صداوسيما همزمان با مذاكرات وين براي احياي برجام، مستند ضدبرجامي «پايان بازي» را روي آنتن برد
عليه «صدا» و «سيما»ي ملت
روزهاي فروردين و ارديبهشت ۱۴۰۰يادآور روزهاي تير ماه ۱۳۹۴و شايد هم دي همان سال است كه تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايراني و غيرايراني با صدور بيانيه مشترك آغاز اجراي برجام راهي وين و مقر سازمان ملل در اين شهر شدند. اين روزها تيم مذاكره‌كننده هنوز در وين است. بحث بر سر احياي برجام بالا گرفته است. طرف‌هاي درگير مذاكره هر كدام تلاش مي‌كنند با حمايت‌هايي كه از سوي نيروهاي تصميم‌ساز و تصميم‌گير داخلي دارند در راستاي تامين منافع ملي‌شان گام‌هاي اساسي‌تري بردارند و تيم مذاكره‌كننده جمهوري اسلامي هم با پشتوانه يك تصميم حاكميتي به دنبال احياي برنامه جامع اقدام مشترك است. همزمان با اتفاقاتي كه در وين و بيش از هزارمايل دورتر درحال رقم خوردن است در تهران و از ساختمان شيشه‌اي جام‌جم هم صدايي شنيده مي‌شود كه مشابه آن از لابي‌هاي قدرت اسراييلي، جمهوري‌خواهان تندروي كنگره و رسانه‌هاي ذي‌نفوذ آنها نيز به گوش مي‌رسد. موضوع آنچنان هم پيچيده نيست و با نگاهي به اتفاقات يك روزگذشته مي‌توان به همان نتيجه هميشگي و البته خوشبينانه رسيد كه همان بازي صداوسيما در زميني غير از زمين منافع ملي است. روز سه‌شنبه د رحالي كه رييس‌جمهوري با فعالان سياسي نشستي مشترك دارد برخلاف عادت مالوف شبكه خبر صداوسيما حاضر به پخش مستقيم اين برنامه نمي‌شود. آن‌طور كه عليرضا معزي، معاون ارتباطات دفتر رييس‌جمهوري مدعي شده علي علي‌عسگري مستقيما به شبكه خبر دستور پخش زنده داده اما مدير شبكه از آن سر باز زده است. بنابراين اظهارات رييس‌جمهوري كه بخشي از آن به موضوع تحريم‌ها نيز ارتباط داشته در صداوسيما بايكوت مي‌شود. ساعاتي بعد بلافاصله پس از پخش بازي يك مسابقه فوتبالي كه احتمالا هنوز جزو معدود برنامه‌هاي پر بيننده صداوسيماست، مستندي با عنوان «پايان بازي» پخش مي‌شود كه از صدر تا ذيل در راستاي تضعيف تيم مذاكره‌كننده ايراني و ديپلماسي دولت است. همزمان شكبه «پرس تي‌وي» بخش انگليسي‌زبان صداوسيما خبري به نقل از «منبع مطلع» منتشر و ادعا مي‌كند كه امريكا مي‌خواهد ايران را به پذيرش رفع مرحله‌اي تحريم‌ها وادار كند.
