تشكيك به نقاشي مدرن

واژه‌هاي نقاشي‌شده، كتابي است بسيار جدل‌انگيز نوشته تام ولف، با نام انگليسي The Painted Word كه در سال 1975 ميلادي چاپ شد. با وجود اينكه از زمان چاپ كتاب بيش از 45 سال گذشته است، اما آتشي كه به خرمن خاندان نقاشان انداخته هنوز خاموشي نگرفته است. به همين سبب جسته و گريخته هنوز درباره آن جدال‌ها و بحث‌ها درمي‌گيرد. تام ولف روزنامه‌نگار و نويسنده نامدار و جريان‌سازِ امريكايي‌ بود (2018–1930) كه با نوشتن اين كتاب گفت‌وگوهاي‌ درازدامني را بين موافقان و مخالفان ديدگاه‌هاي آتشينِ مطرح شده در اين كتاب سبب شد.واژه‌هاي نقاشي‌شده كه با نام فرعي «فريبِ هنر» چاپ شده، كتابي است درباره ابعاد و اضلاعِ گوناگونِ نقاشي دورانِ معاصر؛ در واقع هنر مدرن يا آوانگارد. نگاه ولف در اين كتاب، نگاهي است به‌شدت انتقادي و اساسا سلبي، درباره جريانِ هنرِ مدرن و همه انديشه‌هايي كه مدعي پديدآيي آن است. ولف در اين راه آبشخور فكري خود را از چشمه نقاشانِ اواخرِ قرنِ نوزدهم مي‌آغازد، نخستين نقاشانِ مدرن يعني داداييست‌ها را دربرمي‌گيرد و تا درياي بزرگ‌ناماني چون پيكاسو و نوادگانِ اين جريان، همچون اندي وارهول پيش مي‌رود و همه را از دمِ تيغِ تندِ قلمش مي‌گذراند!تشكيك ولف به نقاشي مدرن، به نظريه‌ها و مكاتب گوناگون و حتي شخصيتِ نقاشان، تا حدي پيش مي‌رود كه به استهزا و تمسخر پايه‌هاي هنر مدرن شباهت مي‌يابد. چيزي كه احتمالا بسياري از شيفتگان هنر مدرن آن را برنتابند. به همين دليل واژه‌هاي نقاشي‌شده را از جمله مهم‌ترين و بحث‌انگيزترين آثار انتقادي به هنر مدرن تلقي مي‌كنند كه فارغ از محق يا مبطل بودنش، دست‌كم نگاهي نو به جريانِ فكري تاريخِ معاصرِ نقاشي دارد. و از پهلوي اين نگاه از مناسباتِ اجتماعي نقاشان، ساختارِ سلسله‌مراتبي جامعه آنها، نقشِ گالري‌داران و متمولين در فروغ و فرودِ آدم‌ها و جايگاهِ قدسي سكان‌داراني مانندِ روزنامه لوموندِ فرانسه پرده برمي‌دارد. در بخشي از كتاب آمده است: «هيچ‌يك از نقاشي‌هاي اكسپرسيونيستي‌انتزاعي باقيمانده از سال‌ 1946 تا 1960 حتي نقاشي‌هاي پولاك و دكونينگ، نمي‌توانند همانند «نظريه‌ها» يادآورِ آن دورانِ كوتاهِ سرشار از شجاعت و اطمينان باشند. باز هم تاكيد مي‌كنم «نظريه‌ها» زيباتر از آن بودند كه فكرش را مي‌كنيد. نظريه‌ها؟ آنها يك سروگردن از نظريه بالاتر بودند. در واقع آنها ساختارهايي پولادين بودند. نه، حتي بيشتر، عمارت‌هايي سربه‌فلك‌كشيده در پشتِ مردمكانِ چشم... قطعه‌هايي در غشاي مغز... تابلوهاي مزوزا در چهارچوبِ ذهن».واژه‌هاي نقاشي‌شده را ايمان مختار به فارسي برگردانده است و انتشارات آواژ آن را به چاپ رسانده است. كتاب بي‌شك براي هنرجويانِ نقاشي و دوست‌دارانِ هنرِ مدرن، به چند دليل بسي خواندني خواهد بود. نخست نگاهِ بي‌تعارف و بي‌تكلفِ نويسنده، دوم قلمِ گيراي ولف و سوم ترجمه روانِ ايمان مختار.