روابط بين تركيه و امريكا؛ تلاش براي كاهش بي‌اعتمادي‌ها
محمود فاضلي
پس از پيروزي جو بايدن در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا درماه نوامبر، اين پرسش مطرح بود كه سرنوشت روابط بين تركيه و امريكا در دوران جديد چه خواهد شد. در آستانه صدمين روز حضور جو بايدن در كاخ سفيد، به نظر مي‌رسد تغييري در سياست او در رابطه با تركيه به وجود نيامده است و مشكلات در روابط بين دو كشور هنوز ادامه دارد اما تماس‌ها در سطوح مختلف باعث شده تا روابط به شكل كنترل شده و قابل پيش‌بيني‌تر گردد. صد روز پس از آغاز دوران رياست‌جمهوري بايدن نشانه‌هاي فزاينده‌اي حاكي از عدم احتمال اعمال تحريم‌هاي جديد از سوي امريكا عليه تركيه به دليل خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 وجود داشته و احتمال اعمال تحريم‌هاي جديد عليه تركيه به دليل خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 ديده نمي‌شود.
مقامات دولت امريكا اخيرا اظهاراتي در زمينه موقعيت قوي منطقه‌اي تركيه داشته‌اند. قدرت تاثيرگذاري روزافزون تركيه در دوران اخير در بالكان‌ها، قفقاز، خاورميانه، درياي سياه و شرق مديترانه بازتاب وسيعي در جامعه بين‌المللي داشته است، قدرت‌هاي جهاني نظير امريكا، چين و روسيه نيز تلاش‌ها براي همكاري با تركيه در تمامي عرصه‌ها را افزايش داده‌اند.
اگرچه بسياري معتقدند «تركيه دوران دشوار در بحران سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 را پشت سر گذاشته و از اين پس امريكا نيز اين وضعيت را خواهد پذيرفت. چه بخواهند و چه نخواهند، تركيه يك شريك اجتناب‌ناپذير است و آنكارا سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 را به مسكو اعاده نخواهد كرد. اما مقامات مختلف امريكايي همچنان بر موضع خود در اين زمينه تاكيد دارند. لويد آستين، وزير دفاع امريكا در تماس تلفني اخير با خلوصي آكار وزير دفاع تركيه بر تعهد خود به روابط دفاعي دوجانبه امريكا و تركيه و امنيت جمعي از طريق ناتو تاكيد كرد. طرف امريكايي خواستار كنار گذاشته شدن سيستم ضد موشكي اس-400 از تجهيزات نظامي آنكارا شد.
ديويد ساترفيلد سفير امريكا در تركيه نيز خريد سامانه اس-400 از سوي تركيه را مشكل‌ساز مي‌داند و مدعي است «خريد اين سامانه پيامدهاي جدي به همراه خواهد داشت. تنها راه‌حل مشكل اس-400 كه در كنگره امريكا بتوانيم از آن دفاع كنيم، اين است كه تركيه از اين سامانه منصرف شود تا بتوانيم بگوييم كه تركيه از سامانه اس-400 برخوردار نيست. راه‌حل بحران، انصراف و عدم برخورداري تركيه از اين سامانه است.» در امريكا گروه بسياري بر اين باورند تركيه به عنوان يك كشور مستقل، مي‌تواند اسلحه را از هر كسي كه دوست دارد خريداري كند، اما اين تصميم نبايد عواقبي براي ساختار امنيتي غرب ايجاد كند كه براي محافظت از نظم دموكراتيك در برابر تجاوزات روسيه طراحي شده است. مشي اردوغان اين است تنش را تا حد بسيار زيادي بالا مي‌برد و سپس به كسب امتيازات رضايت مي‌دهد. او از اين رويكرد در دو دوره رياست‌جمهوري و همچنين عليه اتحاديه اروپا استفاده كرده است.
چاوش اوغلو، وزير خارجه تركيه نيز در ديدارش با آنتوني بلينكن وزير امور خارجه امريكا در حاشيه نشست وزراي امورخارجه ناتو در بروكسل بر موضع قاطعانه خود درخصوص سامانه‌هاي
اس-400 تاكيد كرد. آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا در نشست وزراي امور خارجه ناتو، بروكسل را از لحاظ افزايش همكاري بين امريكا با اتحاديه اروپا و هم‌پيمانان آن در ناتو بسيار مثمر‌ثمر دانست. او طي ارزيابي آخرين وضعيت بين تركيه و يونان در شرق مديترانه تاكيد دارد اخيرا در منطقه تنش به تدريج رو به كاهش نهاده و هر دو كشور از اقداماتي كه باعث تحريك مي‌شود، دوري مي‌كنند. ناتو در اين زمينه نقش مهمي ايفا مي‌كند و بايد بررسي كنيم كه براساس قوانين بين‌المللي چه راه‌حل‌هاي صلح‌آميزي براي اين اختلافات وجود دارد. چاوش اوغلو، وزير خارجه تركيه در حاشيه نشست وزراي امور خارجه ناتو در بروكسل، پايتخت بلژيك با آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا ديدار و پيرامون موضوعات سوريه، ليبي و شرق مديترانه گفت‌وگو كرد. اين اولين ديدار حضوري وزراي امور خارجه دو كشور در دوران رياست‌جمهوري جو بايدن است. او پس از ديدارش با همتاي امريكايي خود تاكيد دارد «در مورد برخي موضوعات در بين طرفين اختلاف‌نظر وجود دارد و اين يك راز نيست. موضوعاتي نظير خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 توسط تركيه از روسيه و حمايت امريكا از گروه‌هاي تروريستي پ.ك.ك/ي.پ.گ و فتح‌الله گولن، روابط دوجانبه را تحت‌تاثير منفي قرار مي‌دهد. در اين ديدار بار ديگر تاكيد كرديم كه سامانه‌هاي دفاع موشكي خريداري شده و اين كار تمام شده است.»
در تماس تلفني ابراهيم كالين، سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه با جك ساليوان، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد بر لزوم پيشرفت روابط هم‌پيماني نزديك بين تركيه و امريكا در چارچوب احترام متقابل و با تمركز بر منافع مشترك و اولويت‌هاي استراتژيك تاكيد شد. همچنين بر اهميت تلاش مشترك براي حل و فصل موضوعاتي نظير سامانه‌هاي دفاع موشكي
اس-400 و جنگنده‌هاي اف-35 كه به عنصر اختلاف در بين دو كشور تبديل شده است با يك تعامل سازنده و بر حساسيت و عزم راسخ تركيه براي مبارزه قاطعانه و بدون تبعيض با كليه گروه‌هاي تروريستي از جمله گروه‌هاي پ.ي.د/ي.پ.گ/پ.گ.ك، داعش و فتح‌الله گولن تاكيد شد. روسيه كه تماس‌هاي نزديك با تركيه در مناطق درگيري نظير سوريه، ليبي و قره‌باغ دارد، خواستار گسترش طيف همكاري‌هاي خود با آنكارا است. در اين راستا مناسبات دو كشور هر روز در عرصه‌هاي مختلف و در راس آن انرژي، دفاعي و تجارت گسترش مي‌يابد. دو كشور كه موضع سازنده در بحران‌هاي منطقه‌اي عهده‌دار شده‌اند، بر همكاري‌هاي مهم در عرصه‌هاي حساس تاكيد دارند. آنكارا و مسكو كه در عرصه دفاعي هم با قرارداد اس-400، همكاري مهمي را پيش مي‌برند، در راستاي گسترش همكاري‌ها در عرصه دفاعي در آينده خبر مي‌دهند.