پاسخ وزارت جهاد كشاورزي به روزنامه اعتماد
گروه اجتماعي| به‌دنبال انتشار گزارشي با عنوان «بي‌توجهي به هشدار‌هاي متخصصان درباره گونه مهاجم تيلاپيا بحران‌ساز شد» در روز 25 ارديبهشت سال جاري، وزارت جهاد كشاورزي جوابيه‌اي در واكنش به اين مطلب براي روزنامه اعتماد ارسال كرد كه متن آن را مي‌خوانيد:
« بازگشت به مطلب منتشره در آن روزنامه وزين به تاريخ ۲۵/۲/۱۴۰۰ با كد خبر (۱۶۷۸۵۹) تحت عنوان «بي‌توجهي به هشدار‌هاي متخصصان درباره گونه مهاجم تيلاپيا بحران‌ساز شد» پاسخ و توضيح اين سازمان به شرح ذيل ارسال مي‌شود. انتظار مي‌رود به منظور تنوير افكار عمومي و مطابق با قانون مطبوعات و رسانه‌ها در اسرع وقت به صورت موثر در صفحه مربوطه منتشر شود:
۱) موضوع رهاسازي بدون ضابطه ماهي در تالاب‌ها و سدها
براساس ماده ۲۲ و ۴۲ آيين‌نامه اجرايي قانون حفاظت و بهره‌برداري از منابع آبزي و نظامنامه بهره‌برداري از درياچه پشت سدها كه به امضاي سه دستگاه مربوطه (وزارت نيرو، سازمان حفاظت محيط‌زيست و سازمان شيلات ايران) رسيده است، رهاسازي ماهي در درياچه پشت سدها يا منابع آبي پس از انجام مطالعات و اخذ مجوزهاي لازم بر‌حسب مورد از سازمان حفاظت محيط‌زيست و وزارت نيرو صورت مي‌گيرد. ماهياني كه در اين مخازن رهاسازي مي‌شوند از جمله ماهياني هستند كه جزيي از فون حوضه آبريز آن منطقه به شمار مي‌آيند و در غير اين صورت مجوز مربوطه از سوي سازمان حفاظت محيط‌زيست صادر نمي‌شود.
مهم‌ترين گروه ماهياني كه در درياچه‌هاي پشت سد رهاسازي شده‌اند كپور ماهيان پرورشي هستند كه با توجه به پراكنش آنها در محيط‌هاي طبيعي يا مزارع، تقريبا در اغلب مناطق ايران، جزيي از زيست‌بوم‌هاي آبي ما به حساب مي‌آيند. برخي گونه‌هاي بومي مانند شيربت، گتان، عنزه، شيزوتوراكس، ماهي سفيد، ماهي خاوياري و غيره نيز پس از تكثير در مراكز بازسازي ذخاير در زيستگاه‌هاي طبيعي خود مانند تالاب شادگان، تالاب هامون، درياي خزر و غيره رهاسازي مي‌شوند كه نقش بزرگي در حفظ جمعيت اين ماهيان در طبيعت و كسب درآمد صيادان دارد. با عنايت به موارد فوق مشاهده مي‌شود كه رهاسازي بچه ماهي در محيط‌هاي آبي كاملا ضابطه‌مند و منطبق با مقررات جاري مورد پذيرش دستگاه‌هاي ذي‌ربط صورت مي‌گيرد.
۲) موضوع پساب آبزي‌پروري
استاندارد پساب مزارع آبزي‌پروري توسط سازمان حفاظت محيط‌زيست ابلاغ و كيفيت پساب اغلب مزارع آبزي‌پروري در حد استاندارد وضع شده است و چنانچه كيفيت پساب با اين استاندارد مطابقت نداشته باشد در چارچوب مقررات سازمان محيط‌زيست با متخلفين برخورد قانوني صورت خواهد گرفت. با توجه به ضرورت بهره‌وري آب و حفظ محيط‌زيست، هم‌اكنون تعداد زيادي از مزارع از سيستم‌هاي بازچرخاني آب استفاده مي‌نمايند تا به اين ترتيب علاوه بر افزايش توليد از مخاطرات ناشي از تخليه به محيط‌هاي پذيرنده پساب كاسته شود.
۳) موضوع واردات ماهي تيلاپيا و پرورش آن در كشور
بر‌خلاف آنچه عموما اظهار مي‌شود، انواعي از تيلاپيا از سال‌هاي دور وارد كشور شده است. كشور عراق به دفعات و در سال‌هاي مختلف برخي از انواع تيلاپيا را در مناطق مختلف اين كشور و از جمله رودخانه‌هاي دجله و فرات رهاسازي نموده است. اولين گزارش از رهاسازي ماهي تيلاپياي نيل در رودخانه دجله (در نزديكي شهر بغداد) به دهه ۷۰ ميلادي بازمي‌گردد و جالب اينجاست كه اين ماهي در اين رودخانه قادر به استقرار نبوده و به دليل سرد شدن آب تلف شده است. ليكن براساس مطالعات انجام شده توسط مراجع مختلف ايراني و عراقي، چندين گونه ماهي تيلاپيا از جمله تيلاپياي نيل، تيلاپياي موزامبيك و ماهي زيلي در آب‌هاي مشترك ايران و عراق ديده شده‌اند و با گسترش طبيعي آنها هم‌اكنون در منابع آبي مختلف اين استان از جمله هورها و رودخانه‌ها و كانال‌هاي آبياري و آبرساني و استخرهاي پرورش ماهي اين استان ديده مي‌شوند.
