نشانه‌اي از ادامه رايزني‌ها در وين به چشم نمي‌خورد
ابهام در احياي برجام
اميد به احياي توافق هسته‌اي ايران با 1+5 (تركيب اوليه در جولاي 2015) اندك‌اندك كمرنگ شده است. درست در روزهايي كه گفته مي‌شد ايران و ايالات متحده بيش از هر زمان به بازگشت به اجراي تعهدات هسته‌اي نزديك شده‌اند، تهران و واشنگتن مسووليت اتخاذ تصميم سخت را بر عهده ديگري مي‌گذارند. ششمين دور رايزني‌ها ميان ايران و 1+4 و ايالات متحده امريكا فعلا به آخرين دور اين رايزني‌ها تبديل شده و به نظر مي‌رسد كه دورنمايي هم براي آغاز دور هفتم وجود ندارد. روند احياي برجام در حالي به شكل تعليق درآمده كه كم و بيش همه از چند و چون اختلاف‌هاي باقيمانده اطلاع دارند. تهران با در اختيار داشتن تجربه خروج ايالات متحده از توافق هسته‌اي در ماه مه سال 2018 از تيم جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا تضمين مي‌خواهد و امريكا نيز از غيرممكن بودن ارايه چنين تضميني سخن مي‌گويد. همزمان برخي منابع از وجود اختلاف ميان تهران و واشنگتن درباره زمان مورد نياز براي راستي‌آزمايي بازگشت امريكا به برجام و همچنين ليست تحريم‌هايي كه ايران خواهان رفع آنهاست، سخن مي‌گويند. به گزارش «اعتماد»، تلاش براي احياي برجام از بيست فروردين ماه در پايتخت اتريش آغاز شد و زماني كه طرف‌هاي مذاكره‌كننده 5 دور از مذاكرات را پيش بردند همگي متفق‌القول اين نويد را به رسانه‌ها دادند كه احياي برجام بسيار نزديك است. هيات مذاكره‌كننده ايران از ابتداي آغاز روند جديد وين براي احياي برجام تاكيد داشت كه نه تن به مذاكرات فرسايشي مي‌دهد و نه براي رسيدن به توافق عجله دارد. همزمان عباس عراقچي، رييس هيات مذاكره‌كننده ايران تاكيد داشت كه برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در ايران در پايان خردادماه و نتيجه اين انتخابات تاثيري بر روند مذاكرات نخواهد گذاشت. جمله‌اي كه امروز با توجه به توقف مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و ايالات متحده براي احياي برجام پس از مشخص شدن نتيجه انتخابات در ايران و تشكيل كميته‌‌اي متشكل از نمايندگان مجلس و نمايندگان دولت جديد، باور آن براي عموم آسان نخواهد بود. در حالي كه ايران مي‌گويد رايزني‌هاي داخلي براي رسيدن به يك چارچوب مذاكراتي جهت بازگشت به روند وين ادامه دارد، كشورهاي روسيه، چين، آلمان و فرانسه در چند روز اخير نسبت به طولاني شدن تعليق مذاكرات و فاصله زماني ميان دور ششم و هفتم هشدار دادند. به گفته دفتر رياست‌جمهوري فرانسه، «امانوئل ماكرون» رييس‌جمهور فرانسه، «آنگل مركل» صدراعظم آلمان و «شي جي پينگ» رييس‌جمهور چين در گفت‌وگوي تلفني از طرف‌هاي حاضر در مذاكرات جاري در وين براي احياي برجام خواستند «پنجره فرصت» موجود براي رسيدن به توافق در اين خصوص را مغتنم بشمرند. يك مقام ارشد فرانسوي نيز مي‌گويد كه سران فرانسه، آلمان و چين در مورد لزوم پيشبرد مذاكرات براي دستيابي به توافق در اسرع وقت تاكيد كردند. در تحولي جداگانه، «هايكو ماس»، وزير خارجه آلمان كه نسبت به ادامه روند وين خوش‌بين است، مي‌گويد فكر مي‌كند توافق بر سر برجام طي هفته‌هاي آينده حاصل خواهد شد. با وجود اين خوش‌بيني و تلاش‌ها براي حفظ فرصت‌هاي ديپلماتيك، گذر زمان به نفع روند احياي برجام نيست و اين نكته‌اي است كه در سخنان يك مقام ارشد اروپايي كه با خبرنگار الجزيره صحبت كرده نيز به چشم مي‌خورد. اين مقام ارشد اروپايي درباره چالش‌هاي پيش روي احياي برجام مي‌گويد: «پرونده هسته‌اي ايران با چالش‌هايي مواجه است اما امكان رسيدن به توافق در پايان وجود دارد. ارايه ضمانت‌هاي سياسي و قانوني به تهران سخت است و اين خواسته غير قابل تحقق است. واشنگتن اراده صادقانه‌اي براي رسيدن به توافق با تهران بر اساس چارچوبي معين و نه به هر بهايي دارد.»