ادعايي كه واكنش عباس عراقچي از اعضاي تيم مذاكره‌كننده را در توييتر به دنبال دارد و مي‌نويسد كه گويا «منبع خبر پرس تي‌وي» چندان هم مطلع نبوده و در نهايت اين ادعا را رد مي‌كند. «پرس تي‌وي» دست از اين مجادله برنمي‌دارد و در توييتي به زبان انگليسي خطاب به عراقچي مي‌نويسد كه بهتر است توضيح دهد كدام بخش از خبر مخدوش يا اشتباه بوده است. همه اتفاقات رخ داده در روزهاي اخير اين پرسش جدي را ايجاد مي‌كند كه مگر حضور تيم مذاكره‌كننده در وين و براي احياي برجام تصميمي حاكميتي نبوده كه بزرگ‌ترين رسانه حاكميتي مشغول هجمه به اين اقدام است؟ اگر علي علي‌عسگري به عنوان مدير اين سازمان عريض و طويل و منصوب رهبري با رويه‌اي مخالف است، چطور از تداوم آن جلوگيري نمي‌كند؟ آيا مديريت او يك مديريت نمايشي است؟ اما اين مستند كه از حسام‌الدين آشنا تا اسحاق جهانگيري نسبت به آن واكنش نشان دادند و عليه آن هشتگ «عذرخواهي صداوسيما» در فضاي مجازي به راه افتاده چه چيزي را نشان داده است؟
نشانه‌گيري به سمت «اميد»
مستندي كه با شادي مردم از راي آوردن حسن روحاني آغاز شده به ۱۱ بهمن ۹۹ مي‌رسد. روزي كه رابرت مالي وكيل ۵۷ ساله به عنوان نماينده ايالات متحده امريكا در امور ايران انتخاب مي‌شود. راوي مستند با مرور روابط خانوادگي و اصل و نسبي مالي او را يك «چهره آرام و نسبتا شرقي» توصيف مي‌كند كه دولت جو بايدن حاضر است با انتخاب او حتي «هزينه مخالفت با تندروهاي كنگره» را هم بپردازد. اما اين مستند از مرور زندگي و انتخاب مالي به دنبال يك چيز است:«ارتباط مالي با ظريف».
راوي مستند توضيح مي‌دهد كه «واشنگتن تايمز» پيش‌تر از ديدارهاي متعدد رابرت مالي با جواد ظريف خبر داده و مالي شخصا نيز اين موضوع را تاييد كرده است. اين مستند رابرت مالي را رييس انديشكده معروف «گروه بين‌المللي بحران» معرفي و ادعا مي‌كند كه بيش از ۹۰ درصد متني كه در نهايت به عنوان «برجام» شناخته مي‌شود عينا و ۱۴ ماه پيش از انعقاد برجام از سوي اين انديشكده نگارش شده است. براي اثبات اين ادعا نيز يكي، دوكارشناس از جمله مصطفي خوش‌چشم را در تصوير نشان مي‌دهد كه تلاش دارند، بخش‌هايي از متن نهايي برجام را با متن موجود از اين انديشكده تطبيق دهند. آنها از بيان اين ادعا مي‌خواهند به اين نتيجه برسند كه تيم مذاكره‌كننده نتوانسته حتي «يك ريال در زمينه توان هسته‌اي و غني‌سازي و يك اپسيلن در اين زمينه چيزي را به آنها بقبولانيم.» اما ادعاي اينكه مذاكره‌كنندگان و در نهايت جمهوري اسلامي نتوانسته ذره‌اي در حوزه توان هسته‌اي خواست خود را به طرف‌هاي ديگر مذاكره بقبولاند تنها بخش مهم اين مستند نيست. راويان و تهيه‌كنندگان آن تلاش دارند ميان تيم مذاكره‌كننده يك «خط نفوذ» به نمايش بگذارند. آنها در اين مستند توضيح مي‌دهند كه بنياد «راكفلر» حامي مالي اين گروه بحران است و اين بنياد راكفلر چيزي حدود ۸۷۰ ميليون دلار براي اين بحران و در راستاي از سر گرفتن توافق هسته‌اي تاكنون هزينه كرده است. از ديگر حاميان اين بنياد وزير امور خارجه سابق اسراييل همچنين جورج سورس و پسرش اعلام شده است.
سازندگان اين مستند تلاش دارند تا با كنار هم قرار دادن اين روابط و البته با تاكيد بر اينكه «ظريف حسن ظن هميشگي به گروه‌هاي بين‌المللي دارد» به اين نتيجه برسد كه قراردادي با عنوان برجام كه از سوي عالي‌ترين مقامات حاكميت مورد تاييد نهايي قرار گرفته را اسراييلي‌ها و بنياد راكفلر و جورج سورس به طرف‌هاي ايراني حقنه كرده و به همين دليل بيش از آنكه در راستاي منافع ملي و داخلي باشد، منافع اين گروه‌هاي خارجي را تامين مي‌كند.
