امروز، روز جهاني مبارزه با بيابان‌زايي است
جنگل‌هاي ايران، همچنان مي‌سوزند و خاكستر مي‌شوند
گروه اجتماعي
تلخ‌ترين خبر همزمان با روز جهاني مبارزه با بيابان‌زايي (17 ژوئن) اين است كه جنگل‌هاي ايران، همچنان در آتش مي‌سوزد و خاكستر مي‌شود و زمين‌هاي سوخته بي‌بار و بر، فهرست بيابان‌هاي كشور را طويل‌تر مي‌كند.
در گرم‌ترين روزهاي فصل بهار، اخبار استاني حكايت از آن دارد كه جنگل‌هاي استان‌هاي خوزستان و كهگيلويه و بوير احمد و همدان و قزوين، هنوز در حال سوختن است و البته مسوولان استاني هم گفته‌اند كه در بروز و تداوم اين جنگل‌سوزي‌ها، عوامل انساني نقش داشته‌اند كه حالا هم، برخي متخلفان، شناسايي و به دستگاه قضايي معرفي شده‌اند. ديروز و در سومين روز از آتش‌سوزي جنگل‌هاي كوه حاتم در شهرستان بهبهان، محمدتقي سجادي، مدير كل جنگل‌هاي استان خوزستان به ايلنا گفت: «از عصر دوشنبه و بعد از ثبت گزارش آتش‌سوزي در محدوده كوه حاتم در ارتفاعات شهرستان بهبهان در ارتفاعات بين خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد، عوامل ما و هيات‌هاي كوهنوردي و همچنين سازمان‌هاي مردم‌نهاد دو استان، به حالت آماده‌باش درآمدند. با توجه به صعب‌العبور بودن محل وقوع حريق و در حالي كه بيش از ۴ ساعت پياده‌روي نياز است كه به محل حريق برسيم، نيروها به سمت محل حريق حركت كردند و با وجود تاريكي هوا، از چند جبهه وارد شده و اقدامات اوليه را براي مهار، كنترل و جلوگيري از سرايت آتش به مناطقي كه پوشش بالاتري داشت، انجام دادند. به دنبال هماهنگي دو استان و سازمان جنگل‌ها، درخواست بالگرد داديم و روز سه‌شنبه، بخشي از نيروهاي كمكي، با بالگرد به محل حادثه اعزام شدند. از روز سه‌شنبه، آتش‌سوزي در سمت خوزستان مهار شده ولي در نقاطي از شهرستان لنده در استان كهگيلويه و بويراحمد هنوز آتش‌سوزي به صورت پراكنده وجود دارد و اميدواريم تا پايان روز چهارشنبه اين آتش‌سوزي‌ها نيز كنترل و مهار شود. همزمان نيز ۴ يا ۵ نفر از افرادي را كه احتمال مي‌داديم در وقوع حريق نقش داشته‌اند، شناسايي و به حوزه قضايي كهگيلويه و بويراحمد اعلام كرديم. اقدامات حقوقي نيز در خصوص پيگيري اين موضوع از طريق دادستاني انجام شد تا نسبت به دستگيري و برخورد قضايي با آنها اقدامات لازم صورت گيرد.» سجادي در ادامه توضيحات خود، به برخي احتمالات و دلايل به عنوان علت وقوع حريق در جنگل‌هاي اين منطقه اشاره كرد و گفت: «از گذشته‌هاي دور در كوه حاتم كوره‌هاي توليد زغال و زغال‌سوزي وجود داشته و از همين رو ما اقدامات تشديدي و كنترلي براي جلوگيري از تعرض به جنگل‌هاي بلوط اجرا كرده‌ايم. البته كوه‌هاي زاگرس در سمت خوزستان، پوشش كمتر و تنك‌تر و در سمت دامنه كهگيلويه و بويراحمد، پوشش گياهي بيشتري دارد. بعضا در سنوات گذشته تخريب‌هايي در اين مناطق براي توليد زغال ايجاد شده و ما آن را كنترل كرده‌ايم.»
در حالي كه به گفته سجادي، ممكن است حداكثر 20 هكتار از جنگل‌هاي در محدوده استان خوزستان در اين آتش‌سوزي سوخته باشد، ديروز نماينده مردم بهبهان هم بر قصور و تخلف عوامل انساني در بروز آتش‌سوزي «لنده» تاكيد كرد و نماينده كهگيلويه و بهمئي هم در توضيح جزييات آتش‌سوزي جنگل‌هاي زاگرس گفت: «متاسفانه آتش‌سوزي طبق معمول هرساله بخشي از استان كهگيلويه و بويراحمد را درمي‌نوردد. ما بارها فرياد زديم و از مسوولان، متوليان و دست‌اندركاران درخواست كرديم كه چاره‌اي بينديشند و فكري كنند و مانع از نابود شدن منابع ملي و ذخاير ارزشمند كشور شوند. نمي‌دانم چه اشخاصي بايد پاسخگو باشند و در كشور پاي كار حاضر شوند و از اين فاجعه جلوگيري كنند. متوليان در استان دست‌شان خالي است و متاسفانه امكانات نيست. بايد بالگرد باشد تا بتوانند اين آتش را خاموش كنند و مردم با دست خالي كاري از دست‌شان برنمي‌آيد.» محمدعلي موحد در گفت‌وگو با ايلنا گفت: «علت اصلي آتش‌سوزي مشخص نيست. ممكن است يك فرد مرتكب اين كار شده باشد يا يك حركت غيرمترقبه صورت گرفته باشد. درون كوه، دام، چوپان و عوامل مختلف وجود دارد و نمي‌توان با قاطعيت اظهارنظر كرد و كارشناسان بايد بررسي كنند.»
