آيا اجراي توصيههاي FATF براي همه كشورها الزامي است؟
۱- قدرت سياسي و تاثيرگذاري كشورهاي تاسيسكننده FATF
درحال حاضر ۳۷ كشور عضو FATF هستند از جمله امريكا، انگليس، آلمان، فرانسه،چين و روسيه. به علاوه اين ۳۷ كشور،۲ سازمان از جمله كميسيون اروپايي و شوراي همكاريهاي خليج فارس عضو اصلي FATF هستند. جدا از اين ۳۹ عضو اصلي، ۹ سازمان ديگر كه شامل كشورهاي مختلف ميشود هم ميتوان از اعضا FATF دانست. يكي از انتقادات اصلي به FATF اين است كه باوجود آنكه به وسيله بعضي از كشورهاي غربي تشكيل شده است اما در حال حاضر تبديل به سياستگذار اصلي در زمينه مقابله با پولشويي و تامين مالي تروريسم براي همه كشورها و با جنبه غير رسمي الزام آور شده است.
۲- قدرت و حمايتِ بخشهاي مالي كشورها از توصيهها فارغ از حمايت و عضويت كشورهايشان
از اصول پايهاي FATF بايد به رويكرد مبتني بر ريسك Risk-based approach اشاره كرد. رويكرد مبتني بر ريسك در توصيه شماره يك FATF توضيح داده شده است؛ كه قابل اجرا براي همه موسساتِ با ريسك پولشويي و تامين مالي تروريسم است. از كشورها تا خيريهها بايد در مرحله اول ميزان ريسك طرف معامله خود را تعيين نمايند. موسسات مالي به دليل آنكه سود و منفعت خود را در گرو مشتريهاي بدون ريسك يا ريسك پايين ميدانند در مرحله اول طرف معامله يا مشتري خود را در پروفايلهاي ريسك بالا، ريسك متوسط و ريسك پايين تقسيمبندي ميكنند تا بر اساس ميزان ريسك هر مشتري بتوانند خدمات خود را ارايه نمايند. كشور ايران جز كشورها با ريسك بالا قرار گرفته است و به همين دليل جذابيت بسيار پاييني براي موسسات مالي دارد زيرا همانطور كه گفته شد رابطه موسسات مالي با مشتريان بر اساس تجزيه و تحليل سود و هزينه است. وارد معاملات مالي با كشورها يا افراد پر ريسك شدن ميتواند هزينه بيشتري نسبت به سود براي موسسات مالي داشته باشد.
۳- تاكيد و نام بردن از توصيهها FATF در قطعنامههاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد
به عنوان مثال قطعنامه ۲۶۴۶ شوراي امنيت سازمان ملل به شناسايي نقش FATF در ايجاد استانداردهاي مبارزه با تروريسم و پولشويي اشاره كرده است و همچنين از كشورها خواسته است تا ۴۰ توصيه FATF را در قوانين خود اتخاذ و اجرا نمايند. اين قطعنامه نشاندهنده نقش حياتي و مهم FATF در مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم است.
۴- عواقب عدم انجام توصيههاي FATF براي كشورها
مورد آخر كه ميتوان اذعان كرد از همه موارد مهمتر است، عواقب عدم انجام توصيهها FATF ميباشد. اگر كشوري مثل ايران در ليست كشورهاي پر ريسك و غير همكار با FATF قرار بگيرد اكثر موسسات مالي سراسر دنيا با آن كشور مورد نظر وارد معاملات مالي نميشوند. در آخرين اقدام FATF، تمامي اقدامات متقابل بر روي ايران بازگردانده ميشود به دليل آنكه درخواستهاي FATF توسط ايران انجام داده نشده است. اقدامات متقابل كه در توصيه ۱۹ به آن اشاره شده است در اصل اقدامات تنبيهي نيستند و فقط از موسسات مالي و .. خواسته است تا اهتمامات لازم جهت اعتبار آزمايي (Enhanced Due Diligence) طرف مقابل معاملات را كه ايران هست افزايش دهند.
در آخر آنكه ايران به عنوان يك كشور با هنجارها و ارزشها متفاوت، بسيار سخت ميتواند با قوانين نرم و سخت بينالمللي مبارزه با تامين مالي تروريسم و پولشويي هماهنگ شود. در حال حاضر ايران به كنوانسيون مبارزه با تامين مالي تروريسم نپيوسته است،به عنوان كشور پر ريسك از سوي FATFشناخته شده است و همچنين فقط تا حدي بندهاي قطعنامه ۱۳۷۳ را اجرا كرده است. در اين راستا،به نظر ميرسد فارغ از تحريمهاي بينالمللي كه عمدتاً جنبه سياسي دارد،داشتن برنامه جزيي چگونگي حل مشكل FATF و پيوستن به كنوانسيونها مربوطه و اجراي توصيههاي چهل گانه ميتواند يكي از خواستههاي اساسي مردم و همچنين راستيآزمايي برنامههاي كانديداهاي رياستجمهوري باشد.