فروش دور جديد اوراق بدهي از خردادماه آغاز مي‌شود
رقيب تراشي براي بازار سرمايه
ندا جعفري| سال گذشته دولت از طريق محل فروش اوراق بدهي درآمد 243هزار ميليارد توماني به دست آورد و امسال نيز بنا بر برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در بودجه كشور قرار است دولت فروش نفت را كاهش دهد اما از طرف ديگر براي جبراي كسري بودجه تصميماتي اخذ شده كه در عوض آن به انتشار اوراق بدهي بپردازد.چند روز پيش وزارت امور اقتصادي و دارايي طي اطلاعيه‌اي، مجددا از انتشار و عرضه اوراق مالي اسلامي از هفته اول خردادماه و با استفاده از ظرفيت قانون بودجه سال ۱۴۰۰ كل كشور خبر داد. يكي از راه‌هايي كه دولت‌ها در شرايط ركودي براي تامين مالي بودجه در نظر مي‌گيرند فروش اوراق قرضه يا همان اوراق بدهي است. اين سياست در اقتصادهايي انجام مي‌شود كه پايه اصلي درآمدهاي دولت در آن درآمدهاي مالياتي است و پايداري و عدم پايداري درآمدهاي مالياتي با دلايل مشخصي مانند كسري و رونق و ثابت اقتصادي قابل ارزيابي است.
موكول كردن كسري بودجه به آينده يا درآمدزايي؟
برخي كارشناسان معتقدند؛ هرچند برخي از فروش اوراق بدهي با تعابيري مانند «موكول كردن كسري بودجه به آينده» ياد مي‌كنند اما در شرايطي كه به دليل تحريم‌ها منابع درآمدي دولت محدود شده و شيوع كرونا به افزايش هزينه‌ها منجر شده، فروش اوراق بدهي تنها راه مطمئن براي جبران كسري بودجه بدون افزايش پايه پولي و تورم است. به گفته محسن عليزاده عضو ناظر مجلس در شوراي عالي بورس و اوراق بهادار فروش اوراق بدهي بنا بر برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در بودجه ۱۴۰۰ به نسبت سال گذشته دو برابر شده است. انتشار اوراق بدهي ضمن اينكه كسري بودجه دولت را رفع مي‌كند، دست بانك مركزي را براي اجراي عمليات بازار باز بانكي باز مي‌گذارد.
اما برخي ديگر بر اين عقيده‌اند كه هر چند فروش اوراق بدهي در سال ۹۹ توانست مانع از استقراض شديد دولت از بانك مركزي شود و از تشديد مضاعف تورم در اقتصاد ايران جلوگيري كند اما از طرف ديگر به دليل اينكه اقتصاد ايران از لحاظ نهادي پيش‌شرط‌هاي لازم براي فروش اوراق بدهي را ندارد، اثرات منفي جدي‌اي بر سياست‌گذاري پولي بر جاي گذاشته است و در صورت استمرار آن اثرات منفي بر جا مي‌گذارد.
مصطفي اميد قائمي در مورد انتشار اوراق بدهي از خردادماه از سوي دولت به «اعتماد» گفت: يكي از راه‌هاي تامين مالي اوراق بدهي است و انتشار اوراق بدهي مناسب‌ترين راه براي تامين كسري بودجه است، ابزار فروش اوراق بدهي يكي از ابزارهايي است كه بانك مركزي با خريد و فروش آن با بانك‌ها مي‌تواند عمليات بازار باز را اجرا و به كنترل نرخ سود و نقدينگي بپردازد. البته نرخ اوراق بدهي بايد منطقي باشد.
فروش اوراق بدهي رقيبي براي بازار سرمايه
وي با بيان اينكه مسلما فروش اين اوراق در پوشش كسري بودجه موثر است، افزود: البته انتشار اوراق بدهي باعث مي‌شود تا نرخ بهره موثر كارگزاري‌ها افزايش پيدا كند و با توجه به اينكه اين اوراق بدون ريسك هم هست باعث مي‌شود تا بازار رقيبي براي بازار سهام ايجاد شود.اين كارشناس بازار سرمايه با بيان اينكه انتشار اوراق بدهي باعث كاهش P/E شركت‌هاي بورسي مي‌شود گفت: اين موضوع تا حدود زيادي از رونق بازار سرمايه در سال ۱۴۰۰ كم مي‌كند و زمينه‌هاي ركود در بورس را ايجاد خواهد كرد.اميدقائمي ادامه داد: قسمت زيادي از اوراق بدهي مشتريان خاص خود را دارد از بانك‌ها گرفته تا موسسات مالي و بيمه‌اي كه مي‌توانند منابع خود را به صورت اوراق نگهداري كنند از مشتريان اين اوراق هستند.او افزود: همچنين صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري كه علاقه‌مند هستند از صندوق‌هايي با درآمد ثابت استفاده كنند از اين اوراق استقبال مي‌كنند.
اين كارشناس بازار سرمايه تصريح كرد: به همان ميزاني كه تورم در كشور به وجود مي‌آيد و ميزان نقدينگي در موسسات پولي و بانكي رسوب مي‌كند باعث مي‌شود تا افراد به سمت اين اوراق و به نوعي به سمت اين بازار كشيده شوند اما قسمتي از منابع بازارهاي رقيب هم به سمت خريد اين اوراق دولتي حركت مي‌كند كه يكي از اين بازارهاي رقيب مي‌تواند بازار سرمايه باشد كه به نوعي باعث تضعيف اين بازار نيز خواهد شد.
بار انتشار اوراق بدهي بر دوش دولت بعدي
اميدقائمي در خصوص افزايش بدهي دولت بعدي اظهار داشت: قسمتي از اين بدهي بر دوش دولت بعدي است اما بايد ترازنامه و درآمد و مخارج دولت‌ها را محاسبه كرد و سنجيد كه تا چه ميزان دولت‌ها ظرفيت انتشار اوراق بدهي و ظرفيت تامين مالي از اين طريق را دارند زيرا هر چقدر درآمد دولت‌ها طي سال‌ها افزايش پيدا كند قدرت و امكان تحمل بدهي بيشتري براي دولت‌ها به وجود مي‌آيد و دولت‌هاي بعدي نيز با انتشار اين اوراق قدرت تحمل اين بدهي را خواهند داشت و به همين منظور به سال‌هاي بعد منتقل مي‌شود.اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: اين اقدام بايد با يك كارشناسي و روش دقيق و با در نظر گرفتن نرخ تورمي كه از افزايش پايه پولي ايجاد مي‌شود صورت پذيرد و در خصوص ميزان متناسب انتشار اوراق تصميم‌گيري شود.اميد قائمي تصريح كرد: انتشار اين اوراق نه تنها بر بازار سرمايه تاثير دارد بلكه در ساير بازارها نيز موثر است و ممكن است جلوي سود آنها را هم بگيرد. البته اين موضوع اقدام مناسبي در مورد تاثير كالاهاي مصرفي است اما در مورد بازار سرمايه چندان مناسب نيست و بايد به نوعي برنامه‌ريزي شود تا انتشار اوراق بدهي مخاطبين بازار سرمايه را به اين سمت جذب نكند.