نشست شوراي امنيت؛ نمايشي از اختلافات اساسي
ايالات متحده، چين و روسيه
امريكا رقباي بين‌المللي خود را تهديدكرد
بلينكن: امريكا با كشورهايي كه به قوانين بين‌المللي عمل نكنند مقابله خواهد كرد
محمدحسين لطف‌الهي
نشست مجازي جمعه شب اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه قرار بود محلي براي گفت‌وگوي قدرت‌هاي بزرگ پيرامون چندجانبه‌گرايي و همكاري در مسير مقابله با پاندمي مرگبار كوويد- 19 باشد به نمايشي از تقابل وزراي خارجه ايالات متحده، روسيه و چين بدل شد؛ نشانه‌اي آشكار از اينكه دست‌كم دركوتاه‌مدت از تنش‌ها و اختلافات اساسي اعضاي دايم شوراي امنيت كاسته نخواهد شد.
در اين نشست كه به ابتكار و رياست چين - رييس دوره‌اي شوراي امنيت در ماه مه- و با موضوع همكاري چندجانبه عليه پاندمي كرونا،گرم شدن كره زمين و ساير تهديدهاي موجود عليه نظام بين‌الملل برگزار شد، آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا با لحني هشدارآميز پكن و مسكو را به نقض قوانين بين‌المللي متهم كرد و از عزم ايالات متحده براي مقابله با ناقضان اين قوانين گفت و در مقابل سرگئي لاوروف و وانگ يي نيز با تاكيد بر تمايل غرب به پياده‌سازي توتاليتاريسم در نظام بين‌الملل، اقدامات يك جانبه‌اي كه ايالات متحده بدون هماهنگي با شوراي امنيت صورت مي‌دهد را «دور زدن» اين شورا خواندند.
در ابتداي اين نشست، توني بلينكن از ايده تشكيل سازمان ملل به عنوان ابزاري براي محدود كردن قدرت كشورهاي بزرگ تقدير كرد و ضمن اشاره به نقش ايالات متحده در ايجاد اين سازمان هدف اصلي اصول و مباني بين‌المللي را «جلوگيري از وقوع درگيري»، «كاهش رنج و محنت انسان‌ها»، «به رسميت شناختن و دفاع از حقوق بشر»، «ترويج گفت‌وگوهاي مداوم براي بهبود» و حمايت از سيستمي اعلام كرد كه هدف آن بهره‌مندي همه مردم است. بر اساس متني كه در وب‌سايت رسمي وزارت خارجه امريكا منتشر شده، او با بيان اينكه «هيچ دوره‌اي از تاريخ معاصر مسالمت‌آميزتر و مرفه‌تر از زمان ايجاد سازمان ملل به اين سو نبوده» هشدار داد كه اكنون صلح جهاني در معرض خطر جدي است. به گفته بلينكن «احياي ملي‌گرايي»، «افزايش سركوب‌ها»، «برتري‌خواهي ملل» و شدت يافتن «حملات عليه نظم مبتني بر قانون» از جمله تهديدهاي مطرح عليه صلح و همكاري‌هاي چندجانبه در نظام بين‌المللي است و اگر هرچه سريع‌تر راهكاري براي مقابله با اين تهديدها پيدا نشود، آينده صورتي تيره خواهد داشت. وزير امور خارجه ايالات متحده همچنين 3 شرط را براي تحقق يافتن همكاري‌ها مطرح كرد: اول، همه اعضا بايد به تعهدات خود به ويژه تعهدات قانوني خود عمل كنند. دوم، حقوق و كرامت انساني بايد دركانون توجه نظام بين‌المللي باقي بماند و سوم، سازمان ملل بر اساس اصل برابري حاكميت كشورهاي عضو خود استوار باشد.
