توان عملياتي ارتش افغانستان در نبود حمايت امريكا كاهش مي‌يابد
طالبان؛ برنده اصلي
محمدحسين لطف‌الهي
نظاميان، تنها امريكايي‌هايي نبودند كه به دستور رييس‌جمهور ايالات متحده از افغانستان خارج شدند؛ خروج پيمانكاران نظامي از اين كشور باعث شده ارتش افغانستان كه پيش از اين هم مشكلات زيادي در تقابل با طالبان داشت و نمي‌توانست از پس قواي نظامي اين گروه برآيد با دشواري‌هايي مواجه شد كه عملا امكان موفقيت در عمليات‌هاي نظامي در برابر طالبان به صفر برسد.
در روزهاي گذشته و همزمان با پيشروي نيروهاي طالبان در خاك افغانستان، انتشار يك ويديو در شبكه‌هاي اجتماعي خبرساز شد؛ يك فروند بالگرد60- UHارتش اين كشور در حالي كه در مقابل يك پاسگاه پليس در جنوب شرقي افغانستان بر زمين نشسته و از سوي نيروهاي طالبان گلوله‌باران شده بود ديگر امكان برخاستن از زمين و كمك به عمليات مقاومت در برابر پيشروي طالبان را نداشت و بدون اينكه كاري از دست نيروهاي افغان برآيد به سوختن ادامه مي‌داد. در اين شرايط حتي اگر نيروهاي ارتش افغانستان مي‌توانستند اين بالگرد را به جايي امن منتقل كنند بايد با چالشي تازه دست و پنجه نرم مي‌كردند. آنها تا حدود زيادي در تعمير، نگهداري و استفاده از اين ادوات به تكنيسين‌ها و متخصصان امريكايي وابسته هستند و حالا با بازگشت اين نيروها به كشورشان ارتش افغانستان در حال از دست دادن بخش عمده‌اي از توانايي عملياتي خود به ويژه در حوزه‌هاي مربوط به استفاده از تكنولوژي‌هاي پيشرفته نظير عمليات هوايي است. مقامات كابل معتقدند اين وضعيت مي‌تواند به فروپاشي توان نظامي افغانستان آن هم در شرايطي كه بايد به تنهايي با پيشروي‌هاي طالبان مقابله كند، بينجامد.
نيويورك تايمز نوشته است كه مشكل عدم پشتيباني تكنولوژيك به طور جدي دامنگير نيروي هوايي افغانستان شده است. اين نيرو كه علاوه بر پشتيباني هوايي از عمليات‌هاي زميني ارتش، وظيفه سنگيني در تامين نيازهاي اساسي بسياري از پاسگاه‌ها و پايگاه‌هاي نظامي در سراسر كشور را دارد و در مواقع ضروري بايد اين پاسگاه‌ها را تخليه كند در آستانه زمين‌گير شدن است. يك خلبان افغانستاني به شرط ناشناس ماندن در اين باره صحبت‌هايي را مطرح كرده و با بيان اينكه نيروي هوايي اين كشور «مشكلات بسياري» دارد، گفته اين مشكلات تنها با حمايت امريكايي‌ها رفع‌شدني است.
اين موضوع در گزارشي كه چند ماه پيش از سوي وزارت دفاع امريكا نيز منتشر شده بود، قابل مشاهده است. پنتاگون در ماه ژانويه هشدار داد كه هيچ هواپيماي افغانستاني پس از گذشت چند ماه بدون آموزش، پشتيباني و مشاوره پيمانكاران امريكايي نمي‌تواند موثر باشد و براي فعال نگه داشتن آنها نياز است كه حمايت امريكا ادامه يابد.
همچنين كمي بعدتر در ماه آوريل، ژنرال كنت مكنزي فرمانده ستاد فرماندهي مركزي ايالات متحده به كميته سياست خارجي سنا گفت:«من نگرانم توان نيروهاي مسلح افغانستان تا حدود زيادي پس از ترك آن كشور از سوي نيروهاي ايالات متحده كاهش يابد. به طور خاص نيروي هوايي اين كشور نخواهد توانست بدون پشتيباني ايالات متحده به روند فعاليت‌هاي خود ادامه دهد».
مقامات دولت بايدن در ميانه اجراي تصميم رييس‌جمهور براي خروج كامل امريكايي‌ها از افغانستان در پي يافتن راهي براي كاستن از آسيب اين خروج براي ارتش افغانستان هستند. به نوشته نشنال اينترست، اصلي‌ترين پيشنهاد آنها به جو بايدن اين بوده كه ايالات متحده بايد شرايط را براي رفتن پيمانكاران خصوصي به افغانستان و حمايت آنها از ارتش اين كشور تسهيل كند تا نيروهاي افغانستاني بتوانند، توان عملياتي خود را حفظ كنند. مقامات پنتاگون گفته‌اند اين راه‌حل در صورت آمادگي دولت افغانستان اگر براي پرداخت هزينه پيمانكاران خصوصي آماده باشند، عملياتي است.
