قطعي شدن ديدار بايدن با ولاديمير پوتين در پايان تور اروپايي
قفل روابط واشنگتن و مسكو
در ژنو باز مي‌شود؟
محمدحسين لطف‌الهي
تلاش مقامات كاخ سفيد و كاخ كرملين براي نهايي كردن ديدار جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در سوييس به ثمر رسيد و روساي جمهور دو كشور قرار است به زودي در ژنو با يكديگر ديدار كنند.
آسوشيتدپرس صبح روز سه‌شنبه به نقل از يك مقام آگاه نوشت كه جيك ساليوان مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا در ژنو با همتاي روس خود ديدار كرده‌اند تا برنامه‌هاي سفر جو بايدن و پوتين به سوييس نهايي شود. يك مقام ديگر هم تصريح كرد كه به نظر مي‌رسد ژنو گزينه اصلي امريكا و روسيه براي نخستين ديدار رودرروي روساي جمهور دو كشور باشد.
ساعاتي بعد كاخ سفيد با صدور بيانيه‌اي اين خبر را تاييد كرد. در بيانيه كاخ سفيد آمده است: «رييس‌جمهور بايدن در 16 ژوئن 2021 با رييس‌جمهور پوتين در ژنو سوييس ديدار خواهد كرد. رهبران در مورد طيف گسترده‌اي از مسائل ضروري به بحث و گفت‌وگو خواهند پرداخت، چراكه ما به دنبال بازگرداندن پيش‌بيني‌پذيري و ثبات به روابط ايالات متحده و روسيه هستيم.»
اين نشست در حالي برگزار خواهد شد كه بايدن پس از سفر يك هفته‌اي به اروپا كه شامل توقف يك روزه در بريتانيا براي حضور در اجلاس گروه 7 و بازديد از مقر ناتو در بروكسل راهي ژنو مي‌شود تا ولاديمير پوتين را ببيند و با او پيرامون اختلافات جدي و تاثيرگذار دو كشور به بحث و گفت‌وگو بپردازد.
شوراي امنيت ملي امريكا هنوز حاضر نشده درباره جزيياتي كه در اين سفر مورد بحث و بررسي قرار خواهد گرفت، اطلاعاتي را در اختيار رسانه‌ها قرار دهد با اين حال، اين شورا در بيانيه‌اي كه اخيرا صادر كرده،آورده است كه «ديدار ميان جيك ساليوان و نيكلاي پاتروشف گامي مهم در راستاي آماده‌سازي براي نشست برنامه‌ريزي شده ايالات متحده و روسيه بود.» در اين بيانيه همچنين تاكيد شده به‌رغم وجود «اختلافات برجسته» ميان دو طرف، «گفت‌وگوهاي سازنده‌اي» شكل گرفته كه مي‌تواند در نهايت نتايج خوبي را به همراه داشته باشد. شوراي امنيت ملي امريكا در اين بيانيه تصريح كرده است كه «دو طرف توافق كردند عادي‌سازي روابط ايالات متحده و روسيه به نفع هر دو كشور خواهد بود و به پيش‌بيني‌پذيري و ثبات جهاني كمك مي‌كند.»
اولين‌بار اين دولت بايدن بود كه ماه گذشته پس از مجموعه‌اي از اقدامات روسيه عليه منافع امريكا درخواست كرد ديداري ميان روساي جمهور ايالات متحده و روسيه برگزار شود. در آن زمان كاخ كرملين، نيروهاي نظامي خود را در مرز با اوكراين مستقر كرده بود، ايالات متحده هدف حملات سايبري گروه‌هاي نزديك به مسكو قرار داشت و رسانه‌ها از در نظر گرفتن پاداش‌هاي كلان براي كشتار سربازان امريكايي از سوي روسيه گزارش مي‌دادند. در حال حاضر نيز برنامه‌ريزي‌ها براي ديدار دوجانبه دو رييس‌جمهور در حالي نهايي شده است كه تحليلگران معتقدند روسيه در پشت پرده حملات سايبري اخير عليه يكي از بزرگ‌ترين خطوط انتقال انرژي در امريكا قرار داشت كه 45 درصد از كل بنزين مصرفي ايالت‌هاي شرقي اين كشور را تامين مي‌كرد.
آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده پيش‌تر گفته بود كه واشنگتن خواستار برقراري رابطه‌اي «پايدار و قابل پيش‌بيني» با مسكو است. او همچنين هفته گذشته ديداري يك ساعت و 45 دقيقه‌اي با سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه داشت كه بر اساس گزارش نيويورك‌تايمز از اين ديدار، هرچند دو طرف بر مواضع متفاوت خود پاي مي‌فشردند اما روند مذاكرات بسيار «مودبانه» و «سازنده» پيش مي‌رفت. به نوشته اين روزنامه، وزير خارجه روسيه طي اين ديدار از پيشنهاد مسكو براي گفت‌وگوهايي جامع و استراتژيك با بلينكن سخن گفته و به نظر مي‌رسد اين پيشنهاد از سوي ايالات متحده پذيرفته شده است.
به گزارش خبرگزاري تاس، سرگئي لاوروف روز پنجشنبه هفته گذشته پيرامون اين ديدار و نتايج آن گفت: «حجم زيادي از ويراني وجود دارد و آواربرداري از آن كار آساني نخواهد بود اما متوجه شدم توني بلينكن و تيم او براي اين كار مصمم هستند.» لاوروف همچنين تاكيد كرده كه «اين آواربرداري مساله روسيه نيست و به طرف مقابل مربوط است.» ناظران معتقدند روسيه هنوز بر سر برنامه‌ريزي سفر پوتين ترديد دارد و نمي‌توان در حال حاضر ديدار دو رييس‌جمهور در ژنو را قطعي دانست.
ديميتري پسكوف، سخنگوي رياست‌جمهوري روسيه روز سه‌شنبه گفت كه كرملين به زودي بيانيه‌اي در مورد ديدار ولاديمير پوتين، روساي جمهور روسيه و جو بايدن رييس‌جمهور امريكا صادر مي‌كند. به نوشته اسپوتنيك، پسكوف در پاسخ به اين سوال كه آيا اظهارات پاتروشف، دبير شوراي امنيت روسيه به معناي موافقت روسيه با برگزاري اجلاس است، گفت: «اكنون از اظهارنظر در اين زمينه خودداري خواهم كرد و به زودي تلاش خواهيم كرد تا بيانيه‌اي در اين زمينه صادر كنيم.» او همچنين افزود كه مسائل ثبات راهبردي و كنترل تسليحات براي همه كشورها مسائلي مهم هستند و بنابراين اين موضوعات در دستور كار نشست ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و جو بايدن رييس‌جمهور امريكا خواهند بود. پسكوف خطاب به خبرنگاران در پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا روساي جمهور امريكا و روسيه با فهرست موضوعات بحث خود موافقت كرده‌اند، اظهار كرد: «ثبات و كنترل تسليحات مطمئنا مرتبط با همه كشورهاي جهان هستند بنابراين ثبات و كنترل تسليحات مطمئنا در دستور كار خواهند بود. اما بگذاريد ما در انتظار بيانيه‌اي درباره اين مساله كه به زودي منتشر خواهد شد، باشيم و تنها پس از آن است كه درباره دستور كار ممكن بحث خواهيم كرد.» وزير خارجه روسيه هم اعلام كرد كه تصميم در مورد نشست پوتين و بايدن به زودي اعلام خواهد شد . به گفته لاوروف، مسكو از پيشنهاد واشنگتن براي برگزاري نشست جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه استقبال مي‌كند و تصميم نهايي كرملين به زودي اعلام مي‌شود. لاوروف در يك كنفرانس مطبوعاتي پس از مذاكره با وزير امور خارجه مالت گفت: «ما پيشنهاد رييس‌جمهور امريكا بايدن براي برگزاري يك جلسه سطح بالا را مثبت ارزيابي كرديم. ما در آينده نزديك موضع نهايي خود را اعلام خواهيم كرد.»
كاخ سفيد اما منتظر اعلام رسمي و نهايي مسكو نماند و با صدور بيانيه‌اي به گمانه‌زني‌ها پيرامون پاسخ روسيه به دعوت ايالات متحده مبني بر برگزاري نشست دوجانبه ميان روساي جمهوري دو كشور در ژنو پايان داد.
پوليتيكو يادآوري كرده است كه ژنو ميزبان اولين ديدار رونالد ريگان رييس‌جمهور وقت امريكا و ميخاييل گورباچوف آخرين رهبر شوروي در 1985 بود.
