ادامه از صفحه اول
عقب‌نشيني شفاف اما پرخطر امريكا از افغانستان
تصميم اخير جو بايدن براي عقب‌نشيني كامل نيروها در واقع تاييد منطقي توافقنامه صلح است كه دونالد ترامپ و طالبان در 29 فوريه 2020 در دوحه با شرط خروج تدريجي نيروهاي امريكايي و تبادل اسرا و حمله نكردن طالبان به خاك امريكا يا مناطق تحت كنترل امريكا در افغانستان امضا كردند. در حال حاضر تصميم نهايي جو بايدن براي خروج نيروها حاكي از تمايل به سياست خارجي فروتنانه مبتني بر ديپلماسي است. با اين حال، برخي اين موضع را اعتراف به ناتواني امريكا پس از بيست سال جنگ مي‌دانند كه يادآور شكست امريكا در ويتنام است. علاوه بر اين، به نظر مي‌رسد ضعف رهبري رييس‌جمهور افغانستان كه روند صلح را متوقف كرده، ايالات متحده را از استقرار دايم نيروها در آن كشور همانند كره جنوبي، آلمان يا ژاپن منصرف كرده است. اگرچه به گفته جو بايدن اهداف خنثي‌سازي اسامه بن‌لادن و تضعيف القاعده برآورده شده، اما واضح است كه با خروج نيروهاي امريكايي، طالبان كه با القاعده نيز همكاري دارد از هر زمان ديگري قدرتمندتر مي‌شود. علاوه بر اين، كشورهاي يمن، سوريه و سومالي به مراكز تهديد و تروريسم نگران‌كننده‌تري از افغانستان تبديل شده‌اند. با وجود اين، ايده حفظ نيروهاي ضد تروريسم باقيمانده كه در جريان مبارزات انتخاباتي رياست‌جمهوري ايالات متحده به آن اشاره شده بود، اكنون كنار گذاشته شده است. در نهايت، ايالات متحده براي محافظت از ديپلمات‌هاي خود حضور نظامي ضعيفي را حفظ خواهد كرد. با اين وجود، واشنگتن به كمك‌هاي بشردوستانه و تامين مالي بودجه ارتش افغانستان ادامه مي‌دهد. در حالي كه سياسيون امريكا در اين مورد اختلاف‌نظر دارند، اشرف غني رييس‌جمهور افغانستان كه براي دومين مرتبه در سال 2019 انتخاب شد، با حمايت از اين تصميم براي خروج آرام نيروهاي امريكايي اعلام آمادگي كرده است. با اين احوال، اين موضوع باعث دلهره و نگراني مردم غيرنظامي افغانستان كه به مدت دو دهه در معرض حملات و سوءقصدهاي روزانه بوده‌اند، شده است.
هرج و مرج بعد از عقب‌نشيني امريكا؟
در پايان جنگ اتحاد جماهير شوروي و افغانستان با عقب‌نشيني ارتش سرخ از خاك افغانستان در سال 1989 جنگ‌هاي داخلي در اين كشور شدت گرفت و در سال 1996 منجر به تصرف پايتخت توسط طالبان شد كه دوران حكومت‌شان به مدت پنج سال تا سرنگوني توسط ايالات متحده به درازا كشيد. امروز پس از گذشت ماه‌ها اميد به صلح به دليل به هم خوردن مذاكرات در تركيه بسيار كمرنگ شده است. عزيمت ايالات متحده و ناتو از افغانستان احتمال بي‌ثباتي در اين كشور را افزايش مي‌دهد. بر اساس گزارش سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا كه پيش از بيانيه رييس‌جمهور منتشر شد، مقامات افغانستان پس از خروج ائتلاف بين‌المللي براي مقاومت تلاش خواهند كرد. اگرچه رييس‌جمهور افغانستان معتقد است كه نيروهاي امنيتي افغانستان كاملا قادر به دفاع از كشور و مردم آن هستند، اما دليل اصلي شكست احتمالي دولت افغانستان در واقع كمبود