آزمون سراسري در ميان اضطراب
بيماري و دانشگاه برگزار مي‌شود
كنكور يا كرونا
كدام مهم‌تراست
زهرا چوپانكاره
سال گذشته فريادها به آسمان بود؛ از همه سو؛ از مجلس گرفته تا خانواده‌ها و دانش‌آموزان و مردمي كه شايد بچه كنكوري هم نداشتند. در اولين تابستانِ با كرونا هنوز به نظر خيلي‌ها جمع شدن هزاران كنكوري براي شركت در آزمون سراسري بدترين اتفاقي بود كه مي‌توانست بر تنور شيوع بيماري بدمد. نمايندگان كميسيون آموزش كه ماه‌هاي اول آغاز به كارشان در مجلس را هم مي‌گذراندند، شديدتر و صريح‌تر از باقي منتقدان به سازمان سنجش مي‌تاختند كه كنكور را به تعويق بيندازد، لغو كند يا هر كاري جز در معرض خطر قرار دادن جان كنكوري‌ها و خانواده‌هاي‌شان. كنكور همان سال گذشته هم نشان داد كه قوي‌تر از صداي داد و بي‌دادها است. چاره‌اي انگار جز برگزاري نبود، با تاخير، با افزايش شعب محل آزمون و مراقبت‌هاي بهداشتي هم كه شده بايد برگزار مي‌شد. امسال دومين تابستان كنكوري با كرونا است. امسال ديگر صداي اعتراض چنداني بلند نشده، خيلي‌ها هم ديگر ديده‌اند كه چاره‌اي جز اين نيست. فقط جمعي از دانش‌آموزان سال دوازدهمي هستند كه خودشان مانده‌اند و شبكه‌هاي اجتماعي و هشتگ‌زدن‌ها. اما همان معترضان مجازي هم بايد در همين روزهايي كه خيز موج پنجم بيماري برداشته شده عاقبت سر جلسه بروند و از خم كنكور بگذرند. يكي از همين كنكوري‌ها مي‌گويد: «كنكور از كرونا مهم‌تر است.»
توييتر را كه باز كنيد و دنبال هشتگ‌هاي كنكور بگرديد به ليستي از شماره تلفن‌ها مي‌رسيد كه دست به دست مي‌چرخند: شماره دفتر رييس‌جمهوري، مجلس، شماره همراه وزير بهداشت، فرمانده ستاد مقابله با كرونا در تهران و بعضا هم شماره بيت رهبري. نوجوانان در آستانه كنكور در اين روزهاي اخير مدام اين شماره‌ها را به دست هم رسانده‌اند كه زنگ بزنيد و اعتراض كنيد، جان‌مان در خطر است. اما اين صداها ديگر مانند سال گذشته به جايي نرسيد. كمتر كسي از ميان مقامات پيدا شد كه حتي در مورد تاريخ برگزاري كنكور هم اعتراضي داشته باشد. يك‌سري دانش‌آموز كلاس دوازدهمي هستند با استرس كنكور و كرونا و يك‌سري خبرهايي كه در رسانه‌ها منتشر مي‌شوند كه همه هم تاكيدشان بر برگزاري كنكور بوده. حالا زمان آزمون رسيده است. يكي از معلم‌ها همين كلاس دوازدهمي‌ها مي‌گويد اين حرف‌ها و خبرهايي كه در مورد كنكور منتشر مي‌شود فقط روي استرس بچه‌ها تاثير گذاشته وگرنه عملا كار ديگري در موردش نمي‌شد كرد: «حقيقتش خيلي از بچه‌ها هستند كه واقعا دل‌شان مي‌خواهد امتحان را بدهند و تمام شود و خلاص شوند. اين تكرار اعصاب‌شان را فرسوده مي‌كند اما بعضي بچه‌ها هم از بيماري مي‌ترسند. دوست نداشتند كنكور برگزار شود. اين درگيري بين اين بچه‌ها هميشه هست.» محمدرضا نيك‌نژاد مي‌گويد كه با تمام مخالفتش با كنكور به نظرش مي‌رسد كه با اين شرايطي كه آزمون سراسري دارد واقعا نمي‌توان به حذفش فكر كرد و فقط بايد اميدوار بود كه با رعايت پروتكل‌ها برگزار شود: «باور كنيد حتي برگزار نشدن و تعويقش هم براي برخي بچه‌ها آثار استرسي فراواني دارد، برخي‌ها مريض مي‌شوند گاهي حتي عوارض جاني دارد. ما در اين سال‌ها شاهد همه اينها بوده‌ايم. خود ما كه در شرايط عادي كنكور داديم هنوز گاهي خوابش را مي‌بينيم. حالا با اين كرونا و كل استرسي كه در جامعه هست واقعا آثار روحي‌اش به نظرم ماندگار خواهد بود.»
