ممنوعيت شركت در آزمون كارشناسي ارشد رشته‌هاي غيرمرتبط از سال ۱۴۰۱
خواب تازه براي ليسانسيه‌ها
گروه اجتماعي| از ميان سلسله اخبار حوزه آموزش كه هر از گاهي خبرساز مي‌شوند، اين‌بار نوبت به مصوبه تازه وزارت علوم رسيد كه ناباورانه دست به دست بچرخد و خيلي زود همه خبردار شوند. شنبه شب در حد تيتر بود: «شركت در آزمون كارشناسي ارشد رشته‌هاي غيرمرتبط از سال ۱۴۰۱ ممنوع شد» روز گذشته متن خبر هم به آن افزوده شد و سازمان سنجش را وادار به پاسخگويي كرد. روز يكشنبه وزارت علوم اعلام كرد كه بر اساس مصوبه اخير شوراي سنجش و پذيرش كشور از سال ۱۴۰۱ سنجش و پذيرش داوطلبان در آزمون كارشناسي ارشد فقط از بين دانش‌آموختگان دوره كارشناسي رشته‌هاي مرتبط امكان‌پذير خواهد بود. با هياهويي كه خبر به پا كرد، نوبت به توضيح سخنگوي سازمان سنجش رسيد كه توضيح داد: «فعلا تا زماني كه اين مصوبه در شورا بررسي و تصويب نشود قابل اجرا نيست.»
در نخستين خبري كه در خصوص ممنوعيت شركت داوطلبان كنكور كارشناسي ارشد در رشته‌هاي غيرمرتبط با مقطع ليسانس منتشر شد، آمده بود كه محمدرضا آهنچيان، مديركل دفتر برنامه‌ريزي آموزش عالي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در نامه‌اي خطاب به مديران كارگروه‌هاي تخصصي گسترش و برنامه‌ريزي آموزش عالي از آنها خواسته است تا روز پنجشنبه ۲۴ تيرماه ۱۴۰۰ رشته‌هاي مرتبط براي هريك از رشته‌هايي كه در آزمون كارشناسي ارشد پذيرش دانشجو دارد، را تعيين كنند. در اين ابلاغيه آمده است: «تاكنون پذيرش دانشجو در آزمون كارشناسي ارشد در همه رشته‌ها از بين همه داوطلبان و صرف‌نظر از رشته تحصيلي دانشجو در دوره كارشناسي صورت مي‌پذيرفت كه آسيب‌هاي زيادي به كيفيت آموزش عالي وارد ساخته است. امكان شركت كردن دانش‌آموختگان دوره كارشناسي همه رشته‌ها و حتي رشته‌هاي يك گروه تحصيلي در آزمون كارشناسي ارشد رشته‌هاي يك زير گروه تحصيلي وجود نخواهد داشت، بنابراين درج همه «رشته‌هاي گروه» براي هيچ رشته‌اي مجاز نيست اما درج همه گرايش‌ها مانعي ندارد. با توجه به اينكه دفترچه آزمون كارشناسي ارشد ۱۴۰۱ در مردادماه منتشر مي‌شود، در مورد رشته‌هايي كه اين اطلاعات تا تاريخ تعيين شده به دفتر برنامه‌ريزي آموزشي ارسال نشده باشد، عنوان «فقط رشته‌هاي همان زيرگروه تحصيلي» درج مي‌شود.» خيلي زود اين خبر در ميان كاربران شبكه‌هاي اجتماعي به نقد كشيده شد. يكي از اساسي‌ترين انتقادات وارده اين است كه با چنين مصوبه‌اي فرصت انتخاب دوباره براي كساني كه ممكن است به هر دليلي از رشته مقطع كارشناسي خود راضي نباشند، گرفته شود. انتخاب رشته مقطع كارشناسي توسط دانش‌آموزان زير 18سالگي گرفته شده كه تازه از دوره مدرسه عبور كرده‌اند و از دانشگاه تنها شنيده‌هايي در ذهن دارند و از رشته‌ها، اطلاعات دقيقي در دست ندارند. چگونه مي‌شود يك مصوبه امكان تغيير را براي تحصيلات تكميلي از جوانان آينده سلب كند؟ به دنبال اين واكنش‌ها، مهرداد ويس‌كرمي، عضو كميسيون آموزش مجلس و عضو ناظر مجلس در شوراي سنجش و پذيرش دانشجو، خطاب به شوراي سنجش و پذيرش دانشجو گفت كه در مصوبه خود بازنگري كنيد. او با اشاره به اينكه به نظر ميرسد، اين تصميم به بهانه افت تحصيلي در مقطع كارشناسي ارشد، اتخاذ شده است به خانه ملت گفت: « هيچ يك از نمايندگان ناظر در اين شورا در نشستي كه اين تصميم اتخاذ شده حضور نداشتند. افرادي كه به دنبال اخذ چنين تصميمي بودند، معتقدند پايه ضعيف برخي دانشجويان مقطع ارشد به حدي است كه دانشجو حتي متوجه درس ابتدايي و پايه‌اي استاد نيز نمي‌شود.» با اين حال او مدافع حق انتخاب براي تغيير رشته در مقطع تحصيلات تكميلي است: «گاهي ممكن است يك دانشجوي مستعد به دليل جواني، محروميت يا بي‌تجربگي در رشته‌اي كه مورد علاقه يا نياز جامعه نيست، تحصيل كند؛ در اين شرايط نبايد راه بر دانشجو بسته شود و او بايد اين حق را داشته باشد كه در رشته‌هاي ديگر كه استعداد دارد، تحصيل كند. اخذ چنين تصميمي پاك كردن صورت مساله محسوب مي‌شود، فردي ممكن است استعداد تحصيل در چند رشته را داشته باشد و نبايد اين حق از وي براي تحصيل در رشته‌هاي مختلف اخذ شود.» در عين حال او به شوراي سنجش و پذيرش متذكر شده است كه در صورتي كه تجديد نظر نكنند مجلس و كميسيون آموزش ميتوانند به اين موضوع ورود كنند چراكه دو ناظر در شورا از طرف مجلس حضور دارند كه اين تصميم در نبود اين دو عضو اتخاذ شده است.
