز گذشته دور جديدي از نشست كميسيون مشترك برجام به صورت مجازي برگزار شد. آخرين تاريخ اين نشست دوره‌اي به آذر ماه 1399 بازمي‌گردد كه در آن نشست مجازي نيز نمايندگان ايران و 1+4 حضور داشتند. روز جمعه، كميسيون مشترك، به رياست «انريكه مورا» معاون دبيركل سرويس اقدام خارجي از طرف «جوزپ بورل» مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و با حضور نمايندگان چين، فرانسه، آلمان، روسيه، بريتانيا و ايران در سطح معاونان و مديران سياسي وزراي امور خارجه برگزار شد. عباس عراقچي، معاون سياسي وزارت امور خارجه، رياست هيات ايراني در اين نشست را عهده‌دار بود.
به گزارش «اعتماد» عباس عراقچي در اين نشست، ضمن تشريح مواضع اصولي ايران، لغو تحريم‌هاي امريكا را اولين گام جهت احياي برجام خواند و گفت: ايران به محض لغو تحريم‌ها و راستي‌آزمايي آنها، گام‌هاي جبراني هسته‌اي را متوقف خواهد كرد. براي بازگشت ايالات متحده به برجام نياز به هيچ مذاكره‌اي نيست و مسير امريكا در اين خصوص كاملا روشن است. ايالات متحده همان‌گونه كه از توافق خارج شد و تحريم‌هاي غيرقانوني عليه ايران وضع كرد، به همان صورت نيز مي‌تواند به توافق برگشته و قانون‌شكني را خاتمه دهد.
در اين نشست اعضاي برجام با اشاره با ابعاد فاجعه‌بار خروج امريكا از برجام بر انتفاع ايران از برجام، بر از دست ندادن زمان در اين مقطع تاكيد كردند. در پايان، طرف‌هاي برجام ضمن تاكيد بر تعهدشان جهت حفظ برجام، تصميم گرفتند اين جلسه كميسيون مشترك را هفته آينده (سه‌شنبه) به منظور تداوم رايزني‌ها در وين ازسر بگيرند تا اقدامات مربوط به لغو تحريم‌ها و گام‌هاي هسته‌اي را گروه‌هاي كارشناسي مربوطه مشخص كنند.
بررسي چشم‌انداز بازگشت كامل امريكا
به برجام
اتحاديه اروپا در بيانيه‌اي به روايت مسائل مطرح شده در نشست مجازي امروز كميسيون مشترك برجام پرداخت. در اين بيانيه آمده است: روز جمعه دوم آوريل، نشست مشترك كميسيون برجام به صورت مجازي برگزار شد. طبق مفاد برجام، كميسيون مشترك مسوول نظارت بر اجراي توافق است. اين نشست به رياست «انريكه مورا» معاون دبيركل سرويس اقدام خارجي از طرف «جوزپ بورل» مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و با حضور نمايندگان چين، فرانسه، آلمان، روسيه، بريتانيا و ايران در سطح معاونان و مديران سياسي وزراي امور خارجه برگزار شد.
در راستاي بيانيه مشترك وزرا مورخ ۲۱ دسامبر، اعضا چشم‌انداز بازگشت كامل ايالات متحده به برجام را مدنظر قرار دادند و آمادگي خود را براي بررسي موضوع با نگرش مثبت و در يك تلاش جمعي مورد تاكيد قرار دادند. شركت‌كنندگان همچنين بر تعهد خود براي حفظ برجام تاكيد و درباره نحوه اطمينان از بازگشت به اجراي كامل و موثر آن بحث كردند.
اين بيانيه مي‌افزايد: شركت‌كنندگان توافق كردند نشست كميسيون مشترك را در وين هفته آينده ادامه دهند تا به طور واضح اقدامات مرتبط با برداشته شدن تحريم‌ها و اجراي (توافق) هسته‌اي را از جمله از طريق تشكيل جلسات گروه‌هاي كارشناسي مربوطه مشخص كنند. در پايان اين بيانيه گفته شده «در اين زمينه، هماهنگ‌كننده (جوزپ بورل) همچنين تماس‌هاي جداگانه در وين را با همه طرف‌هاي برجام و ايالات متحده افزايش خواهد داد.»
جنجال بر سر حضور نماينده امريكا در وين
اندكي پس از پايان نشست مجازي كميسيون مشترك برجام، خبرنگار امريكايي روزنامه «وال استريت ژورنال» در توييتي مدعي حضور نماينده امريكا در وين در نشست روز سه‌شنبه آتي شد. او تاكيد كرد كه به‌رغم اين حضور، مذاكره مستقيمي ميان ايران و امريكا صورت نخواهد گرفت. اين خبرنگار در توييتي ديگر درباره اهداف اين گفت‌وگوها مدعي شد: هدف دستيابي به دو توافق است. يكي، مشخص كردن گام‌هايي است كه امريكا براي بازگشت به تعهدات برخواهد داشت و همچنين زمان آنهاست. دومي، مذاكره با ايران درباره اين است كه چه گام‌هايي را براي بازگشت به تعهدات طبق توافق هسته‌اي بردارد. برخي اميدوارند در طول زمان امريكا و ايران بتوانند به طور مستقيم گفت‌وگو كنند، اما فعلا اين كار را نخواهند كرد.