نيك‌نژاد معتقد است كه كنكور براي عده‌اي هنوز هم بسيار اهميت دارد. در عين حال تعداد دانشگاه‌هاي پولي به نسبت گذشته چنان بالا رفته كه انتظار مي‌رود از استرس و جايگاه كنكور اندكي كاسته شده باشد: «دانشگاه‌هاي دولتي شايد 7.5درصد از دانش‌آموزان را جذب كنند اما همان 7.5درصد بيشتر از 70درصد داوطلبان را مشغول خود مي‌كنند. به‌علاوه اعداد و ارقام بسيار زياد مالي پشت كنكور هست. كساني كه از كنكور كسب درآمد مي‌كنند و به نظرم بخشي از مسوولان اثرگذار در اين داستان هم عضوشان هستند، تا استرس ايجاد نكنند نمي‌توانند به اندازه كافي درآمد داشته باشند. براي همين اين تبليغات و استرس را بالا مي‌برند تا منافع‌شان تامين شود.» مسوولان كه گاهي ردشان را مي‌شود در شوراي عالي انقلاب فرهنگي و شوراي عالي آموزش و پرورش گرفت و به عقيده او ارتباط‌شان با مدارس غيرانتفاعي و آموزشگاه‌هاي كنكور سبب مي‌شود كه اين موضوع قابل حذف نباشد. راه‌حل از نظر او اين است كه خانواده‌ها آگاه شوند كه موفقيت فرزندان‌شان بسته به قبولي دانشگاه دولتي نيست: «من دو دانش‌آموز داشتم كه يكي در دانشگاه آزاد بافق خواند و يكي دانشگاه آزاد تهران جنوب. حال يكي از آنها كارمند نوكيا در فنلاند است و آن يكي كارمند يكي از زيرمجموعه‌هاي مايكروسافت در تهران. اين اطلاعات را به بچه‌ها نمي‌دهند، نرفتن به دانشگاه دولتي به اين معنا نيست كه در موفقيت به رويش بسته مي‌شود. يعني مساله اصلا سياه و سفيد نيست. همين بچه‌هاي ارشد اغلب از كارشناسي‌هاي دانشگاه پيام نور هستند چون به صورت خودخوان بارآمده‌اند و مي‌توانند در مقاطع تحصيلات تكميلي موفق‌تر عمل كنند.» حالا اين استرس بر دوش استرس از بيماري ايستاده. نيك‌نژاد مي‌گويد در همين يك سال و اندي هم موسسه‌هاي كنكور و كمك‌آموزشي با بسته‌هاي رنگ به رنگ آنلاين و اپليكيشن و كتاب‌هاي مختلف سودشان را از كنكور به دست آورده‌اند. اين بازار تعطيلي‌بردار نيست.
دوراهي اخلاق و آينده
پويا روز پنجشنبه كنكور رياضي مي‌دهد، مساله‌اي كه اتفاقا ميان او و خانواده‌اش هم مطرح شده كه آيا اين كنكور دادن به خطر كرونا مي‌ارزد يا نه: «مادر و پدرم هميشه گفته‌اند هرطور مي‌خواهي براي زندگي‌ات تصميم بگير. من هم نگران هستم اما در آخر فكر مي‌كنم نمي‌توانم از اين سه سال درس خواندن بگذرم.» بحث رفتن و نرفتن در خانه‌شان جدي بوده. مي‌گويد همان سال گذشته كه وضعيت پيچيده كرونا و كنكور را ديدند و حدس هم مي‌زدند كه اين ماجرا طولاني شود مادرش به او گفته كه نگران سال بعد نباشد، مي‌تواند يك سال بيشتر منتظر بماند و بعد كنكور بدهد.»
روي ديگري كه به آن اشاره مي‌كند حضور احتمالي مبتلاياني است كه به خاطر كنكور و به خاطر سال‌ها و ماه‌ها تلاشي كه كرده‌اند ممكن است كدهاي اخلاقي را زير پا بگذارند و به سراغ جلسه آزمون بروند: «يكي از دوستاني كه اين چند سال را با هم براي كنكور خوانديم چند وقت پيش مشكوك به كرونا شد. پرسيدم تصميمت چيست؟ گفت من چند سال براي كنكور خوانده‌ام بايد چه كار كنم؟ از يك‌طرف مساله اخلاقي است كه به بقيه آسيب نزني از يك‌طرف فكر مي‌كني سه سال زحمتت به باد مي‌رود. دوستم نرفت تست بدهد، گفت دكتر گفته احتمالا سرماخوردگي معمولي است. اما الان فكر مي‌كنم شايد خيلي‌ها مثل اين دوست من باشند كه علايم داشته باشند و به كسي نگويند. اين استرس با من هست. اما چه مي‌شود كرد.» حرفش دور از انتظار نيست. يك ميليون و 368 هزار داوطلب در كنكور 1400 ثبت‌نام كرده‌اند و از اين ميان آنچه رسما اعلام شده اين است كه 128 داوطلب فرم خوداظهاري كرونا را پر كرده‌اند. حالا با چنين ترس‌هايي اهميت كنكور چقدر است كه كسي مانند او حاضر است خطر را به جان بخرد و سر جلسه برود؟ «سال‌ها است به ما گفته‌اند كه اگر دانشگاه خوبي قبول نشوي زندگي خوبي هم نخواهي داشت. من مخالف اين موضوع هستم اما وقتي مدام برايت تكرار مي‌كنند روي تو هم تاثير مي‌گذارد. براي همين كنكور را مي‌دهم اما مي‌دانم روي تمركز بسيار تاثير مي‌گذارد با ماسك و شيلد بايد بنشيني سر جلسه و يك نفر كنارت سرفه كند همه تمركزت به هم مي‌ريزد.»
