چين و امريكا براي همكاري در مبارزه با تغييرات آب و هوايي توافق كردند
توافق موضوعي در اوج تنش‌هاي دوجانبه
محمدحسين لطف‌الهي
به‌رغم روابط پرتنشي كه ميان ايالات متحده و چين وجود دارد، دو كشور روز شنبه به وقت امريكا توافق كردند كه در راستاي مبارزه با بحران تغييرات آب و هوايي و كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي با يكديگر همكاري كنند.
در بيانيه مشتركي كه شنبه شب در ساعات پاياني سفر جان كري نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور مرتبط با تغييرات اقليمي به شانگهاي منتشر شد، دو كشور چين و ايالات متحده كه بيشترين سهم را در توليد گازهاي گلخانه‌اي در جهان دارند متعهد شدند بدون درنظر گرفتن اختلافات پكن و واشنگتن در بسياري از موضوعات مهم بين‌المللي، در راستاي تحقق برخي از مهم‌ترين و جاه‌طلبانه‌ترين اهداف مندرج در توافق آب و هوايي پاريس بكوشند.
معاهده اقليمي پاريس با تلاش دولت باراك اوباما، رييس‌جمهوري اسبق امريكا در سال ۱۳۹۴ و با حضور نمايندگان ۱۹۶ كشور امضا شده بود. معاهده اقليمي پاريس در راستاي محدود كردن گرمايش زمين با كاهش توليد دي اكسيد كربن و كاهش سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي به امضا رسيد.
جان كري كه صبح روز يكشنبه از شانگهاي عازم سئول شد تا با مقامات كره‌جنوبي نيز پيرامون موضوع مبارزه با تغييرات اقليمي گفت‌وگو كند درباره توافق اخير با چين تصريح كرد: «براي ما بسيار اهميت دارد كه بتوانيم موضوع مقابله با تغييرات اقليمي را از ساير موضوعات مورد اختلاف ميان كشورها دور نگه داريم؛ چراكه تغييرات آب و هوايي براي شهروندان بسياري از كشورها در مناطق مختلف جهان موضوع مرگ و زندگي است.»
كري در حالي براي ديدار با مقامات چيني راهي شانگهاي شده بود كه كمتر از يك ماه پيش آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه و جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور ديداري با همتايان چيني خود در منطقه آلاسكا داشتند و اين ديدار با تنش و تبادل كنايه و زخم زبان از سوي هر دو طرف پايان يافت. به گفته نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور مرتبط با تغييرات اقليمي «كاري كه بايد انجام دهيم اين است كه ثابت كنيم واقعا مي‌توانيم دور هم جمع شويم، بنشينيم و به طور سازنده روي برخي موضوعات كار كنيم.»
اين توافق زماني به امضا رسيد كه براساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته، كمتر از يك هفته پس از آن قرار بود جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده ميزبان نشستي مجازي با موضوع تغييرات اقليمي باشد. دولت امريكا اميد دارد بتواند موافقت تعدادي از كشورها را براي اتخاذ سياست‌هايي داوطلبانه در راستاي محدود كردن توليد گازهاي گلخانه‌اي جلب كند تا امكان محقق شدن هدف بلندپروازانه كاهش سطح افزايش گرمايش جهان به 1.5 درجه سانتي‌گراد به وجود آيد. داده‌هاي علمي نشان مي‌دهد در صورت تداوم وضعيت فعلي توليد گازهاي گلخانه‌اي، ميانگين دماي جهاني تا سال 2100 ميلادي بيش از 3 درجه سانتي‌گراد افزايش خواهد يافت.
از شي جين پينگ، رييس‌جمهور چين نيز براي حضور در اين نشست مجازي دعوت شده و پكن هنوز پاسخي به اين دعوت نداده اما به نظر مي‌رسد با توجه به توافق اخير ميان واشنگتن و پكن، احتمال حضور شي در نشست مجازي آب و هوايي كه در ۲۲ و ۲۳ آوريل برگزار خواهد شد افزايش يافته است. با اين حال آكسيوس نوشته است كه به دليل قطعي نبودن حضور رييس‌جمهور چين در اين نشست، مقامات امريكايي تصميم ندارند در اين باره انتظارات را بالا ببرند و مي‌كوشند با پايين نگه داشتن سطح انتظارات درباره نتايج توافق اخير، همچنان به تلاش براي دستيابي به اهداف مدنظرشان از طريق ديپلماسي ادامه دهند. براساس بيانيه مشتركي كه شنبه شب منتشر شد، چين اعلام كرده است كه در نشست مجازي آب و هوايي به ميزباني رييس‌جمهور امريكا شركت خواهد كرد اما هنوز مشخص نيست حضور پكن در نشست فوق در چه سطحي خواهد بود.