در حالي كه تاكنون و بعد از گذشت 4 روز از تداوم آتش‌سوزي در جنگل‌هاي مرزي استان‌هاي خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد، هيچ‌كدام از مسوولان استان كهگيلويه و بويراحمد حاضر به پاسخگويي در اين باره نشده‌اند، ظرف روزهاي گذشته، فرمانده يگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور اعلام كرد كه در دو ماه نخست امسال، حدود ۲۶۰ مورد حريق در مناطق زاگرسي و جنوب كشور اطفا شده كه درصدي از دلايل وقوع اين آتش‌سوزي‌ها در منابع طبيعي، كاهش بارش در فروردين و ارديبهشت سال جاري و شروع گرما اما بيشترين دليل، عوامل انساني بوده و به همين سبب، به استان‌هايي كه در معرض آتش‌سوزي‌هاي جنگلي و مرتعي هستند، مجوز داده شده كه به صورت فصلي ديد‌بان حريق بگيرند و از دستگاه قضايي هم طي مكاتباتي خواسته شده كه براي متخلفان جنگل‌سوزي و منابع طبيعي، مجازات‌هاي بازدارنده‌تري لحاظ شود.
خشكي زمين و فقر معيشتي هم جنگل‌ها
را به آتش مي‌كشد
يك پژوهشگر آب، با اشاره به ارتباط خشكسالي و آتش‌سوزي‌ها گفت: «خشكسالي‌ها اثرات منفي بسياري بر مباحث اكولوژيكي، محيط‌هاي انساني و حتي حيات‌وحش دارند. افزايش دما، كاهش كيفيت هوا، گسترش بيماري‌ها، افزايش نياز آبي، گسترش فشار بر منابع آب، جنگ بر سر آب، كاهش كيفيت و تناژ محصولات كشاورزي، افزايش قيمت محصولات كشاورزي، مهاجرت حيات وحش و افزايش تعارض حيات وحش با مردم از جمله اثرات وقوع خشكسالي است. يكي از اثرات مهم خشكسالي، فراهم شدن امكان بروز آتش‌سوزي‌هاي گسترده در مراتع و جنگل‌هاست. كمبود بارش باعث كاهش رطوبت هوا و خشكيدگي خاك شده و كاهش رطوبت و خشك شدن پوشش گياهي را در پي دارد. با توجه به اينكه خشكسالي‌ها عموما موجب افزايش دما نيز مي‌شود، خطر افزايش تعداد و وسعت آتش سوزي‌ها محتمل خواهد بود.» مصطفي فدايي فرد، در گفت‌وگو با ايلنا، با بيان اينكه خشكسالي كه امسال همه كشور با آن دست به گريبان است، باعث شكنندگي وضعيت اكوسيستم‌ها، محيط زيست و منابع شده، تاكيد كرد: «امسال خشكسالي در همه رژيم‌هاي آب و هوايي كشور با شدت و ضعف روي داده است، اما برخي از مناطق كشور به علت اندك بودن متوسط بارش سالانه و گستردگي دامنه نوسانات بارندگي، از آسيب‌پذيري بيشتري برخوردارند. گسترش و استمرار خشكسالي‌ها در مناطق گسترده‌اي از كشور كه از نظر اقليمي، خشك هستند، خسارت‌بارتر است. در اين مناطق كه به‌طور طبيعي داراي محدوديت آب و پوشش گياهي هستند، وقوع خشكسالي اثرات منفي بيشتري در پي دارد. با توجه به اينكه ايران پوشش جنگلي محدودي دارد، بحران آتش‌سوزي در كشور ما از اهميت بالايي برخوردار است چراكه علاوه بر از بين رفتن پوشش گياهي و جنگلي اندك موجود، به دليل شرايط اقليمي خشك، احيا و بازگشت مراتع و جنگل‌ها به حالت اوليه بسيار دشوار و زمان‌بر خواهد بود. در دهه‌هاي گذشته، آتش‌سوزي‌هايي كه منشأ آن عوامل انساني بوده است، تهديدي بزرگ براي جنگل‌ها محسوب مي‌شود. بررسي عوامل آتش‌سوزي‌ها حاكي از آن است كه برخي از آتش‌سوزي‌هاي مراتع و جنگل‌ها در سطوحي محدود، عمدي و هدف از آن استحصال زمين كشاورزي بوده. بنابراين با توجه به افزايش فشارهاي اقتصادي شديد بر مردم همزمان با گسترش بيكاري، امكان وقوع اين تخلفات محتمل خواهد بود كه با توجه به فراهم بودن شرايط اقليمي و رطوبتي، امكان گسترش ناخواسته آتش‌سوزي و غير قابل كنترل شدن آن فراهم است. بنابراين، با توجه به تابستان داغ و كم‌آبي كه پيش رو داريم، احتمال وقوع آتش‌سوزي در جنگل‌ها و مراتع افزايش خواهد داشت.»