دقايقي پس از انتشار اين خبر، عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه و سپس جواد ظريف، وزير خارجه اين ادعا را تكذيب كردند.
عراقچي در اين باره گفت: نشست وين كه هيات ايران در آن شركت خواهد كرد يك نشست كميسيون مشترك برجام است كه با هدف بررسي بازگشت احتمالي امريكا به برجام برگزار خواهد شد و صرفا اعضاي كنوني برجام (ايران و ۱+۴) در آن حضور خواهند داشت.
امريكا در هيچ نشستي كه ايران در آن حضور داشته باشد از جمله نشست كميسيون مشترك برجام حضور نخواهد داشت و اين قطعي است. اينكه ساير طرف‌هاي برجام بخواهند در ارتباط با اقداماتي كه امريكا بايد انجام دهد، به صورت دوجانبه يا چندجانبه با امريكا رايزني‌هايي داشته باشند، چه در وين و چه در هر جاي ديگر، به خودشان مربوط است و البته مسبوق به سابقه است. هيات ايراني هيچ‌گونه مذاكره‌اي با هيات امريكايي در هيچ سطحي نخواهد داشت.
وزير خارجه نيز در توييتي در اين باره نوشت: در نشست مجازي كميسيون مشترك برجام، ايران، اتحاديه اروپا، سه كشور اروپايي به اضافه ۲ كشور (چين و روسيه) موافقت كردند كه مذاكرات حضوري را سه شنبه هفته آينده در وين ازسر بگيرند. هدف: سريعا نهايي‌كردن رفع تحريم‌ها و اقدامات هسته‌اي، از طريق طراحي مسير رفع تمام تحريم‌ها و پس از آن توقف تدابير جبراني از سوي ايران. هيچ ديداري بين ايران- ايالات متحده (نخواهد بود) و اين كار غيرضروري است.
نماينده امريكا به وين مي‌رود
همزمان با تكرار مخالفت ايران با حضور امريكا در نشست كميسيون مشترك برجام در وين، وزارت خارجه امريكا خبر داد كه نماينده اين كشور براي بحث درباره بازگشت دوجانبه به برجام در وين حضور خواهد داشت. در اين بيانيه آمده است: «ما براي شركت در گفت‌وگوها با شركاي اروپايي، روسيه و چين براي مشخص كردن موضوعاتي كه شامل بازگشت دوجانبه به پايبندي به برجام با ايران است، موافقت كرديم. از آنجا كه مذاكرات سختي پيش رو قرار دارد، ما انتظار تحول غيرمنتظره فوري نداريم اما معتقديم كه اين گامي رو به جلو است. اين گفت‌وگوها درباره گروه‌هاي كاري كه اتحاديه اروپا با باقي‌مانده اعضاي برجام از جمله ايران تشكيل مي‌دهد، ايجاد خواهد شد. موضوعات اوليه‌اي كه مورد بحث قرار خواهد گرفت گام‌هاي هسته‌اي است كه ايران بايد در راستاي بازگشت به پايبندي به شرايط برجام اتخاذ كند و گام‌هاي كاهش تحريمي است كه امريكا بايد در راستاي بازگشت به پايبندي بردارد. در حال حاضر انتظار نداريم كه گفت‌وگوهاي مستقيمي ميان امريكا و ايران در اين روند انجام شود اگر چه امريكا آماده آن است.
مسيري كه آسان نخواهد بود
پس از پايان نشست كميسيون مشترك، ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين در توييتي نوشت: مباحث كاملا منظم و حرفه‌اي بود و ادامه خواهد داشت. به نظر مي‌رسد در مسير درستي قرار داريم اما راه پيش‌رو آسان نخواهد بود و نيازمند تلاش‌هاي فشرده است. به نظر مي‌رسد ذي‌نفعان (طرف‌هاي توافق) براي آن آمادگي دارند.
«هايكو ماس» وزير خارجه آلمان نيز به دنبال پايان نشست مجازي كميسيون مشترك برجام بيانيه صادر و موضع اين كشور در قبال وضعيت جاري را اعلام كرد. هايكو ماس با اشاره به برگزاري نشست كميسيون مشترك برجام كه به صورت مجازي برگزار شد، از احياي مذاكرات هسته‌اي ايران استقبال كرد. او در ادامه بيانيه خود درباره نشست امروز كميسيون مشترك برجام تصريح كرد: «ما هيچ زماني براي از دست دادن نداريم.»