بنفشه سام گيس
طبق آخرين گزارشي كه به « اعتماد » رسيده، اولين محموله واكسن وارداتي كوويد 19، 15 بهمن 1399 و آخرين محموله، سوم تير ماه سال جاري در فرودگاه بين‌المللي امام خميني تهران، ترخيص و به مسوولان وزارت بهداشت تحويل داده شده است . بنا به اين گزارش، از 15 بهمن 1399 تا سوم تير سال جاري، 7 ميليون و 847 هزار و 800 دوز واكسن كوويد 19، در قالب 18 محموله از مبدا چين، روسيه، كره جنوبي و هند، در فرودگاه بين‌المللي امام خميني، ترخيص شده كه اولين محموله واكسن وارداتي، 20 هزار دوز واكسن‌هاي خريداري شده از روسيه (اسپوتنيك V) بوده و دومين محموله از همين واكسن اما با حجم بيشتر و شامل 100 هزار دوز هم روز 25 بهمن‌ماه از گمرك اين فرودگاه ترخيص شده است . در اسفند ماه، 575 هزار دوز (واكسن‌هاي چين، روسيه و هند) فروردين سال جاري، يك ميليون و 300 هزار و 800 دوز (واكسن‌هاي روسيه، سبد كووكس و چين) ارديبهشت امسال، 3 ميليون و 652 هزار دوز (واكسن‌هاي روسيه، سبد كووكس و چين) خرداد سال جاري، يك ميليون و 200 هزار دوز و سوم تيرماه هم، آخرين محموله واكسن‌هاي وارداتي شامل يك ميليون دوز واكسن چيني وارد كشور شده است . بنا به اين گزارش، تا روز سوم تير ماه، 7 ميليون و 847 هزار و 800 دوز واكسن كوويد 19 از مسير اهدا يا خريد از توليد‌كننده خارجي و سبد كووكس، به وزارت بهداشت تحويل داده شده در حالي كه طبق آخرين گزارش وزارت بهداشت، تا روز 16 تير ماه، مجموع واكسن‌هاي تزريق شده در كشور، ۶ ميليون و ۵۵۹ هزار و ۶۵۰ دوز است . كيانوش جهانپور؛ رييس مركز اطلاع‌رساني وزارت بهداشت و سخنگوي سازمان غذا و دارو، در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد كه فاصله معنا‌دار آمار واردات و آمار تزريق واكسن‌هاي وارداتي، متوجه آينده‌نگري مسوولان وزارتخانه است كه با درس گرفتن از بدقولي فروشندگان واكسن به ايران، هرچه از “ سينوفارم” و “ آسترازنكا “ به ايران مي‌رسد، در انبار ذخيره مي‌كنند براي نوبت دومي‌هاي تزريق همين برندها . داستان واكسيناسيون كرونا در ايران، در ظاهر، راهروهاي تودرتويي دارد كه مسوولان وزارت بهداشت، مي‌خواهند در اين روزهاي آخر قبل از يك خداحافظي احتمالا موقت اما طولاني، تمام راهروها را پاكيزه تحويل همكاران جديد بدهند آن هم در حالي كه فعلا، اصلي‌ترين و جدي‌ترين مشكل اين است كه بايد تا همين امروز كه اين مصاحبه را مي‌خوانيد، بيش از 90 ميليون دوز واكسن خارجي به دست دولت مي‌رسيده ولي حالا اعداد گزارش ترخيص واكسن، زور مي‌زنند روي پله 8 ميليون دوز بايستند كه نمي‌شود چون طرف چيني و روسي و هندي، بازارهاي مهم‌تر و استراتژيك‌تر از ايران داشته‌اند. اينكه امروز كمتر از 8 ميليون دوز واكسن از طرف دوستان هميشگي به ايران رسيده، يك معناي ساده دارد؛ زمستان سال گذشته، وزير بهداشت سند ملي واكسيناسيون را با قول واكسينه شدن نيمي از جمعيت كشور تا پايان تابستان امضا كرد . يعني غير از واكسن‌هاي ايراني، 90 ميليون دوز واكسن وارداتي كه موضوع قراردادها و توافق‌ها و قول‌هاي دو‌جانبه بود، بايد 45 ميليون ايراني را از خطر ويروس هندي و آفريقايي و انگليسي و هزار جور تغيير و تحول دلبخواه ويروس، محافظت مي‌كرد در حالي كه امروز، حتي 7 ميليون نفر از جمعيت هدف سند ملي واكسيناسيون هم مصونيت مطلق ندارند . تحريم، بدقولي، بي‌پولي، تيرگي مناسبات ديپلماتيك، ترس خارجي‌ها از تبعات مراودات اقتصادي با ايران، ده‌ها دليل روي دايره است اما از واكسن‌هايي كه دل به آنها بسته بوديم، اثري نيست .....