«رشته‌هاي مرتبط» تعريف شوند
«من خودم جزو آن دسته از مهندسي خوانده‌هايي هستم كه بدون تغيير رشته در كارشناسي ارشد حتما به جايي كه الان هستم و برايش تلاش كرده‌ام نمي‌رسيدم. اين انعطاف‌پذيري نظام آموزشي ما بخش مهمي از ضعف‌‌هاي ديگر آن را پوشش مي‌‌داد.» اين را يكي از كاربران اينستاگرام نوشته بود كه پس از فارغ‌التحصيلي از رشته مهندسي رشته تحصيلي‌اش را به سمت علوم انساني تغيير داد و سال‌هاست كه حرفه و زندگي تخصصي‌اش بر همان اساس پيش رفته. حالا چطور مي‌شود اين حق را از ليسانسيه‌هاي 1401 به بعد گرفت؟ سيد احمد معتمدي، رييس دانشگاه صنعتي اميركبير به «اعتماد» مي‌گويد كه مركز سنجش و پذيرش هنوز دقيقا نظري را در مورد تعريف «رشته‌هاي مرتبط» اعلام نكرده و دست‌كم توضيح بيشتري به دست دانشگاه‌ها نرسيده است. او در مورد منطق اين تصميم توضيح مي‌دهد: «در حوزه مهندسي اگر كسي بخواهد مثلا از رشته عمران به الكترونيك برود معلوم است كه غيرمرتبط است و خودش حتما به مشكل خواهد خورد چون درس‌ها بسيار متفاوت هستند. اما از مخابرات به الكترونيك و برعكس در دسته مرتبط محسوب مي‌شوند و مشكلي به وجود نمي‌آورد. ظاهرا در آن آيين‌نامه اختيار را به دانشگاه‌ها داده‌اند كه البته من هنوز آن را نديده‌ام و چيزي براي‌مان نفرستاده‌اند. اما به نظردانشگاه‌ها قرار است رشته‌هاي مرتبط را تعريف كنند. اگر اين باشد مشكلي نيست و ما رشته‌هاي نزديك به هم را اعلام خواهيم كرد. اگر دامنه‌اش را در دانشگاه‌ها درست تعريف كنند مي‌تواند به خود داوطلبان كمك كند كه اطلاع درستي در مورد رشته‌ها ندارند و بعدا گرفتار شوند.» اما آيا اين به معناي آن نيست كه اين مصوبه داوطلبان را مجبور مي‌كند به همان تصميم 18سالگي براي انتخاب رشته ليسانس پايبند بمانند و ديگر سراغ حوزه ديگري نروند؟ معتمدي در پاسخ به اين سوال و اينكه به عنوان مثال فارغ‌التحصيلان مهندسي بعدا در حوزه انساني مشغول به تحصيلات دوره تكميلي شده‌اند، مي‌گويد: «آنها مشكلي ندارند. ما اينها را مرتبط تعريف مي‌كنيم. مثلا از مهندسي مي‌روند به مديريت كه از ديد من مرتبط محسوب مي‌شوند. بنابراين بايد اين مرتبط بودن تعريف شود. اگر كاملا بخواهند اين راه را ببندند غلط است.»
با شروع نقدها و اعتراض‌ها، فاطمه زرين‌آميزي، سخنگوي سازمان سنجش روز گذشته به ايسنا گفت: «مصوبه اين بوده است كه معاونت آموزشي وزارت علوم براي سنوات آينده رشته‌هاي امتحاني مرتبط با هر مجموعه امتحاني را در قالب گروه‌هاي آموزشي بررسي و ارتباط رشته را براي هر رشته امتحاني (نه رشته گرايش) تعيين كرده و براي بررسي و طرح در جلسات آتي شورا ارايه كند. قرار بود اين موضوع پس از تصويب شوراي سنجش و پذيرش، به دانشجو اطلاع‌رساني شده و يك سال پس از زمان تصويب اجرا خواهد شد. بنابراين فعلا تا زماني كه اين مصوبه در شورا بررسي و تصويب نشود قابل اجرا نيست.»