چرا هيچ‌كس از موزه‌هاي خصوصي حمايت نمي‌كند؟
رضا دبيري‌نژاد
در سال‌هاي اخير مهم‌ترين خبر در حوزه موزه به پيدايش موزه‌هاي خصوصي مربوط مي‌شود كه توليد هفتگي آنها به مهم‌ترين عملكرد دولت تبديل شده است. اين در حالي است كه هنوز چيستي و چگونگي موزه‌هاي خصوصي به درستي تدوين و تبيين نشده است. از يك مغازه تا يك مجموعه يا يك خانه قديمي همه با گرفتن مجوز، نام موزه به خود گرفته‌اند و حالا بنا بر همين مجوزها بيش از 170 موزه خصوصي در كشور وجود دارد. اما آيا اين اماكن بدون ساختار و برنامه را مي‌توان موزه ناميد؟ و فراتر از اينها اين موزه‌هاي خصوصي چگونه دوام مي‌آورند؟
دوام آوردن مهم‌ترين چالش موزه‌هاي خصوصي است و در مواردي كه بر پايه استواري بنيان گذاشته نشده باشند، هر دم ممكن است در برابر خطراتي قرار بگيرند كه بقاي آنان را مخدوش سازد. كما اينكه در دوران پاندمي و تعطيلي متناوب موزه‌هاي خصوصي اين خطر را مشاهده كرده‌ايم. جالب‌تر اينكه همه مشاغل و نهادهاي فرهنگي خصوصي اعم از سينما، تئاتر يا موسيقي و موسسات آموزشي، زبان گويايي براي مشكلات‌شان داشته‌اند كه شامل صنوف يا سازمان‌هاي متولي هستند در مقابل در حوزه موزه‌هاي خصوصي هيچ ندايي به گوش نرسيد.
بايد در نظر داشته باشيم اين پديده نوظهور نه چندان به تثبيت رسيده و نه بر قوانين محكمي تكيه كرده كه بتواند در مواجهه با فشارهاي مالي پايدار بماند. از سوي ديگر مشخص نيست كدام نهاد متولي يا حامي آنهاست. اگرچه وجود موزه‌هاي خصوصي مي‌تواند به يك شهر يا جامعه، انتفاع فرهنگي، علمي، اجتماعي برساند و باعث رونق گردشگري در يك منطقه شود و در واقع در حوزه فرهنگ و ميراث فرهنگي به نهادهاي دولتي كمك كند اما در مقابل هيچ‌كس در برابر مسووليت‌پذيري موزه‌هاي خصوصي به ياري و همراهي آنها نيامده است. موزه‌هاي خصوصي پديده نوپايي هستند كه مي‌توانند كمك كنند موزه‌داري از تولي‌گري صرف دولت خارج شده و همچنين امكان مشاركت جامعه را بالاتر ببرد. از سوي ديگر موزه‌هاي خصوصي مي‌توانند يك قالب نو و پايدار در حوزه كارآفريني باشند كه انواع مختلفي از موضوعات را شامل شود، موضوعاتي كه بسياري مواقع به دليل محدوديت‌هاي حمايتي، نهادهاي دولتي به سمت آنها نمي‌روند. اين نهادهاي نوظهور قادرند بستر كثرت فرهنگي، چندصدايي و توسعه فرهنگي باشند اما به شرط آنكه هم بتوانند تثبيت شوند هم آن‌گونه كه بايد نقش اجتماعي ايفا كنند. اما تا زماني كه جوانه‌هاي موزه‌هاي خصوصي به ثمر بنشيند مراقبت مي‌خواهد. متاسفانه نهادهاي متولي فرهنگي كشورمان بيش از آنكه باغباني كنند رفع تكيف مي‌كنند. در نظر داشته باشيم كه اگر موزه‌هاي خصوصي بخشكند يك فرصت از يك شهر، يك جاذبه گردشگري، يك قطب فرهنگي و يك مركز اطلاعاتي خشكيده است. بيش از ايجاد موزه‌هاي جديد به حمايت از موزه‌هاي خصوصي بينديشيم كه در خطرند.