سلام نظامي براي آخرين وداع

نيلوفر رسولي| سلام نظامي بدرقه آخرين سفرشان شد. ظهر روز چهارشنبه، 17 فروردين. طبيعت دوباره نو شدن را آغاز كرده بود كه غروب‌شان رقم خورد؛ غروبي در ميان سبزه‌هاي تازه دميده «فيله خاصه» در دشت سهرين زنجان. زادگاه‌شان هم زنجان بود و آرامگاه ابدي‌شان آرامستان جديد زنجان. شايد آن دو نخستين شهيدان محيط زيست در سال جديد باشند اما به نظر مي‌آيد آخرين اين راه نخواهند بود، زيرا در اين راه كمتر حامي‌اي براي آنها وجود دارد. كاري كه «مهدي مجلل» و «ميكاييل هاشمي» عهده‌دارش بودند كمترين حمايت قانوني و دولتي را شامل مي‌شود. مرحوم مهدي مجلل پيش از شهادت از شرايط نامساعد شغلي خود به ديوان عدالت اداري شكايت برده بود و پيش از آنكه نتيجه دادرسي مربوط به اين شكايت مشخص شود، تيرهاي خلاص خلافكاران در حق طبيعت امانش را بريد.  ماجراي تعقيب و گريز شكارچيان توسط دو محيط‌بان در روز دوشنبه، 16 فروردين سال 1400 به شهادت دو محيط‌بان منجر شد، جزييات اين حادثه را سرهنگ جمشيد محب‌خاني، فرمانده يگان حفاظت محيط‌زيست كشور در پايگاه اطلاع‌رساني سازمان حفاظت محيط‌زيست چنين شرح داده است: محيط‌بانان به دنبال نيسان به سمت جاده اصلي مي‌روند و با يگان حفاظت محيط زيست استان تماس مي‌گيرند، مي‌گويند كه در جاده اصلي، ۱۵ كيلومتر بعد جاده را ببندند. در پي اين تماس، نيروي كمكي در همان جايي كه صحبت شده بود، مستقر مي‌شود اما حدود ۱۰ كيلومتر قبل از آن محل، نيسان به جاده فرعي مي‌پيچد و وقتي محيط‌بانان به جاده فرعي مي‌پيچند، ارتباط قطع مي‌شود. نيروي كمكي نگران مي‌شود و دنبال محيط‌بانان مي‌رود اما اين ۱۰ كيلومتر مانده به محل راه مسدود شده، حدود 3۰۰-200 راه فرعي دارد، نمي‌دانستند محيط‌بانان به كدام راه فرعي پيچيدند. محيط‌بانان نيز جواب تلفن خود را نمي‌دادند. همكاران يگان محيط زيست از طريق موبايل و با كمك نيروهاي امنيتي بنا به درخواست محيط زيست، حدود محلي كه محيط‌بانان بودند را مشخص كردند و بر اساس آن، تا صبح گشتند اما محيط‌بانان را پيدا نكردند. ۱۲ اكيپ دنبال محيط‌بانان بودند و نمي‌دانستند شهيد شدند، گمان مي‌كردند شايد محيط‌بانان زنده و به كمك نياز داشته باشند. همه در حال جست‌وجو بودند تا حدود ساعت شش و نيم صبح كه يكي از تيم‌ها به من گفت پيداي‌شان كردند. يكي از حاضران كه  در مراسم تشييع اين دو محيط‌بان شهيد حضور داشت، به «اعتماد» گفت: تيم جست‌وجوگري كه براي نخستين‌بار جنازه اين دو محيط‌بان را پيدا كردند، تيم جست‌وجوي پدر ميكاييل هاشمي بودند. آقاي هاشمي پدر، خود نيز روزگاري محيط‌بان بوده و حالا بازنشسته سازمان  است. از زماني كه ارتباط با دو محيط‌بان قطع شده بود، ايشان به همراه دوستان خود مطلع شده و با همراهي چند محيط‌بان ديگر، نخستين گروهي مي‌شوند كه بر بالين پرخون پسر مي‌رسند. ايشان تعريف كرده‌اند كه شواهد حاكي از آن بود كه بدن پسر و همكارش چند ده متر روي زمين كشيده شده بود و بعد آن تير خلاص به جان دردمند اين دو محيط‌بان وارد شده است. به گفته اين مقام آگاه، در زمان حادثه، تمام