كارشناسان امريكايي نظير رابرت گيتس، وزير دفاع پيشين ايالات متحده معتقدند كه امريكا بايد در اين موارد به پرداخت پول به پيمانكاران ادامه دهد. اما شرايطي كه در توافق دوحه با طالبان ذكر شده، باعث مي‌شود چنين اتفاقي ممكن نباشد. بر اساس گزارش نيويورك تايمز امريكا با طالبان توافق كرده كه پيمانكاراني در افغانستان نداشته باشد.
طالبان پيش مي‌رود
در چنين شرايطي پيشرفت نيروهاي طالبان در افغانستان با سرعت ادامه دارد. رييس شوراي استاني تخار افغانستان اعلام كرد در ۲۴ ساعت گذشته 8 شهرستان در استان‌هاي تخار، سمنگان و بلخ به دست طالبان افتاده و اكنون جنگ به دروازه‌هاي شهر تالقان مركز استان تخار، قلعه نو مركز استان باغيس و ميمنه مركز استان فارياب رسيده است. وفي‌الله رحماني، رييس شوراي استاني تخار افغانستان افزود: شهرستان‌هاي «بنگي»، «چال»، «هزارسمچ»، «ينگي قلعه»، «دشت قلعه» و «نمك آب» در تخار و شهرستان «دره صوف بالا» در استان سمنگان و «چهار بولك» در استان بلخ ديروز به دست طالبان افتاده است. گلبدين حكمتيار، رهبر حزب اسلامي افغانستان گفت كه رازهايي در پشت سقوط شهرها بدون كوچك‌ترين درگيري وجود دارد. او افزود: حلقه‌هايي در درون دولت افغانستان در سقوط اين شهرها دخالت دارند.
يورونيوز هم گزارش داده كه شدت درگيري‌ها در شهرستان پاتو در ولايت دايكندي روز جمعه افزايش يافت و همين مساله سبب آوارگي صدها خانواده ساكن در اين منطقه شد. خبرگزاري افق ساعاتي پيش به نقل از محمد محقق؛ مشاور ارشد رييس‌جمهوري افغانستان در امور سياسي و امنيتي اعلام كرد كه نبردها در پاتوي دايكندي شدت گرفته و طالبان مشغول «آتش زدن و غارت» منازل مردم هستند. اين مقام دولتي همچنين خواستار آن شد كه حكومت براي بازپس‌گيري كنترل اين بخش از خاك افغانستان كه طالبان در برخي نقاط مرزي آن فعاليت دارد به سرعت وارد عمل شود.
نبرد در ديگر نقاط افغانستان نيز به شدت ادامه دارد و بر اساس آخرين گزارش‌ها شهرستان كليدي گرشك در ولايت هلمند روز جمعه ميان نيروهاي دولتي و طالبان دست به دست شد. برخي منابع همچنين از سقوط يك پاسگاه ارتش در مركز ميدان وردك و نيز يك پايگاه نظاميان در شهرستان قلعه كاه فراه به دست طالبان خبر داده و تاكيد كرده‌اند كه در جريان اين نبردها 8 نيروي دولتي كشته شدهاند. ولايت هلمند در كل از مناطقي است كه طي روزهاي گذشته نبردهاي سنگيني در آن جريان داشته و آن طور كه برخي رسانه‌هاي محلي نوشته‌اند «چند روز مي‌شود كه در ميان دود و آتش جنگ مي‌سوزد».
نبرد خونين در ۸۰ شهرستان افغانستان
طالبان با خروج امريكا جاي پاي خود را محكم مي‌كند. ولايت بغلان نيز از ديگر مناطق پر تنش است. دولت افغانستان اعلام كرده كه نيروهاي امنيتي خود را از شهرستان دهنه غوري واقع در اين ولايت خارج كرده است. در بيانيه دولت آمده است كه اين نيروها به جاي مناسب‌تري منتقل شده و از آنها براي پاكسازي والسوالي دهنه غوري به شكلي بهتر و موثرتر استفاده خواهد شد. شوراي ولايتي فارياب نيز اعلام كرده كه در جريان حمله طالبان به شيرين تگاب، شمار زيادي از خودروها و تجهيزات نظامي به دست نيروهاي شورشي افتاده است.
در حالي كه برخي مقام‌‌هاي دولتي شكست‌هاي اخير در برابر حملات طالبان را نوعي عقب‌نشيني تاكتيكي توصيف كرده‌اند، شبه نظاميان اسلام‌گرا اين فتوحات را ناشي از برتري نظامي دانسته و مدعي شدهاند كه طي يك ماه گذشته دست‌كم بر ۴۰ شهرستان مسلط شدهاند. اين تحولات همزمان با آخرين مراحل خروج نيروهاي نظامي امريكا و ديگر نظاميان خارجي عضو هيات مامور ناتو در افغانستان از اين كشور صورت مي‌گيرد.
هر چند وزارت دفاع افغانستان بدون نام بردن از محلي گفته كه نيروهاي امنيتي از بعضي مناطق عقب‌نشيني تاكتيكي كرده‌اند. به گفته روح‌الله احمدزي، سخنگوي وزارت دفاع افغانستان، دليل اين كار جلوگيري از وارد شدن تلفات به نيروهاي امنيتي افغان و مردم غيرنظامي بوده است.