طبق اعلام معاون فني گمرك، تاكنون حدود 8 ميليون دوز واكسن كوويد 19 وارد كشور شده ولي طبق آخرين اعلام وزارت بهداشت، هنوز مجموع واكسن‌هاي تزريق شده در كشور به 7 ميليون دوز هم نرسيده؛ علت اين اختلاف آماري چيست ؟
واردات واكسن هنوز به 8 ميليون دوز نرسيده و حدود 7 ميليون و800 هزار دوز واكسن كوويد 19 وارد شده. محموله‌ها هم مشخص است و امكان ندارد كه مثلا 200 هزار دوز واكسن از يك منبع جداگانه وارد كشور شود. تا امروز هم از مجموع همين ميزان واردات واكسن سينوفارم و آسترازنكا، آنچه باقي مانده، براي نوبت تزريق دوم آن افرادي ذخيره شده كه دوز اول از اين واكسن‌ها را دريافت كرده‌اند و در يك فاصله زماني يك ماهه يا سه ماهه، بايد دوز دوم را تزريق كنند. تجربه خرداد ماه ما را واداشت كه باقي مانده واكسن‌ها را براي دوز دوم ذخيره كنيم چون تامين‌كنندگان واكسن‌هاي سينوفارم و آسترازنكا، قول داده بودند كه مقدار بيش از اين حجم‌ها به ما برسانند كه در عمل، چنين اتفاقي نيفتاد و به همين دليل، يك وقفه 10 الي 14 روزه در روند واكسيناسيون كشور ايجاد شد.
يعني در حال حاضر با استفاده از همين ذخاير، تكميل واكسيناسيون سالمندان ادامه دارد؟
بله.
ولي هنوز افرادي هستند كه هيچ پيامكي برايشان ارسال نشده و چشم انتظار دريافت واكسن هستند.
ديگر نيازي به پيامك نيست و مي‌توانند به همان مراكزي كه دوز اول را برايشان تزريق كردند، مراجعه كرده و دوز دوم واكسن را هم دريافت كنند.
با توجه به وعده آقاي وزير، «شنبه موعود» چه وقت از راه مي‌رسد و واكسن ايراني از چه زماني توزيع خواهد شد؟
تزريق واكسن ايراني در برخي استان‌ها به صورت محدود آغاز شده .
خبر توزيع واكسن بركت در اهواز را شنيدم.
در برخي ديگر از استان‌هاي جنوبي هم واكسن بركت توزيع شده ولي از واكسن بركت تا امروز كمي بيش از 370 هزار دوز دريافت كرده‌ايم و واكسن ايراني هم فقط محدود به واكسن بركت نيست بلكه دو واكسن ايراني توزيع خواهد شد. توزيع انبوه واكسن ايراني تابع اين است كه محموله‌هاي بيشتري براي تست فني و پايداري و برچسب‌گذاري به دست ما برسد. با توزيع محموله‌هاي بيشتر از واكسن ايراني طي روزهاي آتي، سرعت واكسيناسيون با واكسن ايراني افزايش خواهد يافت.