همچنين در سال ۱۳۸۸ و ۱۳۹۹ و در پي سيلاب‌هاي رودخانه هيرمند، چندين گزارش از حضور موردي اين ماهي در چاه‌نيمه‌هاي استان سيستان و بلوچستان كه از آب اين رودخانه تغذيه مي‌شوند، واصل گرديد كه اخبار آن براي شناسايي گونه‌هاي مشاهده شده و منشا آن به سازمان حفاظت محيط زيست و همچنين پژوهشكده تالاب هامون منعكس گرديده است.
لذا بايد پذيرفت كه اين ماهيان سال‌هاست كه وارد حوزه جغرافيايي ايران شده‌اند و چه بسا از طريق سيلاب‌ها يا عوامل انساني ناخواسته به محيط‌هاي مختلف آبي وارد شده باشند. از اين رو استفاده از يك ماهي كه در بخش وسيعي از كشور پراكنش آن به ثبت رسيده است، نمي‌تواند راهبرد كاملا نادرستي خوانده شود و مي‌بايست آن را با روش‌هاي علمي مورد بررسي قرار داده و سپس تصميم‌گيري نمود.
معرفي محدود ماهي تيلاپيا به مزارع پرورشي در استان‌هاي يزد، قم، سمنان و خراسان جنوبي پس از انجام مطالعات ارزيابي اثرات زيست‌محيطي صورت گرفته است كه طي آن نوع خطرات و شدت بروز آسيب‌هاي احتمالي تعيين و پس از ارايه گزارش به سازمان حفاظت محيط‌زيست، در سال ۱۳۹۰ با پرورش اين ماهي در استان يزد موافقت شده و در سال‌هاي بعد به سه استان ديگر تسري يافته است. خوشبختانه عدم وجود حتي يك گزارش از پراكنش ماهي تيلاپياي نيل در آب‌هاي طبيعي استان‌هاي مجاز، حكايت از درستي راهبرد شيلات ايران براي پرورش اين ماهي در اين استان‌ها دارد. عدم ثبت حتي يك مورد گزارش از وجود ماهي تيلاپيا در يك محيط آبي طبيعي در استان يزد پس از سيزده سال از انتقال اين ماهي به اين استان آيا نمي‌تواند شاهد خوبي بر امكان پرورش بدون مخاطره اين ماهي در اين استان باشد؟
سازمان شيلات ايران بر اين باور است كه ارايه نظر آحاد شهروندان و به ويژه متخصصين، پيرامون طرح‌هاي توسعه جزيي از فرآيند پذيرش مطالعات ارزيابي زيست‌محيطي است ليكن بررسي مقالات منتشر شده توسط محققين ايراني در دوازده سال اخير نشان مي‌دهد كه مخالفت با پرورش ماهي تيلاپيا در ايران صرفا به صورت شعارگونه مطرح شده است و مطالعه قابل اعتنايي در اين خصوص از جانب مراكز علمي معتبر انجام نشده (يا نتايج آن منتشر نشده) است تا مبنايي براي بازبيني برنامه‌هاي توسعه آبزي‌پروري در كشور باشد. لذا در اين شرايط سازمان شيلات ايران ملاك تصميم‌گيري خود را بر‌مبناي مطالعات ارزيابي زيست‌محيطي اثرات پرورش ماهي تيلاپيا قرار داده است.
۴) موضوع طرح پرورش ميگو در گميشان
با توجه به ويژگي‌هاي ذيل و اهداف تعيين شده در اجراي طرح پرورش ميگو در گميشان استان گلستان، اين فعاليت در زمره طرح‌هاي موفق داراي مجوز اجرا از سازمان محيط‌زيست كشور به شمار مي‌رود.
الف) انجام مطالعات توسط مشاور ذي‌صلاح داراي رتبه آبزي‌پروري از سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور
ب) پيش‌بيني و اجراي موفق احداث لاگون قبل از ورود پساب خروجي مجتمع به دريا و به منظور رسيدن به استاندارد قابل قبول محيط‌زيست منطقه و كشور
ج) درآمدزايي، ارزآوري، كارآفريني و اشتغالزايي مستقيم و غيرمستقيم براي بوميان منطقه
د) ايجاد ارزش افزوده در مزارع و محصول توليدي( در مجموع بيش از ۸۰۰۰ تن ميگو طي ۱۰ سال اخير)
فرهاد فرهادزاده ، مديركل دفتر حوزه رياست، روابط عمومي و امور بين‌الملل