علي ربيعي: تغييري در تيم مذاكره‌كننده صورت نگرفته است
پيروزي ابراهيم رييسي در انتخابات اخير ايران، گمانه‌زني درباره فرجام برجام را به يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي رسانه‌اي تبديل كرده است. برهمين اساس در نخستين نشست خبري ابراهيم رييسي نيز بيشترين پرسش‌ها به رويكرد او در قبال برجام اختصاص داشت . رييسي در اين نشست خبري چندبار از بر لزوم بازگشت امريكا به اجراي تعهداتش براي اجراي برجام تاكيد كرد. در حالي كه قريب به يك ماه تا تحليف دولت جديد فرصت باقي است، برخي گمانه‌زني‌ها حاكي از آن است كه جرقه اوليه احياي برجام نيز به دولت بعدي موكول شده است. پرسشي كه در نشست روز گذشته خبرنگاران با علي ربيعي، سخنگوي دولت نيز پرسيده شد و البته سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه نيز درباره آن توضيحاتي داد.
علي ربيعي در پاسخ به اين سوال كه آيا مسووليت احياي برجام در مذاكرات وزارت خارجه با تيم آقاي رييسي از سوي دولت آتي پذيرفته شده و آيا دولت كنار گذاشته شده است؟ گفت: تصميم‌گيري درباره مذاكرات احياي برجام در سطوح عالي، زيرنظر و هدايت مقام معظم رهبري و در شوراي عالي امنيت ملي انجام مي‌گيرد.اينكه چه كسي و در كدام دولت مذاكره نهايي انجام خواهد شد بستگي به تامين نظر جمهوري اسلامي ايران و اراده سياسي طرف امريكايي دارد. در حال حاضر، تغييري در تيم مذاكره‌كننده رخ نداده و مي‌توانم بگويم كه روند مذاكرات به ويژه در خصوص مسائل دشوار و فني به پايان رسيده است. جمهوري اسلامي ايران برخلاف دولت امريكا، دولت را به عنوان يك موجوديت حقوقي يكپارچه و مستمر مي‌بيند كه در برابر همه تعهدات بين‌المللي كه دولت‌هاي پيشين سپرده‌اند، پايبند است.
سخنگوي دولت با اشاره به اينكه اگر توافق در دولت دوازدهم انجام بگيرد، بدون ترديد دولت سيزدهم بنا به اين قاعده حقوقي به همه تعهدات پايبند خواهد بود، گفت: تجربه نشان داده جمهوري اسلامي ايران نه در گذشته توافق‌ها و تعهدهاي بين‌المللي خود را نقض كرده و نه در آينده چنين قصدي خواهد داشت. اميدواريم ساير طرف‌ها نيز با همين صراحت و شفافيت، به گسست‌ناپذيري تعهدات بين‌المللي خود به‌رغم تغيير دولت‌ها تصريح كنند و به وظايف قانوني خود پايبند بمانند.
علي ربيعي در پاسخ به اين سوال كه روند مذاكرات وين در چه مرحله‌اي قرار دارد و نتايج اين جلسات چه بوده، گفت: مذاكرات وين شاهد پيشرفت‌هاي خوبي در بسياري از موضوعات بوده است، اما قابل انكار نيست كه اختلاف‌نظرهايي در خصوص برخي موضوعات وجود دارد. هرچند وجود اختلاف‌نظر در خصوص موضوعات باقيمانده، لزوما به معناي بن‌بست در مذاكرات نيست. چارچوب مذاكرات بين‌المللي به گونه‌اي است كه در صورت وجود اراده سياسي از سوي همه طرف‌ها، مذاكرات تا زمان دستيابي به يك توافق كه تامين‌كننده نظر همه طرف‌ها باشد، ادامه خواهد يافت. در خصوص مذاكرات وين نيز همينگونه خواهد بود. آنچه بديهي است اين است كه جمهوري اسلامي ايران، هيچ توافقي كه تامين‌كننده منافع ملت ايران نباشد را نخواهد پذيرفت.