چند روز قبل، پاسخ‌هاي شما در برنامه تلويزيوني «كشيك سلامت» و در جواب آقاي سيدمويد علويان (معاون وزير بهداشت در دولت نهم) و خانم شيخي (سخنگوي كميسيون بهداشت و درمان مجلس) را شنيدم كه اعدادي از مجموع واردات واكسن اعلام كرديد. آخرين تعداد واكسن‌هاي خارجي كه از فروشندگان خارجي دريافت شده، چه رقمي است و براي چه حجمي از باقي مانده واكسن‌هاي خارجي بايد منتظر باشيم؟
عدد توافق شده طي قرارداد و حجم پيش خريد واكسن، بسيار بالاتر از اين اعداد است ولي هيچ كدام از واكسن‌هاي خارجي، طبق جدول زمانبندي شده و مورد توافق به دست ما نرسيد و تاخير در تحويل محموله‌ها زياد است. طبق قرارداد با روسيه، بايد 62 ميليون دوز واكسن اسپوتنيكV تحويل بگيريم در حالي كه تا امروز، فقط 920 هزار دوز به ما تحويل داده‌اند. طبق توافق، بايد 30 ميليون دوز واكسن از چين به دست ما برسد و مقرر بود كه در بهار امسال، 10 ميليون دوز واكسن چيني - چه در قالب خريد و چه از طريق اهدا - به ما تحويل دهند ولي تا امروز فقط حدود 4 ميليون و 650 هزار دوز به دست ما رسيده است. از سبد كووكس هم 16 ميليون و 800 هزار دوز واكسن پيش‌خريد كرديم كه تا امروز فقط حدود 2 ميليون و 200 هزار دوز از اين حجم به كشور رسيده است. هند بايد حداقل 2 ميليون دوز واكسن بهارات به ما تحويل بدهد در حالي كه فقط 135 هزار دوز از اين واكسن به دست ما رسيد.
يعني باقي مانده واكسن‌هاي خارجي در دولت سيزدهم به كشور مي‌رسد. دولت جديد بايد منتظر چه ميزان واكسن وارداتي باشد؟
بيش از 90 ميليون دوز .
آيا وجه اين توافق‌ها به‌طور كامل پرداخت شده؟
براي 500 هزار دوز واكسن بهارات هند، وجه به طور كامل پرداخت شد اما فقط 135 هزار دوز واكسن به ما دادند و ارسال باقي محموله، با دستور دادستاني هند متوقف شد. براي برخي از واكسن‌ها، مقرر بود كه به ازاي ارسال هر محموله، وجه همان محموله، در قبال پيش فاكتور پرداخت شود و نيازي به پيش پرداخت نبود. اما براي 16 ميليون و 800 هزار دوز واكسن از سبد كووكس، پيش‌پرداخت داشتيم.
وجهي كه براي 500 هزار دوز واكسن بهارات پرداخت شده چه مي‌شود؟ آيا واكسن به دست‌مان مي‌رسد يا دولت هند پول ما را پس مي‌دهد؟
وزارت امور خارجه در حال مذاكره است كه يا پول را پس بدهند يا واكسن بفرستند. اما ما ديگر به بهارات اميدي نداريم و ارسال واكسن در اين شرايط كه خودمان به واكسن ايراني رسيده‌ايم بي‌ارزش است. بهارات، از ارزان‌ترين واكسن‌هاي جهان بود كه هنوز هم تست فني را نگذرانده. 500 هزار دوز واكسن بهارات، آن زماني براي ما ارزش داشت كه روند واكسيناسيون با اختلال مواجه شده بود. حالا ديگر ارزشي ندارد.
اعتبار خريد واكسن‌هاي خارجي، در قانون بودجه 1400 لحاظ شده؟
اطلاع ندارم ولي بنا به دستور رييس‌جمهوري به ستاد ملي مقابله با كرونا ، بايد هزينه واكسن‌هاي وارداتي تامين شود چنانكه از ابتداي ورود واكسن‌ها هم، هر بار كه فروشنده خارجي، زمان ارسال محموله را اطلاع داده، مسوولان سازمان برنامه و بانك مركزي، وجه مورد نياز را به صورت ريالي يا ارزي تامين و واريز كرده‌اند.
با تاخيرهايي كه طي هفته‌هاي اخير در روند واكسيناسيون اتفاق افتاد، حالا چقدر از زمانبندي سند ملي واكسيناسيون عقب هستيم؟
زمانبندي سند ملي واكسيناسيون، واكسينه شدن 50 الي 60 ميليون ايراني بالاي 18 سال تا پايان سال 1400 بود. به لحاظ كلي، اين برنامه همچنان قابل دستيابي است اما با توجه به اينكه قرار بود فاز يك واكسيناسيون، تا اواسط فروردين و فاز دو، تا ابتداي تابستان تمام شود، به دليل تاخير وصول واكسن‌هاي خارجي، فاز دوم هنوز تمام نشده و احتمالا تا اواسط مرداد ماه هم ادامه دارد. بنابراين، نسبت به زمانبندي سند، تاخير داريم چون اين سند، بر اساس روند تامين واكسن خارجي تنظيم شده بود.