نيرو، كاستي‌هاي دولت و تعليم نديده بودن نيروهاي امنيتي است. ماموريت هشت هفته‌اي ناتو براي آموزش نيروهاي افغان براي پر كردن اين خلأ كافي نيست. روند ماموريت «حمايت قاطع» در واقع بيشتر به حمايت‌هاي مالي اختصاص دارد تا به آموزش‌هاي واقعي كه تنها با گذشت زمان امكان‌پذير است. آنتوني بلينكن همچنين بر اين باور است كه دستاورد عقب‌نشيني امريكا براي طالبان كه در مقايسه با دولت فاسد، بي‌نظم و نامنسجم افغانستان از رهبري واحد و هشتاد و پنج هزار سرباز متعصب بهره مي‌برد، مي‌تواند تسخير سريع اين سرزمين باشد. شبح جنگ داخلي بيش از هميشه بر كشور سايه افكنده است، زيرا بعيد است جوانان افغان كه در جامعه پس از طالبان رشد كرده‌اند بدون جنگيدن حاضر به محروميت از آزادي‌هايي باشند كه به سختي حاصل شده است. با اين حال، طالبان كه از تركيب بنيادگرايي اسلامي و ملي‌گرايي پشتون (اكثريت قومي پاكستان) پشتيباني مي‌كند، عزم راسخ دارد تا اين كشور را همانند سال‌هاي زمامداري بين 1996 و 2001 به يك امارت با شوراي مذهبي تاريك‌انديش در راس آن مبدل كند. عبدالغني برادر رهبر سياسي طالبان در مذاكره با زلمي خليلزاد نماينده ويژه ايالات متحده براي صلح افغانستان هيچ تعهدي نداده و تضمين آزادي مردم افغانستان به ويژه زنان بسيار ضعيف است. نتيجه اجتناب‌ناپذير اين درگيري به دست گرفتن قدرت توسط طالبان خواهد بود كه منجر به افزايش تعداد پناهندگان، افزايش شبكه‌هاي توزيع هروئين و افزايش احتمالي خشونت‌هاي تروريستي خواهد شد كه بر افغانستان، آسياي ميانه و كل جهان تاثيرگذار خواهد بود. بدين ترتيب، اين موضع امريكا به وضح نشانگر اين است كه اين كشور خواهان اين نيست كه با ادامه حضور در افغانستان اهرمي براي دولت افغانستان باشد، بلكه به دنبال اين است كه پاي كشورهاي همسايه از قبيل پاكستان (منشا تامين تسليحات براي طالبان) و ايران را به ميان بكشد تا با استفاده از نفوذ خود گامي در جهت احقاق صلح با طالبان بردارند. با اين وجود، خروج امريكا بدون بي‌طرفي ايران كه پيوندهاي محكمي با هزاره‌هاي شيعه و تاجيك‌هاي فارسي زبان دارد، حاصل نمي‌شود. علاوه بر اين، اعلام تاخير چهار ماهه خروج نيروهاي امريكايي (تا پيش از 11 سپتامبر – 20 شهريور) از مهلت تعيين شده در توافقنامه 2020 (اول ماه مه– 11 ارديبهشت) باعث به تعويق افتادن نشست صلح افغانستان كه قرار بود به همت تركيه، قطر و سازمان ملل از 24 آوريل الي 4 مه در استانبول برگزار شود، شد. در واقع، طالبان اعلام كرده است كه دستيابي به صلح با حضور نيروهاي خارجي در افغانستان امكان‌پذير نيست و لذا از شركت در نشست استانبول خودداري خواهد كرد. از نظر نظامي و انساني تلفات جنگ در افغانستان فاجعه‌بار است و آينده كشور نيز براي حاكميت طالبان مساعد به نظر مي‌رسد. دوران جنگ‌هاي طولاني و گسترده جاي خود را به دوراني مي‌دهد كه در آن جنگ اقتصادي دغدغه شماره يك قدرت‌هاي بزرگ جهان است. سايه تاريكي همچنان بر سراسر اين كشور شهيدپرور كه بيش از چهل سال چيزي جز جنگ نديده، سنگيني مي‌كند.