مسير متفاوت بايدن و ترامپ
سياست‌هايي كه تاكنون از سوي دولت جو بايدن براي مهار روسيه اتخاذ شده تفاوت‌هاي زيادي با سياست‌هاي مدنظر رييس‌جمهور پيشين امريكا دارد. دونالد ترامپ عموما سعي داشت نشان دهد روابطي گرم و صميمانه با ولاديمير پوتين دارد و حتي در نشست دوجانبه جولاي 2018 با رييس‌جمهور روسيه، ضمن رد گزارش‌هاي سازمان‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده مبني بر تلاش روسيه در راستاي دخالت در انتخابات رياست‌جمهوري 2016 از موضع پوتين كه اين ادعا را نادرست مي‌دانست، حمايت كرد.
دولت بايدن تاكنون تلاش كرده با استفاده از ابزاري به نام تحريم اقتصادي روسيه را تحت فشار قرار دهد و در مقابل هر اقدامي كه از جانب مسكو صورت مي‌گيرد و واشنگتن آن را خصمانه ارزيابي مي‌كند، كاخ سفيد اقدام به وضع تحريم‌هايي جديد عليه رقيب ديرينه مي‌كند.
تنها در ماه آوريل، دولت بايدن 10 ديپلمات روس را از ايالات متحده اخراج كرد و اعلام داشت عليه بيش از 35 شخص و نهاد روسي به دليل حملات سايبري اين كشور به امريكا تحريم‌هايي را وضع و اعمال خواهد كرد. تحليلگران اغلب اين تحريم‌ها را كارآمد و تاثيرگذار روي اقتصاد روسيه ارزيابي مي‌كنند، در حالي كه اغلب تحريم‌ها در دوره ترامپ بيشتر جنبه ظاهري داشت و به‌طوري جدي اقتصاد روسيه را تحت‌تاثير قرار نمي‌داد.
در موضوع نورد استريم اما ماجرا كمي متفاوت است. دولت ترامپ اصرار داشت كه تحت هر شرايطي پروژه نورد استريم 2 بايد تعطيل شود و هركس بر خلاف اين موضوع عمل كند مشمول تحريم مي‌شود اما دولت بايدن در اقدامي جالب توجه هفته گذشته اعلام كرد كه از تحريم شركت‌هاي دخيل در پشت خط لوله انتقال گاز نورد استريم ۲ به آلمان چشم‌پوشي مي‌كند.
به گزارش بي‌بي‌سي، دولت جو بايدن رييس‌جمهور امريكا تحريم‌ها عليه شركتي كه مشغول احداث يك خط لوله گاز جنجالي ميان روسيه و آلمان است را لغو كرده و اين تصميم مورد استقبال روسيه و آلمان واقع شده است. امريكا همچنين تحريم‌هاي اعمال شده بر متحد ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه كه هدايت شركت مجري پروژه نورد استريم ۲ را به عهده دارد، لغو كرد. تحريم اين شركت در سال ۲۰۱۹ با انتقاد شديد طرف‌هاي حاضر در پروژه روبه‌رو شده بود. خبر لغو اين تحريم‌ها را وزارت خارجه امريكا روز چهارشنبه در جريان گزارشي در مورد تحريم‌هاي روسيه كه تحويل كنگره داد، اعلام كرد. در گزارش وزارت خارجه امريكا اشاره شده است كه شركت «نورد استريم ۲اي‌جي» و ماتياس وارنيگ مديرعامل آن - افسر سابق اطلاعاتي آلمان شرقي - در فعاليت‌هايي دست داشتند كه قابل تحريم بود. اما اين گزارش نتيجه‌گيري مي‌كند كه رفع اين تحريم‌ها در راستاي تامين منافع ملي امريكاست. وزارت خارجه امريكا همچنين تحريم‌هايي را بر چهار كشتي روسي و چهار نهاد ديگر اين كشور اعمال كرد. جو بايدن قبلا با اين پروژه ۱۱ ميليارد دلاري مخالفت كرده و آنتوني بلينكن وزير خارجه او در جريان بررسي صلاحيتش در مجلس سنا گفته بود كه «مصمم هستم هر چه در توان دارم براي جلوگيري از تكميل نورد استريم ۲ انجام دهم.»
ناظران بر اين باورند كه تاكيد بايدن بر استفاده همزمان و به موقع از ابزارهايي نظير تحريم يا ديپلماسي مي‌تواند به تقويت جايگاه ايالات متحده و اصلاح روابط واشنگتن با مسكو كه در دوره 4 ساله ترامپ از حالت متوازن خارج شده بود، منجر شده و تغييراتي را به نفع ايالات متحده ايجاد كند.