بخشي از تاخير واكسيناسيون، متوجه قصور فروشندگان خارجي بوده و بخشي هم متوجه اينكه شما احتمال تاخير در دسترسي به واكسن خارجي را پيش بيني نكرديد. حالا همچنان مي گوييم در رسيدن «دلتا» به تهران يا افزايش آمار بستري يا قرمز شدن دوباره شهرها، باز هم مردم مقصرند؟
قبلا هم مردم مقصر قلمداد نمي‌شدند. حتي اگر واكسيناسيون هم انجام مي‌شد، ورود سويه «دلتا» به كشور، اجتناب ناپذير بود. زنگ خطر اين موتاسيون، دو ماه قبل توسط وزارت بهداشت به صدا درآمد اگر چه كه 45 الي 60 روز طول كشيد تا «دلتا» در كشور شيوع پيدا كند ولي شما نمي‌توانيد در مقابل ويروس، ديوار بتُني بكشيد. ممكن است كاهش رعايت بهداشت فردي و شيوه‌نامه‌هاي بهداشتي در شيوع ويروس تاثير داشته باشد ولي ويروس، از هر ديوار نفوذ‌ناپذيري رد مي‌شود. ما كه همچنان با تردد‌هاي غيرقانوني و غيررسمي در مرزها و به خصوص در مرزهاي شرقي كشور مواجهيم، بايد انتظار مي‌داشتيم كه دلتا هم در كشور شيوع پيدا كند . علاوه بر اين اما، بعد از 18 ماه، مردم، هم از اين شرايط خسته شدند و هم از عوارض اجتماعي و اقتصادي بيماري آسيب ديدند و بنابراين، بخشي از كاهش رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي، مي‌تواند طبيعي باشد. فعلا واكسيناسيون تنها راهي است كه حداقل ، ما را به افزايش ايمني جمعي مي‌رساند و حتي اگر به كاهش شيوع و ابتلاي بيماري كمك نكند اما، پيامدهاي آن را كاهش مي‌دهد و تمام تمركز وزارت بهداشت هم بر واكسيناسيون است. اگر چه واقعيت‌هاي بازار بين‌المللي واكسن كرونا، تاخير چند هفته‌اي در روند واكسيناسيون كشور ايجاد كرد، حتي اگر اين تاخيرها هم وجود نداشت، زمانبندي سند ملي واكسيناسيون، تا پايان سال 1400 بود و طبيعي است كه تا پايان سال 1400 هم، با پيك‌هاي مكرر و متعدد بيماري مواجه شويم.
يعني هيچ اهمالي را در برنامه‌ريزي و تسريع واكسيناسيون، متوجه وزارت بهداشت نمي‌دانيد؟
اهمالي متوجه وزارت بهداشت نيست چون وزارت بهداشت، هر چه واكسن در اختيار داشته و هر زمان واكسن در اختيار داشته، توزيع كرده. دستگاه ديپلماسي هم براي تسهيل واردات واكسن تلاش مستمر داشته اما واقعيت‌هاي بازار واكسن را هم بايد پذيرفت. ما در وصول واكسن‌هاي خارجي، با خلف وعده‌ها مواجه شديم اما شايد بخشي از اين خلف وعده‌ها هم با توجه به شيوع بيماري، طبيعي بود.
در برنامه تلويزيوني «كشيك سلامت» آقاي سيدمويد علويان، با اشاره به اعلام ستاد ملي مقابله با كرونا درباره واكسيناسيون 60 درصد جمعيت (دانش‌آموزان و دانشجويان و معلمان و استادان دانشگاه ها) تا پايان شهريور و ايجاد ايمني جمعي به دليل بازگشايي مدارس و دانشگاه‌ها، اين اعلام را عوام‌فريبي و غيرممكن دانست. شما چه پاسخي براي اين صحبت‌ها داريد ؟
سند ملي واكسيناسيون، دي ماه سال 99 منتشر شد و در اين سند هم هيچ اشاره و تاكيدي بر ايجاد ايمني جمعي تا شهريور ماه نبود بلكه مقرر بود كه ايمني جمعي، تا پايان سال 1400 ايجاد شود. سند ملي واكسيناسيون، در وزارت بهداشت تهيه شده و ما هم، پايبند همين برنامه هستيم اگر چه كه چند هفته هم دچار تاخير در اجراست. طبق همين سند هم، دانشجويان، معلمان و اساتيد، در حال دريافت واكسن هستند ولي دانش‌آموزان واكسينه نمي‌شوند چون فعلا واكسني براي گروه سني كمتر از 18 سال نداريم.