دو كشور گفته‌اند كه به گفت‌وگوهاي‌شان درباره «اقدامات مشخص در دهه ۲۰۲۰ ميلادي براي كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي مطابق با توافقنامه پاريس ادامه خواهند داد.» امريكا و چين همچنين متعهد شده‌اند كه به كشورهاي در حال توسعه براي تغيير مصرف به سمت انرژي‌هاي كم كربن كمك كنند. لي شئو، مشاور تغييرات اقليمي گروه محيط‌زيستي گرين‌پيس با اشاره به اين توافقنامه آن را «مثبت» ارزيابي كرده است. او به خبرگزاري رويترز گفته است: «همكاري امريكا و چين يك پيام بسيار صريح دارد و پيش از جلسات شانگهاي كسي توقع امكان چنين توافقي را نداشت.»
روز جمعه شي جين پينگ در گفت‌وگوي تلفني همزمان آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان و امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه تاكيد كرد چين بر وعده‌هاي پيشين خود مبني بر كاهش قابل توجه توليد كربن و ساير گازهاي گلخانه‌اي تا سال 2030 پايبند است. او همچنين مقابله با تغييرات اقليمي را «يك مبارزه سخت» خواند و در كنايه‌اي كه مشخصا به ايالات متحده اشاره داشت كه تغييرات اقليمي نبايد به عنوان اهرمي براي «چانه‌زني در موضوعات ژئوپليتيك» يا «امتيازگيري در گفت‌وگوهاي تجاري» مورد استفاده قرار گيرد.
انتظارات مضاعف از چين و امريكا
ناظران صحبت‌هاي رييس‌جمهور چين را به نگراني پكن درخصوص پايبند نبودن امريكا به تعهداتش تعبير مي‌كنند و با توجه به اتفاقاتي كه طي دوره رياست‌جمهوري ترامپ در ايالات متحده رخ داد (خروج از توافق آب و هوايي پاريس) اين نگراني را درست مي‌دانند. همزمان با گفت‌وگوهاي جان كري با همتاي چيني خود در شانگهاي پيرامون تغييرات اقليمي، جو بايدن رييس‌جمهور امريكا و يوشيهيده سوگا نخست‌وزير ژاپن طي ديداري در واشنگتن توافق كردند كه ايالات متحده و ژاپن در راستاي دستيابي به هدف اقتصاد بدون كربن تا سال 2050 با يكديگر همكاري خواهند كرد.
نيويورك تايمز نوشته است: در حال حاضر چين خود را به عنوان يكي از متعهدترين كشورها به مبارزه با تغييرات اقليمي معرفي مي‌كند در حالي كه در واقعيت سهم 28 درصدي در توليد كربن جهاني دارد. اين رقم براي ايالات متحده حدود 15درصد است. بسياري از تحليلگران اصرار دارند كه چين بايد تلاش‌هاي بيشتري در راستاي كاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي داشته باشد و بدون همكاري چين و ايالات متحده مقابله با بحران ممكن نيست.
چين در اسناد سياستگذاري داخلي خود متعهد شده است كه توليد گاز كربن را تا سال 2060 ميلادي به صفر برساند و معتقد است اين واقع‌بينانه‌ترين برنامه محيط‌زيستي ممكن است كه مي‌توانست از سوي دولت مركزي در دستور كار قرار بگيرد.
لو يوچنگ، معاون وزير امور خارجه چين، روز جمعه در مصاحبه‌اي با آسوشيتدپرس درباره انتظاراتي كه از اين كشور وجود دارد گفته بود: «براي يك كشور بزرگ با جمعيتي بالغ بر 1.4 ميليارد نفر، دستيابي به اهداف كنوني هم چندان راحت و در دسترس به نظر نمي‌رسد.» او تاكيد داشت: «برخي كشورها از چين مي‌خواهند تا اقدامات بسيار بيشتري در زمينه كاهش توليد كربن صورت دهد اما باور من اين است كه بسياري از اين انتظارات براساس نگاهي واقع‌گرايانه مطرح نشده‌اند.»