مستنداتي كه سر از خاك بيرون مي‌آورند
روايت يك نسل‌كشي؛ كشف بيش از 750 گور بي‌نام و نشان
در يكي از مدارس مذهبي مربوط به بوميان كانادا
محمدحسين لطف‌الهي
براي دهه‌ها كودكان بومي در كانادا از خانواده‌هاي‌شان جدا مي‌شدند، در مدارس مذهبي زير نظر كليسا اسكان مي‌يافتند و با فشار و اجبار از آنان خواسته مي‌شد تا با پيوستن به دين مسيحيت، زبان و فرهنگ گذشته خود را كنار بگذارند؛ بسياري از اين كودكان در طول اين سال‌ها ناپديد شدند. يافته سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد بسياري از اين كودكان ناپديد شده، جان خود را از دست داده بودند و كليسا براي سرپوش گذاشتن روي اين جنايت‌ها آنان را در گورهايي كه عموما در كنار ساختمان مدارس بنا مي‌شد، دفن مي‌كرد.
رييس گروه بوميان كانادايي كاوسس روز پنجشنبه در نشستي خبري از كشف بقاياي ۷۵۱ نفر در مدرسه ماريوال كه قبلا يك مدرسه شبانه‌روزي كاتوليك بوده، در ۱۴۰ كيلومتري شهر رجينا، مركز استان ساسكاچوان خبر داد. اين خبر در حالي انتشار يافت كه تنها چند هفته قبل، يك گروه ديگر از بوميان كانادا موفق به كشف بقاياي 215 نفر در مدرسه شبانه‌روزي كملوپس واقع در استان بريتيش كلمبيا شده بودند. به گفته گروه بومي كاوسس، اين كشف «مهم‌ترين و جدي‌ترين اكتشافي است كه تاكنون صورت گرفته است.»
به گزارش خبرگزاري فرانسه، يكي از رهبران بوميان كانادا روز پنجشنبه گفت: «بيش از ۷۵۰ گور بي‌نام در جريان كاوش‌ها در محل يك مدرسه شبانه‌روزي متعلق به بوميان كانادا در غرب اين كشور كشف شده است.» كادموس دلورم كه در كنفرانسي خبري سخن مي‌گفت، اضافه كرد: «كاوش‌هاي خود را با استفاده از يك دستگاه ردياب در روز ۲ ژوئن آغاز كرديم و حدود ۷۵۱ گور بي‌نام پيدا كرديم.» او تصريح كرد: «اين يك گور جمعي نيست، بلكه گور‌هاي بي‌نام و نشان هستند. برخي گورها در گذشته شناسايي شده‌اند. البته نمايندگان كليساي كاتوليك سنگ قبر‌ها را برداشته‌اند، اقدامي كه در كانادا يك عمل جنايتكارانه محسوب مي‌شود.» رهبران بوميان كانادا كشف اين گورها را حاكي از وقوع يك جنايت عليه بشريت و تجاوز به حقوق بوميان كانادا ارزيابي مي‌كنند. آنها از دولت و كليسا تقاضاي همكاري كرده‌اند و گفته‌اند تنها جرم قربانيان اين است كه بومي متولد شده‌اند. مدرسه ماريوال از 1898 تا 1996 در حال فعاليت بود. اين مدرسه در 87 مايلي شهر رجينا، مركز استان ساسكاچوان قرار داشت و بوميان از اواسط دهه 1970، اختيار اداره گورستان نزديك اين مدرسه را از كليسا گرفته بودند.
مطالبه بوميان كانادا چيست؟
بابي كامرون، يكي از رهبران بومي كانادا در اين باره به روزنامه نيويورك‌تايمز گفته است: «اين يك جنايت عليه بشريت است. تبعيض و آزاري است كه عليه بوميان روا داشته شده و بايد عدالت جاري شود.» به گفته او، تنها گناه اين كودكان بومي بودن آنهاست و كليسا با همراهي دولت كانادا به خود اجازه داده چنين رفتاري با آنها داشته باشد. بابي كامرون افزود: «ما شاهد نتايج بازمانده از يك نسل‌كشي هستيم. كانادا در زمره كشورهايي است كه بر اساس نسل‌كشي بوميان بنا شده و حالا ما براي اين موضوع شواهد و مدارك داريم.» به نوشته اين روزنامه، يافتن مجموعه‌اي از گورها طي هفته‌هاي اخير باعث شده فشارها عليه دولت فعلي كانادا به نخست‌وزيري جاستين ترودو افزايش يابد. دولت كانادا براي كنترل مردم بومي و رفتار بر آنها متكي بر قوانيني است كه اغلب در قرن نوزدهم ميلادي به تصويب رسيده‌اند و اين موضوع باعث شده تا بوميان همچنان از تبعيض و وجود قوانين نابرابر احساس نارضايتي كنند. رهبران بومي ابراز اميدواري كرده‌اند يافته‌ها و افشاگري‌هاي جديد بتواند به عنوان كاتاليزور عمل كرده و مسير آنها در دستيابي به مطالباتي نظير خودمختاري را تسهيل كند. كادموس دلورم يكي از رهبران بومي مي‌گويد: «ما از اينكه مدام به ما بگويند كه چه كارهايي انجام دهيم و چگونه آن كارها را انجام دهيم، خسته شده‌ايم.»