سخنگوي دولت با بيان اينكه اصول و مواضع كلي مدنظر جمهوري اسلامي ايران از ابتداي مذاكرات به صورت صريح به طرف‌هاي مقابل منتقل شده است، گفت: چارچوب كلي اين است كه امريكا بايد ابتدا تحريم‌هاي خود را لغو كرده، در ادامه، لغو تحريم‌هاي امريكا راستي‌آزمايي شود و سپس ايران اقدامات جبراني خود را متوقف و اجراي تعهدات هسته‌اي خود را از سر گيرد. نحوه اجرايي شدن اين چارچوب - كه البته در خصوص كليات آن درك مشتركي بين طرف‌ها وجود دارد- يكي از موضوعات باقيمانده در مذاكرات است.هدف مذاكرات وين، از ابتدا موضوع بازگشت امريكا به برجام از طريق لغو تحريم‌هاي اين كشور و بعد از آن اجراي كامل برجام از سوي همه طرف‌ها بوده است. پيش‌نويس همه متون مذاكراتي نيز در همين راستا تهيه و مورد مذاكره قرار گرفته است. ربيعي افزود: در مورد كميته بررسي و تطبيق متن نهايي توافق ايران و 1+4 با منافع ملي، جلسات اين كميته طبق روال خود برگزار مي‌شود و آقايان عراقچي و صالحي نيز در اين جلسات حضور دارند. اين كميته، يك روال مشخص و سازوكاري طبيعي در داخل كشور است.كميته مذكور يك كميته «ميان بخشي» است و از مجلس شوراي اسلامي، دولت و شوراي عالي امنيت ملي و نمايندگان رييس‌جمهور منتخب در آن حضور داشته و وظيفه تطبيق مذاكرات با قانون مصوب مجلس را برعهده دارند.
سعيد خطيب‌زاده: در صورت دستيابي به توافق، دولت آتي نيز به آن وفادار خواهد بود
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه نيز در پاسخ به سوالي در خصوص موضع برخي مقامات غربي مبني بر لزوم انتظار براي روي كار آمدن دولت جديد جمهوري اسلامي ايران جهت دستيابي به توافق گفت: مواضع ايران در خصوص برجام و رفع تحريم‌ها، جزو مواضع اصولي نظام است و با تغيير دولت نيز تغييري در آن ايجاد نخواهد شد. بنابراين در صورت دستيابي به توافق، دولت جناب آقاي سيد ابراهيم رييسي نيز به آن وفادار خواهد بود، زيرا بر خلاف رويكرد برخي طرف‌هاي ديگر، پايبندي به تعهدات و قول‌هاي داده شده، همواره براي جمهوري اسلامي ايران يك اصل به شمار مي‌آيد. خطيب‌زاده افزود: پيشرفت‌هاي صورت گرفته در مذاكرات وين يك واقعيت است كه همه طرف‌هاي مذاكرات به آن اذعان دارند، گرچه هنوز موضوعات مهمي باقي مانده است كه عمدتا نيازمند تصميم‌گيري از سوي ساير طرف‌ها به ويژه امريكاست. در واقع نهايي شدن توافق جهت احياي برجام منوط به اراده سياسي طرف‌ها ديگر براي اتخاذ تصميمات سخت از سوي آنهاست. تلاش هيات جمهوري اسلامي ايران اين است كه مذاكرات هر چه زودتر به نتيجه رسيده و تحريم‌هاي ظالمانه عليه ملت ايران رفع شود، با اين وجود براي دستيابي به توافقي كه منافع ملت ايران را تامين كند هيچ ضرب‌الاجلي تعيين نمي‌كنيم و مذاكرات تا زماني كه توافقي مطلوب براي ايران حاصل شود، ادامه خواهد داشت. همان‌طور كه بارها گفته شده است، ما عجله‌اي براي توافق نداريم، اما اجازه فرسايشي و طولاني شدن مذاكرات را نيز نخواهيم داد.