همچنين مشخصا در انتهاي مستند كه باز هم با تصاويري از خوشحالي مردم در زمان انعقاد قرارداد برجام پايان مي‌يابد، تلاش بر اين است كه نسبت به انجام دور جديد مذاكرات هشدار داده شود و البته راويان آن ادعا مي‌كنند كه قرار است تحريم‌ها تنها روي كاغذ رفع شوند. در واقع نه تنها اين مستند تلاش دارد تا از تيم مذاكره‌كننده به خصوص محمدجواد ظريف چهره‌اي در ارتباط با برخي نهادهاي خاص امريكايي بسازد كه در انعقاد هر قراردادي تنها منافع آنها تامين مي‌شود بلكه تلاش دارد تا اميد مردم را نيز نشانه بگيرد و تاكيد كند كه قرار نيست تغييري در وضعيت اقتصادي كنوني ايجاد شود.
از «گاندو» به سوي «پايان بازي»
از حسن حاج‌كرمي‌خوزاني به عنوان تهيه‌كننده مستند ۲۰ دقيقه‌اي «فروشنده» يا «پايان بازي» نام برده شده كه گفته مي‌شود به جريان پايداري و طيف تندروي اصولگرا نزديك است همچنين كارگردان و ديگر تهيه‌كننده اين مستند نيز محسن مقصودلو است كه خود را فعال رسانه‌اي- فرهنگي معرفي مي‌كند و پيش از اين تهيه‌كنندگي برنامه «ثريا» را نيز برعهده داشته است. البته سياهه اعمال صداوسيما در حمله به دولت محدود به اين مستند نمي‌شود و پُر است از بخش‌هاي خبري و نمايشي و مستند در حمله به هر اقدام دولت. اخيرا سريال «گاندو» مورد اعتراض بسياري به خصوص دولتي‌ها قرار گرفت و پخش آن تا پس از انتخابات متوقف شد. فارغ از رويكرد صداوسيما نسبت به دولت مديريت چند سال اخير شبكه سوم سيما و حذف پرمخاطب‌ترين برنامه اين شبكه يعني «90» حرف و حديث‌هاي بسياري ايجاد كرده كه هيچ‌كس نسبت به آن پاسخگو نيست.
شليك به پاي خودي
اين مستند واكنش‌هاي بسياري را درپي داشت. رييس‌جمهوري روز چهارشنبه در جمع اعضاي دولت و همزمان با اشاره به شرايط كشور كه متاثر از تحريم‌هاست و البته توضيحي در مورد روند مذاكرات وين از اقدامات سريالي صداوسيما عليه دولت گفت. او با كنايه از قديمي بودن اين مستند ياد كرد تا هدف پخش آن يعني تحت تاثير قرار دادن افكار عمومي همزمان با دور جديد مذاكرات احياي برجام عيان شود وگفت:«بحث احياي برجام است. امروز ديگر فكر مي‌كنم البته بعضي‌ها فيلم درست كردند كه براي پارسال و سال قبل‌تر است كه روي دست‌شان باد كرده و پخش مي‌كنند، اينها براي قديم است،كاري نداريم. اينها براي همان تفكرات قديم است عيبي ندارد پخش مي‌كنند، براي اينكه ماهيت خودشان را افشا مي‌كنند.» روحاني در ادامه توضيح داد كه مرحله اول رفع تحريم‌ها بر عهده امريكاست،گام دوم راستي‌آزمايي بعد از لغو تحريم‌ها و در نهايت گام سوم بازگشت به تعهدات برجامي خواهد بود. او گفت:«گفتند امريكا تحريم كرده، تحريم مهم نيست. اصل مديريت است كه اينها بايد قوي باشند. قوي باشيد نترسيد. دست خالي قوي باشيم؟ قوي هستيم. ولي چه كار كنيم. ما همان دولتي هستيم كه دولت يازدهم را اداره كرديم ما همان‌ها هستيم. ما همان دولت هستيم. وقتي دست ما را بستند؛ ما همان شناگر ماهري بوديم كه در مسابقه هم برديم، حالا دست و پاي ما را بستند و مي‌گويند در مسابقه شركت كنيد، پا بزنيد و نترسيد. ما نمي‌ترسيم، نمي‌خواهد شعار دهيد، ما بهتر از شما بلديم اگر لازم باشد شعار بدهيم.» روحاني ادامه داد: «يك كلمه عليه امريكا نمي‌گويند، يك كلمه حتي. حالا به ظاهر هم خودشان را خيلي سوپر انقلابي دو آتشه مي‌دانند، فقط فحش به دولت، فقط توهين به دولت، فقط دروغ عليه دولت» و بار ديگر در پاسخ به خبرسازي‌هاي اخير تاكيد كرد:«ما اجراي عين سند برجام را مي‌خواهيم، نه يك كلمه زياد، نه يك كلمه كم، دنبال زياده‌خواهي نيستيم كه بخواهيم زياده‌خواهي كنيم، البته طلب‌هايي داريم و بعدا مطرح مي‌كنيم. در 4 سال صدها ميليارد دلار به ما خسارت وارد شده است، آن سر جاي خودش، الان اين بحث را نمي‌خواهيم مطرح كنيم.»
رييس‌جمهوري با اشاره به اينكه گويا امريكايي‌ها در زبان فعلا جدي هستند و البته تاكيد كرد كه در بخش‌هايي هم امريكايي‌ها حرف‌هاي دو پهلو مي‌زنند اما آن طور كه روحاني نيز تاكيد كرد: «گام‌هايي كه تا امروز برداشتيم گام‌هايي صحيح، درست و در چارچوب سياست‌هايي بوده كه مقام معظم رهبري مشخص كردند.» روحاني همچنين به فرآيند راستي‌آزمايي از طريق بانك مركزي، وزارت نفت، راه و ساير وزارتخانه‌ها نيز اشاره كرد. اما حسن روحاني تنها كسي از دولت نبود كه نسبت به اين مستند و فشارهاي موجود ابراز گلايه كرد. حسام‌الدين آشنا، مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري در توييتي به اين برنامه اشاره كرد و نوشت:«اعتدال بي‌طرفي در نبرد حق و باطل نيست چراكه حق عين عدل است و باطل چيزي جز افراط و تفريط نسبت به حق نيست.» او البته در بخش ديگري از توييتش به مساله «نفوذ» اشاره كرد و نوشت:«جوجه‌هاي نفوذي را آخر بازي مي‌شمارند. لطفا منبع مطلع را مطلع بفرماييد.»
اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهوري در واكنش به افزايش حمله‌هاي سياسي عليه تيم مذاكره‌كننده و وزير امور خارجه در حساب كاربري خود در توييترش نوشت:«حمله به تيم مذاكره‌كننده و دكتر ظريف در شرايطي كه در حال مذاكراتي تا اين حد حساس هستيم مثال شليك به پاي خود است. رقابت انتخاباتي به هر قيمتي سياست نيست. به مصالح ملي ايران فكر كنيد و صبور باشيد.» شليك به پاي خودي كه توصيف اسحاق جهانگيري از رويكرد صداوسيما با تيم مذاكره‌كننده است، سر دراز دارد. مشابه اين وقايع در دوران مذاكره براي انعقاد برجام نيز رخ داد اما پس از خروج ايالات متحده امريكا از برجام كه به ادعاي مقامات امريكايي بيشترين منافع را براي جمهوري اسلامي به دنبال داشت، تندروهاي صداوسيمايي و غيرصداوسيمايي راه‌حلي ديگر براي حمله به دولت اتخاذ كردند. اگرچه به عملكرد ۸ سال گذشته دولت انتقاداتي جدي مطرح است اما مطمئنا آنچه در صداوسيما در حال اجراست نه شباهتي به «صدا»ي مردم دارد و نه «سيما»ي آنها كه سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ به گروهي راي دادند كه موافق تعامل با دنيا و خروج از انزوا براي بهبود شرايط اقتصادي بود.