وزير بهداشت، در واكنش به علت كمبود واكسن در ايران، چند بار اعلام كرد كه كل واكسن‌هاي دنيا را 8 كشور ثروتمند خريده‌اند. دو هفته قبل، جدولي از ميزان واكسيناسيون در كشورهاي مختلف مي‌ديدم كه در اين جدول، آمار واكسيناسيون كشورهايي همچون مكزيك و اروگوئه و مالزي از آمار واكسيناسيون ما بيشتر بود. آيا اين كشورها، كشورهاي ثروتمندي هستند ؟
آمار واكسيناسيون، الزاما مربوط به ثروتمندي كشورها نيست. كشورهايي كه شما نام برديد، هر چه توانسته‌اند واكسن خريده‌اند.
و ايران چطور؟
ما هم خريديم؛ وزارت بهداشت با همكاري دستگاه ديپلماسي واكسن خريد ولي باقي كشورهايي كه آمار واكسيناسيون‌شان بيشتر از ماست، با مشكلاتي مثل تحريم و دشواري نقل و انتقال پول و امتناع فروش واكسن به ايران و ممكن نبودن خريد مستقيم و برخي محذورات انجام معاملات مواجه نبودند علاوه بر اينكه شايد روند تاييد و صدور مجوز خريد واكسن، در اين كشورها ساده‌تر بود.
مرجع صدور مجوز خريد واكسن در ايران كدام نهاد است؟
سازمان غذا و دارو.
و سختگيري‌ها در مورد صدور اين مجوز در كشور ما چقدر متفاوت با ساير كشورهاست؟
ما واكسن‌هاي مورد تاييد سازمان بهداشت جهاني را در اولويت خريد قرار مي‌داديم. اطلاعات فني واكسن‌ها براي ما اهميت داشت. ما از 5 واكسن توليد چين، فقط 3 واكسن را مدنظر داشتيم و از 3 واكسن توليد روسيه، فقط يك واكسن را براي خريد، تاييد كرديم. شايد در كشورهاي امريكاي لاتين، صدور مجوز خريد واكسن ساده‌تر بوده. به هر حال سياست‌هاي دارويي هر كشور با كشور ديگر متفاوت است. كشور كوبا، كل واكسيناسيون را با واكسن‌هاي خودش انجام داد و هيچ خريد واكسن نداشت. اما برنامه ما اين بود كه در 6 ماه ابتداي واكسيناسيون از واكسن وارداتي استفاده كنيم تا واكسن ايراني هم به توزيع انبوه برسد. در خوش‌بينانه‌ترين وضعيت، فقط 60 درصد از واكسيناسيون ما با واكسن‌هاي ايراني خواهد بود ولي 40 درصد از طريق واكسن‌هاي خارجي انجام مي‌شود.
محذوراتي كه اشاره كرديد، چيست؟
نمي‌توانم بگويم چون حاشيه ايجاد مي‌شود.
طبق قرارداد با روسيه، بايد 62 ميليون دوز واكسن اسپوتنيكV تحويل بگيريم در حالي كه تا امروز، فقط 920 هزار دوز به ما تحويل داده‌اند. طبق توافق، بايد 30 ميليون دوز واكسن از چين به دست ما برسد و مقرر بود كه در بهار امسال، 10 ميليون دوز واكسن چيني - چه در قالب خريد و چه از طريق اهدا - به ما تحويل دهند ولي تا امروز فقط حدود 4 ميليون و 650 هزار دوز به دست ما رسيده است. از سبد كووكس هم 16 ميليون و 800 هزار دوز واكسن پيش‌خريد كرديم كه تا امروز فقط حدود 2 ميليون و 200 هزار دوز از اين حجم به كشور رسيده است. هند بايد حداقل 2 ميليون دوز واكسن بهارات به ما تحويل بدهد در حالي كه فقط 135 هزار دوز از اين واكسن به دست ما رسيد.