امسال گفته شده كه تعداد امكان برگزاري آزمون سراسري هم افزايش يافته است. فاطمه زرين‌آميزي، سخنگوي سازمان سنجش چند روز پيش‌تر گفت: «در آزمون‌هايي كه در سال گذشته در شرايط كرونايي برگزار شد، براساس اعلام وزارت بهداشت و نظرسنجي كه از داوطلبان آزمون‌هاي سراسري انجام شد، بيش از ۹۰درصد شيوه‌نامه‌هاي بهداشتي رعايت شده بود و گزارشي از ابتلا به كرونا براي داوطلباني كه در جلسه آزمون حضور داشتند وجود نداشت. در كنكور سراسري سال گذشته براي تعيين شهر محل آزمون داوطلبان معيار سازمان وجود ۲۵۰ داوطلب در هر گروه آزمايشي بود كه اگر شهري اين تعداد داوطلب را داشت به عنوان حوزه برگزاري آزمون انتخاب مي‌شد. اين معيار براي تسهيل تردد داوطلبان و كاهش تعداد مسافرت‌ها به ۱۵۰ نفر كاهش پيدا كرد. اين كاهش معيار باعث شد از ۳۹۲ شهر در سال گذشته به ۴۱۴ شهر حوزه برگزاري آزمون افزايش پيدا كند و از ۳ هزار حوزه در سال ۹۹ به ۳ هزار ۵۲۲ حوزه در كنكور سراسري سال ۱۴۰۰ برسيم.» به گفته او به نسبت سال گذشته تعداد داوطلبان كنكور سراسري ۳۵ هزار نفر كاهش يافته.
ايليا هم كنكوري است اما او مي‌گويد حتي فكر اينكه سر جلسه نرود را هم نكرده: «كنكور حتما مساله مهم‌تري از كرونا است. شايد براي پسرها اين موضوع هم باشد كه اصلا مساله سربازي در ميان است. شايد يك دختري بگويد حالا امسال نشد سال بعد مي‌روم اما من بايد فكر كنم سازمان نظام وظيفه ممكن است يكهو بيايد تو را ببرد سربازي.» در اين هفته‌هاي گذشته گروه‌هاي مخالف برگزاري كنكور را رصد مي‌كرده، ديده كه حتي به رهبري هم نامه زده‌اند اما مي‌گويد مي‌دانسته كه اصلا چاره‌اي جز كنكور نيست و اين تلاش‌ها بيهوده است. مي‌گويد سعي مي‌كردند هشتگ‌هاي‌شان در شبكه‌هاي اجتماعي ديده شود اما نمونه‌اش را سال قبل هم ديده بوده و هيچ كدام فايده نداشتند. با اين اوضاف فكر مي‌كند اين گروه از همسالانش به چه اميدي شروع به اعتراض كرده بودند؟ جواب مي‌دهد: «شما اصلا در جامعه ما اميد مي‌بينيد؟ بحث فقط اين است كه من بروم جلو حالا به كجا مهم نيست. يعني انگار فشاري كه روي آدم است تخليه مي‌شود، فقط همين.»
كنكور 1400 مانند سال گذشته برگزار مي‌شود، اين‌بار سر وقت خودش. امسال در شرايطي به روزهاي كنكور مي‌رسيم كه زنگ خطر سويه دلتاي كرونا در جنوب كشور به صدا درآمده و حركتش به سمت مركز و پايتخت هم تاييد شده است. از بيمارستان‌هاي مختلفي در تهران خبر رسيده كه بخش‌ها دوباره دارند تخت‌هاي‌شان را به بستري بيماران كرونا اختصاص مي‌دهند. واكسن هنوز مثل خواب دور از دسترسي است كه تنها وعده‌هاي فراوانش گوش همه را پر كرده. مساله اخلاقي مواجهه با كرونا هم با سخت‌تر شدن و طولاني شدن شرايط رنگ مي‌بازد. در ميان اين آشوب نوجوان 17 يا 18 ساله‌اي كه سال‌ها است زندگي آينده‌اش در رسيدن به دانشگاه تعريف شده اگر مبتلا به كرونا هم شده باشد گاه ترجيح مي‌دهد پاي حق خودش بايستد تا به خاطر حق ديگران كوتاه بيايد. در نگاه اين نوجوانان كنكور از كرونا مهم‌تر است، دست‌كم در مدرسه اين را آموخته‌اند.