توني بلينكن در ادامه به بيان برخي نمونه‌ها در خصوص تهديدها عليه چندجانبه‌گرايي پرداخت كه آشكارا به چين و روسيه اشاره داشتند:« وقتي يك كشور سعي مي‌كند مرزهاي يك كشور ديگر را ترسيم كند، يا براي حل اختلافات ارضي به زور و تهديد متوسل مي‌شود؛ يا وقتي كشوري براي زورگويي يا تحميل تصميمات خود بر كشوري ديگر ادعا مي‌كند كه حق يك قلمروي نفوذي دارد، اين اصل را رعايت نمي‌كند. وقتي يك كشور با پخش اطلاعات غلط و ساختگي يا فساد به عنوان سلاح براي مورد حمله قرار دادن يك كشور ديگر استفاده مي‌كند؛ انتخابات آزاد و منصفانه و نهادهاي دموكراتيك سايركشورها را تضعيف مي‌كند؛ يا روزنامه‌نگاران و مخالفان را در خارج از مرزهاي خود تهديد مي‌كند، اين اصل را پايمال مي‌كند.» او از تغيير مسير امريكا خبر داد و با اشاره به تفاوت‌هايي كه دولت بايدن- هريس با دولت پيشين ايالات متحده دارد از بازگشت به شوراي حقوق بشر سازمان ملل، سازمان بهداشت جهاني و توافق آب‌وهوايي پاريس به عنوان نشانه‌اي از اين تغيير نام برد.
اين صحبت‌ها واكنش شديد وانگ يي، وزير امور خارجه چين و سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه را در پي داشت. وانگ يي عضو شوراي دولت و وزير امور خارجه چين روز جمعه در ابتداي سخنان خود در اجلاس شوراي امنيت سازمان ملل گفت اينكه چندجانبه‌گرايي موثر و خوب باشد يا خير، سازمان ملل آينه و معيار ارزيابي آن خواهد بود، سازمان ملل متحد براي صلح متولد شده و براي صلح وجود دارد. ما بايد همچنان بر اين مسووليت اصلي تمركز و تلاش كنيم اختلافات را از طريق گفت‌وگو و مذاكره، منازعات و درگيري را از طريق ميانجيگري و مسائل را طريق سياسي حل و فصل كنيم. او با اشاره به اقدامات مخرب امريكا در عرصه بين‌الملل تاكيد كرد:«وضع تحريم و ساير اقدامات تحميلي بايد ابتدا مشروط به استفاده از ساير ابزارهاي غيراجباري و داراي اهداف سياسي باشد. هر اقدام يك‌جانبه‌اي كه شوراي امنيت را دور بزند، غيرقانوني است و بايد كنار گذاشته شود.» وزير خارجه چين در ادامه بدون نام بردن از ايالات متحده گفت برخي كشورها قوانين را تنها زماني معتبر مي‌دانند كه در خدمت منافع‌شان باشد. او همچنين تاكيد كرد هيچ كشوري نبايد انتظار داشته باشد كه ديگركشورها «بازنده بودن» را بپذيرند. لاوروف اما لحن متفاوت‌تر و مستقيم‌تري را براي انتقاد از امريكا برگزيد. وزير خارجه روسيه تكيه ايالات متحده و متحدانش بر «نظم مبتني بر قانون» را پوششي براي سركوب ديگر كشورها دانست و افزود:«تحريم‌هايي كه از سوي ايالات متحده و ديگران عليه روسيه و برخي كشورها كه نظري متفاوت با آنها دارند، اعمال مي‌كنند وسيله‌اي براي خارج كردن بقيه از بازي است.» بر اساس گزارش خبرگزاري تاس، سرگئي لاوروف با بيان اينكه اقداماتي كه در راستاي تحميل توتاليتاريسم در عرصه بين‌المللي صورت مي‌گيرد «نامشروع» است، اضافه كرد:«اين رفتارها به صورت گسترده از سوي همكاران غربي ما صورت مي‌گيرد؛ به ويژه ايالات متحده و اتحاديه اروپا كه مرتبا بر اصول دموكراسي و چندجانبه‌گرايي اصرار مي‌ورزند اما در عمل از رفتارهاي تهديدآميز براي دستيابي به اهداف‌شان استفاده مي‌كنند.»