نحوه مرگ اين كودكان هنوز در هاله‌اي از ابهام است و تاكنون اسناد و مداركي مبني بر اينكه آنها چگونه درگير آزارهاي جسمي و جنسي بوده‌اند، كشف نشده اما برخي افراد نجات يافته از اين مدارس مي‌گويند برخي اجساد بايد متعلق به دختراني باشد كه به دليل توجه كشيش‌ها باردار شده‌اند و كشيش‌ها براي خلاصي از دردسرهاي‌شان آنها را كشته‌اند.
پري بلارد، رييس ملي مجمع اقوام بومي كانادا، يافتن اين گورها را «غم‌انگيز» خوانده اما از آن ابراز شگفتي نكرده است. او در توييتر نوشت: «من از همه كانادايي‌ها مي‌خواهم در اين زمان بسيار دشوار و احساسي در كنار ما بايستند.»
روزنامه گاردين گزارش داده در يك ماه گذشته بقاياي مربوط به اجساد حدود هزار نفر كشف شده است و بر اساس گفته‌هاي كارشناسان اگر جستوجوها در ساير ايالات‌ها ادامه يابد احتمال مي‌رود اين رقم چندين برابر شود. در همين راستا رهبران بومي وعده داده‌اند كه به هر نحو ممكن به جستوجوها در مناطقي نظير مدارس شبانه‌روزي، بيمارستان و ساير مكان‌هايي كه گزارش‌هايي از آزار و اذيت بوميان در آنجا وجود دارد، ادامه خواهند داد.
نخست‌وزير كانادا روز گذشته به اين فاجعه واكنش نشان داد. «جاستين ترودو» نخست‌وزير كانادا، در واكنش به كشف يك گور جديد دسته‌جمعي در اين كشور، اعلام كرد كانادا بايد از گذشته خود در زمينه نژادپرستي و اقداماتش عليه افراد بومي درس بگيرد. ترودو در ادامه كشف گور‌هاي كودكان در ايالت‌هاي «بريتيش كلمبيا» و «ساسكاچوان» كانادا را شرم‌آور و يادآور «نژادپرستي سيستماتيك، تبعيض و بي‌عدالتي عليه بوميان» دانست.
از قرن نوزدهم تا ميانه‌هاي دهه ۷۰ ميلادي، بيش از ۱۵۰ هزار كودك بومي در چارچوب طرح همسان‌سازي مجبور به حضور و تحصيل در اين مدارس شده‌اند. آنها مجبور بودند دين و اعتقادات خود را كنار بگذارند، مسيحي شوند و حق نداشتند به زبان محلي و بومي با يكديگر سخن بگويند. بسياري از آنان آزارهاي جسمي، جنسي و كلامي را در اين مدارس تجربه كرده‌اند و برآوردهاي جامعه بوميان نشان مي‌دهد دست‌كم ۶۰۰۰ كودك طي اين پروسه جان خود را از دست داده‌اند. اولين‌بار در سال ۲۰۰۸، نخست وزير وقت كانادا در پارلمان اين كشور ضمن اعتراف به «بيداد كردن آزارهاي جسمي و جنسي عليه كودكان بومي» از بوميان اين كشور عذرخواهي كرد.
نيكول شابوس، استاد دانشگاه و حقوقدان كانادايي معتقد است شرايط نسبت به گذشته تغيير كرده است. او كه مي‌گويد هر ساله دانشجوهاي ترم اول حقوق را دست‌كم براي يك روز براي بازديد از مدارس سكونتي مي‌برد و آنها را تشويق مي‌كند كه با قربانيان اين مدارس گفت‌وگو كنند، تاكيد دارد هيچ‌گاه نديده كه نجات‌يافتگان اين مدارس از قبرهاي بدون علامت سخن بگويند اما همواره آنها از كودكاني مي‌گفتند كه «تحمل ادامه مسير را نداشتند.» به گفته او، «كاناداي امروز كاناداي ديروز نيست.» اين اظهارنظر اما چندان از نگاه جامعه بوميان كانادا مورد قبول نيست. بسياري از رنگين‌پوستان و بوميان در امريكا و كانادا نه تنها دسترسي برابري به دارو و تجهيزات پزشكي و درماني ندارند، بلكه در واكسيناسيون نيز در اولويت آخر هستند؛ چنانكه كارولين بنت وزير روابط دولت با بوميان در كابينه فدرال كانادا در اين زمينه اظهار كرده است، همه‌گيري كوويد۱۹ و پيامدهاي آن رفتارهاي تبعيض‌آميز نظام‌مند را بر ضد زنان بومي كانادا تشديد كرده است.