منطقه توسط اين دو نفر پوشش حفاظتي داده شده بود. در واقع حدود 110 هزار هكتار بخش دشت منطقه «فيله خاصه» در زنجان در روز واقعه فقط با حضور يك خودرو و دو نفر كنترل مي‌شد، همان دو نفري كه در غياب نيروهاي كمكي شهيد شدند. اين منبع آگاه مي‌افزايد كه كل اين دشت كه قرار است به زودي منطقه حفاظت ‌شده اعلام شود، به صورت سازماني جز 6 يا 7 نيروي محيط‌بان ندارد. البته اين آمار رسمي تعداد محيط‌بان‌هاي اين منطقه است و در عمل، مانند فاجعه دردآور روز دوشنبه، بيش از دو يا سه نفر سر پست حضور ندارند. اين منبع آگاه علت تعداد بسيار اندك محيط‌بان در منطقه را چنين مي‌داند كه از محيط‌بان‌ها در بخش اداري سازمان استفاده مي‌شود و همين امر تعداد نيروهاي حراست فيزيكي را بسيار اندك‌تر از حتي آمار مي‌كند. اين منبع آگاه از مراسم تشييع اين دو شهيد نيز اطلاع مي‌دهد و مي‌گويد كه برگزاري اين مراسم به دليل رعايت پروتكل‌هاي شيوع كرونا اعلام رسمي نشد و جز دوستداران، خانواده، نيروهاي دولتي و انتظامي افراد ديگري حاضر نبودند. اين منبع وضعيت روحي خانواده را بسيار نگران‌كننده  ارزيابي مي‌كند و مي‌گويد كه ممكن است با چنين شرايط روحي و برخي حاشيه‌هاي ديگر، پيگيري مساله با موانعي مواجه شود. از طرفي ديگر، به گفته دوستان آقاي مجلل، ايشان پيش از شرايط به دليل وضعيت نامناسب شغلي، از سازمان به ديوان عدالت اداري شكايت كرده بود. به گفته دوستان آقاي مجلل، علت اصلي شكايت او از سازمان، مبني بر شرايط غيرقانوني خدمت، تعداد ناكافي نيرو، شرايط شغلي فوق‌العاده دشوار و شيفت‌هاي غيرقانوني 15 روز كار و 15 روز استراحت بود. دوستان آقاي مجلل به دليل اين شكايت ابراز نگراني كرده‌اند كه مبادا خون اين شهيد پايمال شود و پيگيري بعدي مناسبي نشود.محيط‌بانان طبق قانون بايد 10 شبانه‌روز كار كنند و 20 شبانه‌روز استراحت داشته باشند، اما در عمل وضعيت كاري آنها به شيفت‌هاي پانزده روز كار و پانزده روز استراحت تقسيم مي‌شود اما اين تغيير قانون، نه با مزايا همراه است، نه معوقات آنها را پرداخت مي‌كند و نه براي آنها اضافه‌كاري مي‌شود. به گفته اين منبع آگاه، يكي از دلايل دشواري يافتن جنازه‌هاي اين دو محيط‌بان، يك دليل ساده بود، اينكه خودروي محيط‌بانان به ردياب متصل نيست، اين در حالي است كه تنها با يك هزينه ساده مي‌توان خودروهاي محيط‌بانان را به سيستم رديابي متصل كرد تا در هنگام بروز فاجعه رديابي و جست‌وجوي آنها با چنين وضعيتي مواجه نشود، شايد اگر خودروي اين دو محيط‌بان نيز ردياب داشت، شرايط به گونه ديگري رقم مي‌خورد. اما اين تنها معضل افرادي نيست كه در دفاع از طبيعت و محيط‌زيست فداكاري مي‌كنند، گاهي اوقات حتي گرفتن لباس فرم نيز براي محيط‌بانان معادل ماه‌ها انتظار است، آنها نه حقوق خود را سر موقع دريافت مي‌كنند و نه بابت سختي كار فوق‌العاده مزاياي مناسبي دريافت مي‌كنند. تمام اين دلايل مذكور در شكايت محيط‌بان شهيد مجلل از سازمان بي‌تاثير نبوده است، اما متاسفانه اين محيط‌بان، بدون اينكه به نتيجه شكايت خود رسيده باشد، چشم از دنيا بسته است.