نيويورك تايمز در توصيف اين نشست با اشاره به تقابل دوباره وانگ يي و توني بلينكن در يك نشست نوشته است:«نشست اخير شوراي امنيت را مي‌توان به نوعي بازي برگشت بلينكن و وانگ‌يي دانست كه در نشست آلاسكا رياست هيات چيني را بر عهده داشت و با انتقاداتي شديداللحن از امريكا رفتارهاي اين كشور در عرصه بين‌المللي مخرب خواند و صحبت‌هايش در فضاي ملي‌گرايي ضد امريكايي با استقبالي گسترده در ميان رسانه‌هاي چيني روبه‌رو شد.» با اين حال به نوشته اين روزنامه، يك تفاوت عمده ميان نشست شوراي امنيت و نشست آلاسكا وجود داشت كه آن «لحن ديپلماتيك» و مودبانه دو طرف براي بيان انتقادها بود.
به گزارش «اعتماد» هفته گذشته ايالات متحده و ديگر اعضاي گروه 7 در پايان نشست اين گروه در لندن در بيانيه‌اي انتقادات زيادي را نسبت به چين و روسيه مطرح كرده بودند. وزراي خارجه گروه ۷ در بيانيه پاياني خود گفتند كه «عميقا نگران» رفتار چين با مسلمانان اويغور و ساير اقليت‌ها كه بسياري از آنها در اردوگاه‌هاي به اصطلاح «بازآموزي» نگهداري مي‌شوند، هستند. آنها چين را به استفاده از نفوذ اقتصادي براي زورگويي به ديگران متهم كردند. آنها همچنين گفتند كه روسيه سعي در تضعيف دموكراسي‌ها و تهديد اوكراين دارد. چين و روسيه معتقدند اين نگاه يك‌جانبه به اتفاقات جهان تضعيف‌كننده چندجانبه‌گرايي و نشانه استاندارد دوگانه غرب در برخورد با موضوعات يكسان است اما غربي‌ها رفتارهاي پكن و مسكو را در راستاي تضعيف نظم موجود جهاني توصيف مي‌كنند.
كاخ سفيد: از روسيه براي حضور در نشست ماه آينده در لندن دعوت شده است
جن ساكي سخنگوي كاخ سفيد شامگاه جمعه گفت كه هنوز ديدار «جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا با «ولاديمير پوتين» رييس‌جمهور روسيه نهايي نشده است و درخواست براي برگزاري اين ديدار ضرورتا به معناي حل شدن تمامي موضوعات نيست. او كه در كنفرانس خبري روزانه كاخ سفيد صحبت مي‌كرد، گفت:«از روسيه براي حضور در نشست ماه آينده در لندن كه بايدن نيز در آن حضور خواهد يافت، دعوت به عمل آمده است.» ساكي ادامه داد:«مشاركت روسيه در نشست ماه آينده لندن اقدامي براي كاهش تنش خواهد بود.» رييس‌جمهور امريكا روز سه‌شنبه گذشته نيز ابراز اميدواري كرد بتواند با پوتين در جريان سفر برنامه‌ريزي شده خود به اروپا در ماه ژوئن ديدار كند. او در پاسخ به اين سوال كه آيا برنامه‌اي براي گفت‌وگو با پوتين در جريان سفرش به اروپا براي شركت در اجلاس ناتو همچنين گروه 7 دارد،گفت كه دولتش در حال كار روي اين مساله است. بايدن بدون ارايه جزييات اظهار كرد: اميدوارم و انتظارم همين است. در حال كار روي آن هستيم. رييس‌جمهور امريكا ماه آينده ميلادي براي شركت در اجلاس گروه 7 در انگليس كه قرار است بين ۱۱تا ۱۳ ژوئن(۲۱ تا ۲۳ خرداد) همچنين در اجلاس ناتو كه قرار است در بروكسل، پايتخت بلژيك و مقر اين اتحاد نظامي در ۱۴ ژوئن(۲۴ خرداد) برگزار شود به اروپا سفر خواهد كرد.